Ngày 20/7/2025, hãng truyền thông AFP đăng tải thông tin, một nghiên cứu của một Viện nghiên cứu Úc cho biết, Trung Quốc sẽ mở rộng ảnh hưởng của mình đối với sự phát triển của Đông Nam Á khi chính quyền Trump và các nhà tài trợ phương Tây khác cắt giảm viện trợ.
Phương Tây cắt giảm viện trợ, Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng ở Đông Nam Á
Ngày 20/7/2025, hãng AFP dẫn nguồn từ một nghiên cứu của viện nghiên cứu tại Úc cho biết, việc chính quyền Trump cùng các nhà tài trợ phương Tây cắt giảm hỗ trợ phát triển đang tạo điều kiện để Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng tại Đông Nam Á.
Viện Lowy: Việc phương Tây cắt giảm viện trợ tạo cơ hội để Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng ở Đông Nam Á
Trong báo cáo công bố mới đây, Viện Lowy có trụ sở tại Sydney nhận định Đông Nam Á đang bước vào giai đoạn đầy bất định, khi phải đối mặt với sự sụt giảm tài chính phát triển chính thức từ các nước phương Tây, cùng với các chính sách thuế thương mại mang tính trừng phạt từ phía Mỹ.
Viện này cảnh báo rằng việc phương Tây giảm viện trợ có thể mở đường cho Trung Quốc đảm nhận vai trò lớn hơn trong khu vực, bên cạnh sự trỗi dậy của một số nhà tài trợ châu Á khác.
Theo báo cáo thường niên của Viện Lowy, tổng nguồn tài chính phát triển chính thức dành cho Đông Nam Á – bao gồm viện trợ, các khoản vay ưu đãi và các hình thức hỗ trợ khác – đã tăng nhẹ, đạt 29 tỷ USD trong năm 2023.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ra quyết định tạm dừng khoảng 60 tỷ USD viện trợ phát triển, phần lớn trong số đó thuộc chương trình viện trợ nước ngoài của Mỹ. Trong khi đó, bảy quốc gia châu Âu – bao gồm Pháp, Đức – cùng Liên minh châu Âu cũng tuyên bố sẽ cắt giảm tổng cộng 17,2 tỷ USD viện trợ trong giai đoạn 2025–2029. Vương quốc Anh dự kiến cắt giảm 7,6 tỷ USD viện trợ mỗi năm, chuyển ngân sách sang lĩnh vực quốc phòng.
Dựa trên các tuyên bố cắt giảm đã công bố, nghiên cứu của Viện Lowy dự báo tổng tài chính phát triển chính thức dành cho Đông Nam Á sẽ giảm hơn 2 tỷ USD vào năm 2026. Báo cáo nhấn mạnh: “Những khoản cắt giảm này sẽ ảnh hưởng nặng nề đến Đông Nam Á.”
“Các nước nghèo hơn và các ưu tiên của lĩnh vực xã hội như y tế, giáo dục và hỗ trợ xã hội dân sự vốn phụ thuộc vào nguồn tài trợ song phương có khả năng chịu thiệt hại nặng nề nhất.”
Khoảng cách giàu nghèo gia tăng, Trung Quốc mở rộng vai trò tài trợ tại Đông Nam Á
Theo báo cáo Bản đồ Viện trợ Đông Nam Á của Viện Lowy, phần lớn nguồn tài chính phát triển chính thức trong khu vực hiện do các quốc gia có thu nhập cao nắm giữ. Tuy nhiên, các nước nghèo hơn như Đông Timor, Campuchia, Lào và Myanmar đang bị bỏ lại phía sau, làm gia tăng sự bất bình đẳng và đe dọa sự ổn định, công bằng cũng như khả năng phục hồi lâu dài của khu vực.
Dù nền kinh tế Đông Nam Á có nhiều bước tiến, vẫn còn khoảng 86 triệu người sống với mức thu nhập dưới 3,65 USD mỗi ngày – một con số cho thấy thách thức phát triển vẫn còn lớn.
Báo cáo cảnh báo trọng tâm nguồn tài chính phát triển tại Đông Nam Á đang có xu hướng dịch chuyển về phía Đông, đặc biệt là Trung Quốc, bên cạnh Nhật Bản và Hàn Quốc. Trong bối cảnh quan hệ thương mại với Mỹ suy yếu và viện trợ phương Tây sụt giảm, các quốc gia Đông Nam Á sẽ có ít lựa chọn và đòn bẩy hơn khi đàm phán với Bắc Kinh.
“Tầm quan trọng của Trung Quốc như một nhà tài trợ phát triển tại khu vực sẽ gia tăng khi phương Tây giảm hỗ trợ”, báo cáo nhấn mạnh.
Năm 2023, tài chính phát triển của Trung Quốc dành cho Đông Nam Á đã tăng từ 1,6 tỷ USD lên 4,9 tỷ USD, chủ yếu thông qua các dự án hạ tầng quy mô lớn như đường sắt tại Indonesia và Malaysia. Ngoài ra, các cam kết đầu tư vào cơ sở hạ tầng của Bắc Kinh trong khu vực đã tăng gấp bốn lần, đạt gần 10 tỷ USD – đặc biệt nhờ sự hồi sinh của dự án Cảng nước sâu Kyaukphyu ở Myanmar.
Trái ngược với đà tăng trưởng của Trung Quốc, báo cáo chỉ ra rằng nhiều sáng kiến hạ tầng thay thế do phương Tây đề xuất trong những năm qua đã không thể trở thành hiện thực.
“Tương tự, những lời hứa của phương Tây về việc hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng sạch của khu vực vẫn chưa được chuyển thành nhiều dự án hơn trên thực tế – một mối quan ngại toàn cầu do Đông Nam Á, vốn phụ thuộc vào than đá, là một nguồn phát thải carbon đang gia tăng nhanh chóng.”
Việc phương Tây dần rút lui khỏi vai trò tài trợ phát triển ở Đông Nam Á đang tạo ra khoảng trống quyền lực mà Trung Quốc nhanh chóng lấp đầy bằng các khoản đầu tư và cam kết hạ tầng quy mô lớn. Tuy nhiên, sự chuyển dịch này không chỉ đơn thuần là vấn đề tài chính mà còn đặt ra nhiều thách thức đối với cân bằng quyền lực, sự ổn định và tính tự chủ trong phát triển của các quốc gia trong khu vực. Trong bối cảnh đó, Đông Nam Á cần có chiến lược khôn ngoan để đa dạng hóa nguồn lực, giữ vững chủ quyền phát triển và tránh lệ thuộc vào bất kỳ một nhà tài trợ đơn lẻ nào.
Minh Anh