Nhiều điểm hấp dẫn các quốc gia khác đến với BRICS không chỉ là sức mạnh kinh tế. Sức hấp dẫn của khối này phần lớn đến từ tiềm lực kinh tế của Trung Quốc và những thất bại của phương Tây. Nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ và tôn trọng các giá trị truyền thống của mỗi thành viên cũng là điểm cộng lớn.
Sau nhiều thập niên thống trị của phương Tây, một liên minh kinh tế mới đang nổi lên như một thế lực đối trọng: BRICS. Khối này hiện gồm 9 thành viên: Trung Quốc, Ấn Độ, Nga, Brazil, UAE, Ai Cập, Nam Phi, Iran và Ethiopia. Trong đó đáng chú ý là có sự góp mặt của 4 trong số 11 nền kinh tế lớn nhất thế giới và 2 trong số này nắm giữ ghế thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc là Nga và Trung Quốc.
Theo bình luận mới đây của Tiến sĩ khoa học chính trị Moses Becker, nhà bình luận địa chính trị của cổng phân tích thông tin News.Az (Azerbaijan), sau nhiều thập kỷ thống trị của phương Tây, một liên minh kinh tế mới đang nổi lên như một thế lực đối trọng: BRICS.
Sức mạnh của BRICS thể hiện qua những con số ấn tượng. Với dân số hơn 3,5 tỷ người, chiếm 45% dân số thế giới, BRICS vượt xa G7 – chỉ đại diện cho 715 triệu người. Tổng GDP của khối đạt 27.000 tỷ USD, chiếm khoảng 1/4 GDP toàn cầu. Về mặt địa lý và tài nguyên, BRICS cũng nắm giữ vị thế đáng kể. Khối này kiểm soát 48,5 triệu km2, tương đương 36% diện tích đất liền của thế giới, gấp đôi diện tích mà G7 kiểm soát. Đặc biệt, BRICS quản lý 45% trữ lượng dầu mỏ toàn cầu, cùng với nguồn nước ngọt và đất nông nghiệp dồi dào. Điều thu hút các quốc gia khác đến với BRICS không chỉ là sức mạnh kinh tế.
Điều thu hút các quốc gia khác đến với BRICS không chỉ là sức mạnh kinh tế. Theo các chuyên gia được tờ Washington Post phỏng vấn, sức hấp dẫn của BRICS phần lớn đến từ tiềm lực kinh tế của Trung Quốc và những thất bại của phương Tây. Nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ và tôn trọng các giá trị truyền thống của mỗi thành viên cũng là điểm cộng lớn.
Hiện nhiều quốc gia đã bày tỏ mong muốn gia nhập BRICS, trong đó có Algeria, Bangladesh, Venezuela, Kuwait, Nigeria và Thổ Nhĩ Kỳ. Đáng chú ý, Thổ Nhĩ Kỳ đã nộp đơn xin gia nhập vào tháng 9 năm nay, thể hiện sự thất vọng với quá trình gia nhập EU, dù hiện tại đơn này đang bị Ấn Độ tạm thời chặn do mối quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với Pakistan.
Về triển vọng phát triển, BRICS đang cho thấy những tín hiệu tích cực. Tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình của khối trong giai đoạn 2024-2025 được dự báo đạt 3,8%, cao hơn mức tăng trưởng GDP toàn cầu dự kiến là 3,2-3,3%. Xét về sức mua tương đương, BRICS dự kiến sẽ chiếm 36,7% thị phần vào cuối năm 2024, vượt qua G7 chỉ đạt gần 30%.
BRICS cũng đang thảo luận nhiều sáng kiến quan trọng. Theo đề xuất của Tổng thống Nga Vladimir Putin, khối này đang xem xét việc thành lập nền tảng đầu tư hỗ trợ các nền kinh tế thành viên, trung tâm trọng tài và cơ chế tham vấn về các vấn đề WTO. Ngoài ra, các kế hoạch về sàn giao dịch ngũ cốc, liên minh trí tuệ nhân tạo (AI) và nền tảng kim loại quý cũng đang được xúc tiến.
Tiến sĩ Becker kết luận rằng BRICS không chỉ là một khối kinh tế mà còn là biểu tượng của khát vọng đa cực, nơi mỗi quốc gia có thể phát triển theo cách riêng. Với kinh nghiệm phát triển công nghệ và giáo dục của các nước như Trung Quốc, Ấn Độ và Nga, BRICS đang cho thấy một con đường phát triển mới – con đường của hợp tác và tôn trọng lẫn nhau, hướng tới một trật tự thế giới cân bằng hơn.
Định hình cấu trúc tương lai
Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ 16 và hội nghị các nhà lãnh đạo nhóm BRICS mở rộng diễn ra tại TP.Kazan của Nga hồi tuần trước đã kết thúc tốt đẹp với kỳ vọng định hình cấu trúc tương lai toàn thế giới. Sự kiện này đã gửi đi thông điệp về việc củng cố các mối quan hệ trong khối, đồng thời mở ra cơ hội cho các nước Nam Toàn cầu đóng góp nhiều hơn vào nền kinh tế thế giới, thể hiện sự chủ động và tham gia thực chất hơn vào việc đưa ra các quyết định mang tính toàn cầu.
Là hội nghị đầu tiên kể từ khi khối kết nạp thêm 4 nước, nâng tổng số thành viên lên 9 nước, cùng với sự tham gia của lãnh đạo các nước ngoài BRICS theo thể thức mở rộng, Hội nghị Thượng đỉnh BRICS tại Kazan, Nga được đánh giá là có ý nghĩa lịch sử.
Không chỉ giới hạn ở các quốc gia thành viên, hội nghị còn có sự góp mặt của đại diện gần 40 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có lãnh đạo một số nước Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG), châu Á, châu Phi, Trung Đông, châu Mỹ Latin cũng như người đứng đầu các tổ chức quốc tế. Đây là cơ hội chưa từng có để BRICS vẽ nên bản đồ hợp tác quốc tế mới, dựa trên cơ sở hợp tác bình đẳng và cùng có lợi.
Trong tuyến bố trong ngày cuối cùng tại hội nghị Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh: “Sự trỗi dậy tập thể của Nam Toàn cầu là một đặc điểm riêng biệt của sự chuyển đổi lớn trên toàn thế giới. Các quốc gia Nam Toàn cầu cùng nhau tiến tới hiện đại hóa là điều to lớn trong lịch sử thế giới và chưa từng có trong nền văn minh nhân loại. Đồng thời, hòa bình và phát triển vẫn phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng, và con đường thịnh vượng cho Nam Toàn cầu sẽ không bằng phẳng. Đứng ở tuyến đầu của Nam Bán cầu, chúng ta nên sử dụng trí tuệ và sức mạnh tập thể của mình, và đứng lên thực hiện trách nhiệm xây dựng một cộng đồng có tương lai chung cho nhân loại”.
Điều này cũng đã được nhấn mạnh trong tuyên bố chung cuối cùng tại hội nghị. Theo đó, lãnh đạo các nước đã xác định rõ các tiêu chí và quy định liên quan đến danh mục quốc gia đối tác, đồng thời bày tỏ hoan nghênh sự quan tâm lớn từ các quốc gia ở Nam Toàn cầu đối với BRICS. Các nhà lãnh đạo cũng cam kết tiếp tục thúc đẩy phát triển thể chế BRICS.
Tuyên bố chung kêu gọi trao vai trò lớn hơn cho các nước Nam Toàn cầu trong việc góp phần đưa ra những quyết định toàn cầu, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách cấu trúc tài chính quốc tế để đối phó với các thách thức toàn cầu, đảm bảo tính toàn diện và công bằng hơn cho các quốc gia thành viên.
Phát biểu tại họp báo sau hội nghị, Tổng thống nước chủ nhà Vladimir Putin nhấn mạnh: “Hội nghị Thượng đỉnh BRICS lần thứ 16 đã kết thúc, thành công tốt đẹp. Sự kiện này đánh dấu đỉnh cao trong nhiệm kỳ chủ tịch của Nga tại nhóm BRICS, một trong những sự kiện đáng chú ý trong lịch trình chính trị toàn cầu. Tại Kazan, chúng tôi đã xác nhận rằng, BRICS không phải là một định dạng khép kín. Nó mở ra cho tất cả những ai chia sẻ các giá trị của BRICS và các thành viên của nó sẵn sàng làm việc để tìm ra các giải pháp chung mà không phải do bên ngoài ra lệnh hoặc cố gắng áp đặt lên bất kỳ ai”.
Với quy mô và tiềm lực phát triển sau khi kết nạp thêm thành viên mới, theo các chuyên gia, BRICS đang là động lực tăng trưởng quan trọng của kinh tế toàn cầu. Việc kết nạp thêm thành viên và sẵn sàng để ngỏ cánh cửa cho các nước khác muốn gia nhập khối cũng đã mở ra cơ hội cho các nước Nam Toàn cầu đóng góp nhiều hơn vào nền kinh tế thế giới, thể hiện sự chủ động và tham gia thực chất hơn vào việc đưa ra các quyết định mang tính toàn cầu, qua đó giúp BRICS có thể định hình cấu trúc tương lai của toàn thế giới.
Học giả người Nga Konstantin Shchepin nhận xét: “Nếu bạn nhìn từ góc độ toàn cầu hơn, tín hiệu quan trọng nhất mà chúng ta nhận được là BRICS sẽ tiếp tục phát triển như một giải pháp thay thế cho thế giới do phương Tây thống trị. Tôi nói như một giải pháp thay thế, nhưng không phải chống lại thế giới do phương Tây thống trị. BRICS hiện là một tổ chức mở. Nó mở cửa cho sự hợp tác với bất kỳ ai”.
Hieu Nguyen/tổng hợp