Việt Nam và Cuba luôn kề vai sát cánh trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, cùng đấu tranh bảo vệ bản sắc dân tộc và lý tưởng cách mạng. Trong bối cảnh mới, hợp tác chính trị giữa hai quốc gia tiếp tục được mở rộng và đi vào chiều sâu, từ hoạt động giữa các đảng, quốc hội đến các tổ chức chính trị – xã hội. Đây không chỉ là nền tảng quan trọng củng cố mối quan hệ đặc biệt Việt Nam – Cuba mà còn mở ra nhiều cơ hội hợp tác bền vững, toàn diện hơn trong tương lai.
Việt Nam – Cuba: Sáu thập kỷ gắn bó, củng cố quan hệ hữu nghị đặc biệt
Mối quan hệ giữa Việt Nam và Cuba đã bền chặt hơn sáu thập kỷ, trở thành biểu tượng mẫu mực của tình đoàn kết quốc tế trong sáng và thủy chung. Tại khu vực Mỹ Latinh, Cuba luôn là ngọn cờ tiên phong trong phong trào nhân dân tiến bộ thế giới ủng hộ sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, độc lập, tự do và xây dựng đất nước của Việt Nam.
Hai quốc gia có nhiều điểm tương đồng về nền tảng chính trị cách mạng và cùng trải qua chặng đường xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện bị bao vây, cấm vận. Trên cơ sở đó, quan hệ đoàn kết truyền thống, ủng hộ và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Cuba không ngừng được củng cố và phát triển sâu rộng trên mọi lĩnh vực: chính trị, kinh tế – thương mại, an ninh – quốc phòng, nông nghiệp, xây dựng, giáo dục, y tế…
Sự tin cậy chính trị giữa hai nước được thể hiện sinh động qua các chuyến thăm cấp cao thường xuyên của lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Gần đây có thể kể đến chuyến thăm Việt Nam của Chủ tịch Quốc hội Cuba Esteban Lazo Hernandez nhân dịp kỷ niệm 50 năm chuyến thăm lịch sử của Lãnh tụ Fidel Castro tới vùng giải phóng miền Nam Việt Nam (tháng 9/2023); chuyến thăm cấp Nhà nước tới Cuba của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm (tháng 9/2024); và chuyến thăm của Bí thư Thứ nhất, Chủ tịch nước Cuba cùng Phu nhân tới Việt Nam, dự Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (tháng 9/2025).
Bên cạnh đó, Việt Nam và Cuba tiếp tục duy trì phối hợp chặt chẽ, ủng hộ lẫn nhau tại các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương, nhất là tại Liên hợp quốc, góp phần thúc đẩy hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới.
Thực trạng hợp tác chính trị giữa Việt Nam và Cuba từ năm 2018 đến nay
Hợp tác giữa hai cơ quan lập pháp. Quan hệ giữa hai Quốc hội Việt Nam và Cuba thời gian qua tiếp tục duy trì đà phát triển tốt đẹp, thực chất và hiệu quả. Quốc hội Cuba luôn coi trọng mối quan hệ hợp tác với Quốc hội Việt Nam, đồng thời đánh giá cao sự ủng hộ quý báu cả về vật chất lẫn tinh thần mà Việt Nam dành cho Cuba.
Hai bên thường xuyên trao đổi các đoàn cấp cao và chuyên môn, góp phần tăng cường hiểu biết, tin cậy chính trị và thúc đẩy hợp tác nghị viện song phương. Đặc biệt, kỳ họp lần thứ nhất của Ủy ban Hợp tác liên nghị viện Việt Nam – Cuba đã diễn ra thành công, với các kết quả được lãnh đạo cấp cao hai nước ghi nhận và đưa vào Tuyên bố chung Việt Nam – Cuba tháng 9-2024.
Những kết quả này thể hiện quyết tâm của hai bên trong việc triển khai Nghị định thư hợp tác giữa hai Quốc hội, đồng thời khẳng định vai trò của hợp tác nghị viện trong việc làm sâu sắc hơn quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai nước. Các cơ quan của hai Quốc hội cũng đẩy mạnh trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm lập pháp, hoàn thiện thể chế và chính sách trên các lĩnh vực phụ trách, bằng nhiều hình thức linh hoạt và hiệu quả, qua đó góp phần thiết thực vào sự phát triển chung của quan hệ Việt Nam – Cuba.
Trong cuộc họp gần đây do ông Esteban Lazo Hernández, Ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Quốc hội Chính quyền Nhân dân (ANPP) và Hội đồng Nhà nước Cuba, cùng ông Nguyễn Đức Hải, Phó Chủ tịch Quốc hội Việt Nam, đồng chủ trì, các nhà lập pháp hai nước đã trao đổi, thảo luận sâu về tiềm năng mở rộng hợp tác song phương trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, tài chính, năng lượng, y tế, thể thao, giáo dục, văn hóa, khoa học, nông nghiệp, cũng như các vấn đề hiến pháp và pháp lý.
Trong khuôn khổ cuộc họp, lãnh đạo các ủy ban của hai Quốc hội đã trao đổi quan điểm về những vấn đề quốc gia hiện nay, trong đó có chống lại lệnh cấm vận kinh tế, thương mại và tài chính do Chính phủ Hoa Kỳ áp đặt đối với Cuba, cũng như việc đưa Cuba vào danh sách các quốc gia bị cáo buộc tài trợ khủng bố.
Ngoài ra, cả hai Quốc hội đã cùng ký Nghị định thư Hợp tác cho thấy mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị và hợp tác truyền thống đặc biệt giữa Việt Nam và Cuba. Nghị định thư này thể hiện nền tảng của khát vọng nâng tầm quan hệ kinh tế, thương mại và hợp tác lên tầm quan hệ chính trị giữa chính phủ và nhân dân hai nước. (Theo Bộ Ngoại giao Cuba, 2024)
Trong các lĩnh vực hợp tác giữa hai nước, mối quan hệ liên nghị viện Việt Nam – Cuba ngày càng được củng cố, trở thành một kênh hợp tác hiệu quả và thực chất. Hai Quốc hội thường xuyên trao đổi đoàn, chia sẻ kinh nghiệm trong công tác lập pháp, tổ chức hoạt động nghị viện, đồng thời thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư giữa hai nước.
Đặc biệt, Nghị định thư hợp tác giai đoạn 2023–2028 đã được ký kết, cùng với phiên họp lần thứ nhất của Ủy ban Hợp tác Liên nghị viện Việt Nam – Cuba tổ chức thành công vào tháng 9/2024 (Lê Quang Long, 2025). Cả hai bên đều khẳng định, các chuyến thăm nghị viện thường xuyên, vượt qua mọi khoảng cách địa lý, có ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố và phát triển hơn nữa mối quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam – Cuba.
Với vai trò là cơ chế quan trọng triển khai Nghị định thư giữa Quốc hội Việt Nam và Quốc hội Chính quyền Nhân dân Cuba, Kỳ họp thứ hai của Ủy ban Hợp tác Liên nghị viện, dự kiến diễn ra vào đầu tháng 10/2025, được kỳ vọng sẽ tăng cường kết nối, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hợp tác kinh tế – thương mại – đầu tư, qua đó thúc đẩy triển khai bền vững các thỏa thuận song phương.
Cuba hiện có rất ít cơ chế hợp tác toàn diện để trao đổi kinh nghiệm về lý luận và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong bối cảnh đó, quan hệ hợp tác nghị viện giữa Việt Nam và Cuba càng thể hiện rõ tầm quan trọng đặc biệt đối với Cuba. Ủy ban Hợp tác Liên nghị viện Việt Nam – Cuba được phía Cuba đánh giá là một cơ chế hiệu quả, góp phần tăng cường quan hệ song phương giữa hai cơ quan lập pháp. Việt Nam là một trong số rất ít quốc gia mà Cuba duy trì khuôn khổ hợp tác nghị viện chính thức này.
Được thành lập năm 2023 trên cơ sở biên bản ghi nhớ giữa hai Quốc hội, cơ chế hợp tác liên nghị viện đã không ngừng hoàn thiện, mở rộng phạm vi thảo luận vượt ra ngoài lĩnh vực lập pháp, bao quát cả các hoạt động hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư lớn. Tại kỳ họp gần đây, hai bên đã thảo luận các biện pháp nhằm tạo điều kiện pháp lý thuận lợi cho việc thực hiện các thỏa thuận song phương, tháo gỡ rào cản và hỗ trợ các dự án chung giữa hai Chính phủ.
Quan hệ nghị viện giữa hai nước có nền tảng hợp tác bền vững. Từ năm 2013, đoàn công tác cấp cao của Quốc hội Cuba đã sang Việt Nam để nghiên cứu các cải cách pháp luật và sửa đổi Hiến pháp, phục vụ tiến trình lập hiến của Cuba. Đặc biệt, khi Quốc hội khóa mới của Cuba được thành lập năm 2023, đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam, do Chủ tịch Quốc hội dẫn đầu, đã tham dự, thể hiện sinh động tình đoàn kết hữu nghị và gắn bó đặc biệt giữa hai dân tộc.
Trên các diễn đàn quốc tế như Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU), hai Quốc hội cũng phối hợp chặt chẽ, ủng hộ lẫn nhau, trong đó Cuba đánh giá cao vai trò, uy tín và những đổi mới lập pháp của Việt Nam trên trường quốc tế.
Thông qua hoạt động lập pháp và xây dựng chính sách, hai Quốc hội đã tạo môi trường thuận lợi cho hợp tác phát triển thực chất, hiệu quả và ổn định trên nhiều lĩnh vực, góp phần phục vụ lợi ích nhân dân và vun đắp tình hữu nghị truyền thống Việt Nam – Cuba. Ngày nay, Quốc hội hai nước không chỉ là kênh chính trị tin cậy, mà còn là lực lượng nòng cốt trong việc làm sâu sắc hơn quan hệ song phương.
Trong bối cảnh hiện nay, việc thúc đẩy hợp tác nghị viện không chỉ củng cố nền tảng chính trị – ngoại giao, mà còn tăng cường kết nối trên các lĩnh vực kinh tế, giáo dục, khoa học – công nghệ, y tế, quốc phòng, an ninh và giao lưu nhân dân. Hai Quốc hội đã thảo luận các biện pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nhằm thu hút đầu tư, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, mở rộng hợp tác trong công nghệ sinh học và y tế.
Lãnh đạo hai Quốc hội nhất trí tăng cường tham vấn lập pháp, thúc đẩy thực hiện các cam kết song phương, hoàn thiện cơ chế hợp tác cụ thể, khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam đầu tư tại Cuba, đồng thời mở rộng hợp tác giữa các địa phương nhằm chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ phát triển kinh tế – xã hội của mỗi nước.
Hợp tác Việt Nam – Cuba trong các vấn đề lý luận, xây dựng Đảng và Nhà nước: Việc củng cố và phát triển quan hệ đặc biệt Việt Nam – Cuba là một trong những nhân tố quan trọng góp phần bảo vệ, duy trì và phát triển con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở cả hai quốc gia. Công cuộc Đổi mới ở Việt Nam cùng với quá trình hoàn thiện mô hình kinh tế – xã hội ở Cuba đã tạo dựng những tiền đề vững chắc, bổ trợ lẫn nhau cả về lý luận và thực tiễn trong tiến trình xây dựng xã hội chủ nghĩa. (Vũ Trung Mỹ, 2020)
Những thành tựu của mối quan hệ đoàn kết Việt Nam – Cuba là nguồn sức mạnh to lớn, góp phần vào những thắng lợi của cách mạng Việt Nam, đồng thời giúp Cuba từng bước vượt qua khó khăn, kiên định trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đặc biệt, các cuộc Hội thảo Lý luận giữa Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) và Đảng Cộng sản Cuba (ĐCSCB) đã trở thành nền tảng hợp tác trọng yếu, nơi hai bên trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ nhận thức về những vấn đề lý luận và thực tiễn trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc thù của mỗi nước. Đây không chỉ là diễn đàn học thuật quan trọng nhằm tăng cường hiểu biết, mà còn là cơ chế hợp tác chính trị mang tính định hướng chiến lược, góp phần thắt chặt mối quan hệ gắn bó giữa hai Đảng và nhân dân hai nước.
Bắt đầu từ năm 2012, Hội thảo Lý luận liên Đảng Cuba – Việt Nam được duy trì thường xuyên và được đánh giá là kênh trao đổi hiệu quả về phương hướng phát triển mô hình xã hội chủ nghĩa trong điều kiện mới. Các cuộc hội thảo này khẳng định tính khả thi của con đường xã hội chủ nghĩa, đồng thời đề cao con người và việc bảo đảm các quyền chính đáng của họ là trung tâm của mọi chính sách phát triển. Đây cũng là minh chứng cho sự gắn bó, tin cậy và đoàn kết không thể lay chuyển giữa Việt Nam và Cuba.
Sự đồng cảm về lý tưởng cách mạng, khát vọng độc lập, tự do và công bằng xã hội đã tạo nên sợi dây gắn bó bền chặt giữa hai dân tộc ở hai nửa Đông – Tây địa cầu, hình thành nên mối quan hệ hợp tác sâu sắc kéo dài hơn 60 năm với nhiều thử thách và biến động lịch sử.
Quan hệ hữu nghị đặc biệt Việt Nam – Cuba, đặc biệt là quan hệ giữa hai Đảng Cộng sản, luôn đóng vai trò định hướng chính trị, là nền tảng cho hợp tác Nhà nước, khi hai bên thường xuyên duy trì tiếp xúc cấp cao, trao đổi đoàn, hỗ trợ lẫn nhau và chia sẻ kinh nghiệm trong sự nghiệp xây dựng Đảng, phát triển đất nước và bảo vệ thành quả cách mạng. (Nguyễn Mai, 2025)
Hợp tác về tham khảo chính trị và chính sách đối ngoại: Việt Nam và Cuba duy trì quan hệ tiếp xúc chính trị cấp cao thường xuyên, thể hiện qua việc trao đổi đoàn lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ. Đặc biệt, chuyến thăm cấp Nhà nước tới Cuba của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm vào tháng 9 năm 2024 được xem là dấu mốc lịch sử, mở ra giai đoạn phát triển mới trong quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai nước.
Các cơ chế hợp tác song phương như Hội thảo Lý luận giữa hai Đảng, Ủy ban Liên Chính phủ, Diễn đàn Liên Nghị viện và Tham vấn Chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao tiếp tục phát huy hiệu quả, đóng góp thiết thực vào việc củng cố lòng tin chính trị, đồng thời thúc đẩy hợp tác kinh tế, khoa học và kỹ thuật giữa hai Chính phủ. Bên cạnh đó, hai nước thường xuyên phối hợp tổ chức các đoàn cấp cao, các cuộc họp song phương, diễn đàn kinh doanh và ký kết nhiều văn kiện hợp tác quan trọng, góp phần làm sâu sắc hơn mối quan hệ truyền thống Việt Nam – Cuba.
Trong lĩnh vực tư pháp, kể từ khi ký Thỏa thuận hợp tác năm 2013, hai quốc gia đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tháng 9/2024, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Việt Nam đã đón tiếp đoàn đại biểu Văn phòng Công tố Tối cao Cuba tham dự hội thảo chuyên đề về phòng, chống tội phạm ma túy, rửa tiền, tịch thu và thu hồi tài sản. (Ministerio de Relaciones Exteriores de Cuba, 2024) Đây là vấn đề có tính toàn cầu, thể hiện quyết tâm chung của hai nước trong bảo vệ hòa bình, an ninh và phát triển bền vững.
Một kết quả nổi bật khác là Hiệp định giữa hai Chính phủ về triển khai Dự án hỗ trợ kỹ thuật cho Bộ Tư pháp Cuba, nhằm nâng cao năng lực xây dựng và thực thi pháp luật. Việc thực hiện hiệu quả dự án này được kỳ vọng đóng góp thiết thực vào quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật Cuba, đồng thời thắt chặt hơn nữa quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai nước.
Trong lĩnh vực xây dựng, hợp tác giữa hai Bộ Xây dựng Việt Nam và Cuba cũng được đẩy mạnh thông qua trao đổi đoàn, triển khai dự án và tổ chức hội thảo chuyên ngành. Đáng chú ý là sự phối hợp giữa Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn Việt Nam và Viện Quy hoạch Vật lý Cuba trong các dự án quy hoạch đô thị và đầu tư xây dựng, góp phần hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam mở rộng hoạt động đầu tư tại Cuba và tăng cường hợp tác chuyên môn trong lĩnh vực xây dựng – phát triển hạ tầng. (Ministerio de Relaciones Exteriores de Cuba, 2024)
Hợp tác giữa các ban, bộ, ngành, tổ chức nhân dân hai nước và các cơ chế hợp tác song phương: Trong những năm qua, các hoạt động trao đổi đoàn và tiếp xúc cấp cao giữa Việt Nam và Cuba tiếp tục được duy trì thường xuyên và hiệu quả, góp phần củng cố quan hệ chính trị, mở rộng hợp tác nhân dân và kết nối giữa các tổ chức quần chúng hai nước.
Về chính trị, nổi bật là chuyến thăm Việt Nam của đồng chí Manuel Marrero Cruz, Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Cuba (tháng 10/2022) và đồng chí Roberto Morales Ojeda, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thường trực Ban Bí thư Đảng Cộng sản Cuba (tháng 4/2023). Ở chiều ngược lại, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao thăm Cuba vào tháng 4/2023, và Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng thăm Cuba, dự Hội nghị Thượng đỉnh G77 + Trung Quốc (tháng 9/2023).
Trên mọi diễn đàn quốc tế, Việt Nam luôn kiên định lập trường phản đối lệnh cấm vận đơn phương đối với Cuba, thể hiện tình đoàn kết và hữu nghị bền chặt giữa hai quốc gia.
Các hoạt động giao lưu nhân dân ngày càng phong phú và thiết thực. Tiêu biểu là chuyến thăm Cuba của bà Nguyễn Thị Lệ, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Hội đồng Nhân dân TP. Hồ Chí Minh, cùng chuyến thăm của Bí thư Thành đoàn TP.HCM trong năm 2023. Các tổ chức thanh niên hai thành phố TP. Hồ Chí Minh và La Habana đã triển khai Bản ghi nhớ về trao đổi kinh nghiệm và thiết lập quan hệ hữu nghị, ký kết vào tháng 7/2022 tại La Habana. Đồng thời, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (VUFO), Liên hiệp các tổ chức hữu nghị TP. Hồ Chí Minh (HUFO) và Hội Hữu nghị Việt Nam – Cuba TP. Hồ Chí Minh tiếp tục tăng cường các hoạt động giao lưu, hỗ trợ cộng đồng và hợp tác nhân dân.
Trong lĩnh vực kinh tế và đầu tư, nhiều hội thảo xúc tiến thương mại được tổ chức bởi Tổng Lãnh sự quán Cuba tại TP. Hồ Chí Minh, phối hợp cùng Ủy ban Nhân dân Thành phố và Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư (ITPC). Một số doanh nghiệp Việt Nam hiện duy trì các dự án đầu tư lâu dài tại Cuba, tiêu biểu là Công ty Thái Bình – đơn vị tiên phong với hơn 25 năm hoạt động thương mại – đầu tư tại thị trường này. (Thuy Vu, 2023)
Hợp tác cấp địa phương cũng đạt nhiều kết quả tích cực. Tỉnh Đồng Nai đã tài trợ 100.000 USD hỗ trợ dự án “Giảm thiểu rủi ro đô thị và quản lý khả năng phục hồi” tại tỉnh Pinar del Río, địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão và lốc xoáy. Dự án giúp tăng cường khả năng ứng phó thiên tai, bảo đảm an sinh và cải thiện năng lực sản xuất lương thực tại các khu vực trọng điểm. Trong buổi tiếp đoàn đại biểu Đồng Nai, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Cuba Emilio Lozada García đánh giá cao sự hỗ trợ của Việt Nam, đồng thời bày tỏ kỳ vọng hợp tác địa phương – địa phương sẽ ngày càng sâu sắc hơn, đặc biệt trong giao lưu thanh niên, hợp tác chính trị – xã hội và xúc tiến đầu tư.
Đặc biệt, các chiến dịch quyên góp, hỗ trợ nhân đạo và viện trợ gạo do các tổ chức, doanh nghiệp và người dân Việt Nam thực hiện đã mang lại nguồn động viên vật chất và tinh thần to lớn cho nhân dân Cuba. Sự hiện diện ổn định của các doanh nghiệp Việt Nam tại Cuba, cùng những dự án hợp tác sản xuất bền vững được triển khai bất chấp khó khăn, đã thể hiện quyết tâm và niềm tin mạnh mẽ vào tương lai của mối quan hệ đặc biệt Việt Nam – Cuba.
Hợp tác giữa Việt Nam và Cuba tại các diễn đàn đa phương và thể chế quốc tế: Việt Nam và Cuba luôn duy trì sự phối hợp và ủng hộ lẫn nhau chặt chẽ tại các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương, bao gồm cả các diễn đàn của các đảng chính trị tiến bộ. Hai nước có mức độ đồng thuận cao về nhiều vấn đề trong chương trình nghị sự toàn cầu, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến hòa bình, công bằng, phát triển bền vững và chủ nghĩa xã hội.
Trong Tuyên bố chung về tăng cường quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt và hợp tác toàn diện trong giai đoạn mới, được ban hành sau chuyến thăm cấp Nhà nước tới Cuba của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm năm 2024, hai bên đã tái khẳng định lập trường thống nhất đối với các vấn đề quốc tế cùng quan tâm. Hai nước nhấn mạnh rằng mọi tranh chấp quốc tế cần được giải quyết bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, đồng thời khẳng định nguyên tắc độc lập, chủ quyền, bình đẳng, quyền tự quyết của các dân tộc, tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia.
Trên lĩnh vực ngoại giao đa phương, Việt Nam và Cuba thường xuyên phối hợp, tham vấn và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn quốc tế, đặc biệt là Liên hợp quốc. Việt Nam đã tích cực hỗ trợ Cuba ký kết Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) vào tháng 11 năm 2020, đồng thời ủng hộ Cuba ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (nhiệm kỳ 2021–2023). Ngược lại, Cuba cũng ủng hộ Việt Nam ứng cử vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (nhiệm kỳ 2020–2021). (Ngô Lê Văn, 2024)
Bên cạnh đó, Cuba được xem là cầu nối quan trọng trong việc thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa Quốc hội các nước Mỹ Latinh – Caribe (Parlatino) với Đại hội đồng Liên Nghị viện ASEAN (AIPA) nói chung, và với Quốc hội Việt Nam nói riêng. Thông qua cơ chế này, Cuba góp phần mở rộng quan hệ giữa Quốc hội Việt Nam và nghị viện các nước khu vực Mỹ Latinh, tạo động lực mới cho hợp tác liên khu vực, thúc đẩy trao đổi kinh nghiệm lập pháp và mở rộng hợp tác kinh tế – chính trị – văn hóa.
Việt Nam cũng ủng hộ các nỗ lực của Cuba nhằm cải thiện quan hệ với Hoa Kỳ, đồng thời khuyến khích mở rộng hợp tác giữa hai nước trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng độc lập, chủ quyền và thể chế chính trị của mỗi quốc gia. Đây là minh chứng sinh động cho tinh thần đối thoại, hòa bình và hợp tác quốc tế, mà cả Việt Nam và Cuba cùng kiên định theo đuổi.
Một số đánh giá về hợp tác chính trị giữa Việt Nam và Cuba.
Quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa Việt Nam và Cuba, đặc biệt là quan hệ giữa hai Đảng Cộng sản, luôn đóng vai trò định hướng chiến lược và là nền tảng chính trị vững chắc cho việc thúc đẩy hợp tác toàn diện giữa hai Nhà nước. Hai bên thường xuyên duy trì các chuyến thăm, tiếp xúc cấp cao, qua đó thắt chặt tình đoàn kết, chia sẻ kinh nghiệm trong công tác xây dựng Đảng, quản lý nhà nước và phát triển kinh tế – xã hội, phục vụ sự nghiệp cách mạng của mỗi dân tộc.
Những nghiên cứu và tài liệu về hợp tác căn bản giữa hai quốc gia là cơ sở quan trọng để định hướng chiến lược phát triển mới, giúp hai nước và cộng đồng doanh nghiệp tìm kiếm cơ chế hợp tác linh hoạt, hình thức đầu tư hiệu quả, qua đó bổ trợ lẫn nhau trong phát triển kinh tế và chính trị. Mối quan hệ này còn mở ra cơ hội kết nối khu vực, góp phần thúc đẩy quan hệ giữa các nước Mỹ Latinh – Caribe và khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Trong khuôn khổ Ủy ban Liên Chính phủ Việt Nam – Cuba, kể từ Kỳ họp lần thứ 41, dù bối cảnh quốc tế có nhiều biến động và cả hai nước đều đối mặt với những khó khăn riêng, hai bên vẫn phối hợp chặt chẽ triển khai các thỏa thuận và đạt được nhiều kết quả tích cực, khẳng định tính thực chất và hiệu quả của cơ chế này.
Với nền tảng chính trị tương đồng và đường lối phát triển kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam và Cuba có nhiều tiềm năng để mở rộng hợp tác đa lĩnh vực, từ chính trị, quốc phòng, khoa học – công nghệ, y tế, giáo dục đến thương mại, nông nghiệp. Quan hệ chính trị – ngoại giao song phương được duy trì linh hoạt và hiệu quả trên cả ba kênh đối ngoại: Đảng, Nhà nước – Nghị viện, và đối ngoại nhân dân.
Các cơ chế hợp tác song phương chủ chốt như Ủy ban Liên Chính phủ, Hội thảo Lý luận giữa hai Đảng, Tham khảo chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao, và Đối thoại Quốc phòng giữa hai Bộ Quốc phòng được duy trì thường xuyên, hoạt động ngày càng bài bản và hiệu quả, đóng góp tích cực vào việc làm sâu sắc hơn quan hệ đặc biệt giữa hai quốc gia.
Trên trường quốc tế, Việt Nam và Cuba luôn phối hợp, ủng hộ lẫn nhau tại các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương, đặc biệt là Liên hợp quốc, qua đó bảo vệ các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, tôn trọng chủ quyền và quyền tự quyết của các dân tộc.
Hợp tác trong các vấn đề lý luận, hoạch định chính sách và xây dựng Nhà nước là minh chứng sinh động cho tình đoàn kết và sự gắn bó bền chặt giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước. Những hoạt động này góp phần làm phong phú thêm nền tảng tư tưởng, lý luận và thực tiễn của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, đồng thời củng cố lòng tin, sự hiểu biết và tình hữu nghị Việt Nam – Cuba.
Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức mới trong bối cảnh toàn cầu hóa, hai nước vẫn kiên định trên con đường đã lựa chọn, cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, tăng cường trao đổi học thuật, nghiên cứu và hợp tác quốc tế, qua đó góp phần củng cố mối quan hệ mẫu mực, thủy chung và trong sáng – biểu tượng đặc biệt của tình đoàn kết giữa hai dân tộc Việt Nam và Cuba.
Triển vọng hợp tác chính trị Việt Nam – Cuba
Quan hệ Việt Nam – Cuba: Kế thừa di sản, củng cố nền tảng, hướng tới phát triển toàn diện trong giai đoạn mới. Trong suốt 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, hợp tác giữa Việt Nam và Cuba đã được triển khai sâu rộng trên mọi cấp độ, kênh và lĩnh vực, hình thành ba trụ cột chính: Chính trị – ngoại giao là nền tảng định hướng; Kinh tế – thương mại – đầu tư là động lực phát triển; Giao lưu nhân dân là sợi dây gắn kết bền chặt.
Hai nước tiếp tục gìn giữ và phát huy di sản quý báu mà các thế hệ lãnh đạo và nhân dân hai nước đã dày công vun đắp, đó là tình đoàn kết truyền thống, tình hữu nghị đặc biệt và tinh thần đồng chí anh em được tôi luyện qua những năm tháng đấu tranh giành độc lập và xây dựng đất nước. Chính mối liên kết sâu sắc và bền chặt ấy là động lực to lớn để thúc đẩy hợp tác Việt Nam – Cuba ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả.
Trên cơ sở các văn kiện và thỏa thuận song phương đã ký kết, đặc biệt là kết quả chuyến thăm cấp Nhà nước tới Cuba của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm (tháng 9/2024), hai Đảng, hai Nhà nước đang đẩy mạnh hợp tác toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, tập trung vào chính trị – ngoại giao, kinh tế – thương mại, nông nghiệp, năng lượng, giáo dục, y tế và giao lưu nhân dân. Trong “Năm Hữu nghị Việt Nam – Cuba 2025”, hai bên đặt trọng tâm tăng cường trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao, nhất là qua kênh Đảng, đồng thời nâng cao hiệu quả các cơ chế hợp tác song phương, thúc đẩy kết nối giữa các ủy ban, bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp.
Hai nước cũng khẳng định sẽ duy trì phối hợp chặt chẽ và ủng hộ lẫn nhau tại các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương, đặc biệt là trong khuôn khổ Liên hợp quốc. Trên phương diện kinh tế, Việt Nam và Cuba sẽ tiếp tục khai thác tiềm năng hợp tác thương mại và đầu tư, đặc biệt trong nông nghiệp (sản xuất lúa gạo, thủy sản, chế biến ngô), cũng như mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ sinh học, dược phẩm, y tế, công nghệ xanh, xây dựng, du lịch và chuyển đổi số — nhằm hướng tới phát triển bền vững và cùng giải quyết các thách thức toàn cầu.
Trong lĩnh vực đối ngoại nhân dân, năm 2025 được xác định là dấu mốc lan tỏa tinh thần đoàn kết Việt Nam – Cuba. Hai bên sẽ đẩy mạnh hoạt động giao lưu, giáo dục thế hệ trẻ, giúp nhân dân, đặc biệt là thanh niên hai nước, hiểu rõ hơn ý nghĩa lịch sử và giá trị hiện thực của mối quan hệ thủy chung, trong sáng giữa hai dân tộc.
Về hợp tác lý luận và công tác Đảng, hai bên thống nhất thúc đẩy triển khai Thỏa thuận Hợp tác giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Cộng sản Cuba giai đoạn 2023–2028, cùng nhiều văn kiện hợp tác giữa các cơ quan tham mưu của hai Đảng, như: Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và Đại học Ñico Lopez; Ban Tuyên giáo Trung ương và Ban Tư tưởng Trung ương Đảng Cộng sản Cuba; Tạp chí Cộng sản và Tạp chí Cuba Xã hội chủ nghĩa; Ban Kinh tế Trung ương (nay là Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương) và Ban Kinh tế Sản xuất Trung ương Cuba, trong đó nổi bật là cuộc trao đổi trực tuyến giữa hai Ban vào năm 2025.
Hai Đảng cũng đang chuẩn bị tổ chức Hội thảo Lý luận lần thứ VII và Hội thảo khoa học lần thứ III với chủ đề “Fidel Castro – Hồ Chí Minh: Tầm nhìn cách mạng” nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Lãnh tụ Fidel Castro (13/8/1926 – 13/8/2026). Đây sẽ là diễn đàn khoa học – chính trị quan trọng, góp phần thúc đẩy nghiên cứu, trao đổi tư tưởng, lý luận, và lan tỏa giá trị cách mạng của hai lãnh tụ kiệt xuất.
Cùng với đó, Việt Nam và Cuba sẽ đẩy mạnh trao đổi trực tiếp và trực tuyến giữa các cơ quan tham mưu Trung ương, tổ chức các chương trình tham quan, thực tế, đào tạo cán bộ cấp Thứ trưởng và tương đương của Cuba tại Việt Nam, đồng thời tăng cường hợp tác giữa Đoàn Thanh niên và các tổ chức nhân dân nhằm chia sẻ kinh nghiệm xây dựng chủ nghĩa xã hội trong điều kiện mới.
Ở cấp độ đa phương, hai bên nhất trí tăng cường phối hợp lập trường và hoạt động trong các diễn đàn của các chính đảng và lực lượng tiến bộ, bao gồm: Diễn đàn chính đảng nhóm BRICS, Cuộc gặp quốc tế các Đảng Cộng sản và công nhân (IMCWP), Diễn đàn Sao Paulo, và Hội nghị quốc tế các Đảng chính trị châu Á (ICAPP). Sự tham gia chủ động và phối hợp nhịp nhàng của Việt Nam và Cuba tại các diễn đàn này góp phần thúc đẩy phong trào cánh tả, củng cố đoàn kết quốc tế và lan tỏa các giá trị tiến bộ của chủ nghĩa xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.
Hàm ý chính sách cho Việt Nam.
Chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam của Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez đã đạt được những kết quả thực chất, toàn diện, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong tiến trình thúc đẩy quan hệ hữu nghị đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa hai nước.
Chỉ trong chưa đầy ba ngày với 16 hoạt động đối ngoại, chuyến thăm đã tạo động lực mới và định hướng hợp tác chiến lược trên nhiều lĩnh vực, củng cố niềm tin chính trị và tình đoàn kết thủy chung giữa Việt Nam và Cuba. (Vietnam News Agency, 2025)
Nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới là các cơ quan, tổ chức và địa phương hai nước cần cụ thể hóa kết quả của chuyến thăm, triển khai hiệu quả các thỏa thuận cấp cao, qua đó đưa quan hệ song phương phát triển thực chất, hiệu quả và bền vững trên tất cả các kênh hợp tác. Hai bên cần trao đổi sâu hơn về các lĩnh vực hợp tác và đầu tư tiềm năng, phát huy thế mạnh so sánh của mỗi quốc gia, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm phát triển kinh tế – xã hội, nhất là kinh nghiệm Đổi mới của Việt Nam và sáng kiến phát triển địa phương, nhằm mở rộng hợp tác thương mại, đầu tư và công nghệ.
Trong giai đoạn tới, Việt Nam và Cuba nên tập trung vào ba ưu tiên chiến lược: Đa dạng hóa hợp tác kinh tế, mở rộng lĩnh vực đầu tư song phương; Tăng cường hợp tác khoa học, nông nghiệp – công nghiệp và công nghệ sinh học; Thúc đẩy giao lưu nhân dân, nhất là giữa thanh niên và các tổ chức xã hội – nhằm bồi đắp sự hiểu biết, gắn bó và kế thừa truyền thống hữu nghị giữa hai dân tộc.
Tại Tham vấn Chính trị lần thứ tám giữa Bộ Ngoại giao Việt Nam và Bộ Ngoại giao Cuba tổ chức tại Hà Nội, hai bên đã trao đổi toàn diện về các vấn đề chiến lược, khẳng định lập trường ủng hộ hòa bình, chủ nghĩa đa phương và hợp tác Nam – Nam. Kết quả nổi bật của vòng tham vấn này là việc ký kết Kế hoạch Tham vấn Chính trị giai đoạn 2026–2028, được kỳ vọng sẽ chuyển hóa nhận thức và đồng thuận chính trị thành hành động cụ thể, tăng cường phối hợp thể chế và bảo đảm thực hiện hiệu quả các dự án hợp tác song phương.
Về phương diện quan hệ song phương, Việt Nam và Cuba luôn dành cho nhau sự ủng hộ chân thành, thể hiện tình đoàn kết anh em đặc biệt, nhất là trong bối cảnh Cuba đang phải đối mặt với nhiều khó khăn kinh tế. Hai bên nhất trí tiếp tục phát huy lợi thế so sánh, khai thác tiềm năng hợp tác đa ngành để phục vụ phát triển bền vững.
Trong tương lai, hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước sẽ tiếp tục tăng cường trao đổi đoàn lãnh đạo, hợp tác giữa các đảng, tổ chức chính trị – xã hội, chính phủ và nhân dân, qua đó góp phần gìn giữ, phát triển và lan tỏa di sản quý báu mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Lãnh tụ Fidel Castro đã dày công vun đắp, biểu tượng sáng ngời của tình đoàn kết, thủy chung và tình hữu nghị đặc biệt Việt Nam – Cuba.
Quan hệ Việt Nam – Cuba: Biểu tượng mẫu mực của tình đoàn kết quốc tế và hợp tác vì phát triển bền vững.
Cuba và Việt Nam có mối quan hệ anh em, đoàn kết và gắn bó lâu đời, được hình thành trong cuộc đấu tranh chung chống chủ nghĩa đế quốc và trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đây là di sản chính trị – tinh thần vô giá, vượt lên khoảng cách địa lý và khác biệt văn hóa, trở thành biểu tượng của tình đoàn kết quốc tế trong sáng, cùng hướng tới một tương lai phát triển bền vững và thịnh vượng.
Trong bối cảnh quốc tế phức tạp, nhiều biến động khó lường, hai nước vẫn phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn quốc tế, kiên định bảo vệ các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, đồng thời bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của các quốc gia đang phát triển.
Trải qua hơn sáu thập kỷ gắn bó, quan hệ Việt Nam – Cuba đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng và tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đóng góp tích cực vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển không chỉ ở mỗi khu vực mà còn trên phạm vi toàn cầu. Hai nước chia sẻ tầm nhìn chung về phát triển xã hội chủ nghĩa, thường xuyên trao đổi, học hỏi kinh nghiệm trong hoạch định chính sách phát triển kinh tế – xã hội.
Dựa trên ý chí chính trị thống nhất, tình anh em lịch sử và tầm nhìn chung về phát triển bền vững, Việt Nam và Cuba đã xây dựng một mô hình liên minh mẫu mực, được thể hiện qua hợp tác thiết thực trong các lĩnh vực nông nghiệp, năng lượng tái tạo, y tế và chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Đặc biệt, những dự án hợp tác của Việt Nam hỗ trợ Cuba bảo đảm an ninh lương thực, như sản xuất lúa gạo, ngô, thủy sản và phát triển nông nghiệp công nghệ cao đã được nhân dân Cuba và cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.
Trong giai đoạn tới, Việt Nam và Cuba cần tiếp tục thúc đẩy hợp tác toàn diện và thực chất hơn nữa, đóng góp tích cực vào việc xây dựng một trật tự thế giới đa phương công bằng, bình đẳng, dựa trên luật pháp quốc tế, chủ quyền quốc gia và phát triển bền vững vì con người và môi trường.
ThS. Nguyễn Vũ Ngọc Huyền
Tài liệu tham khảo:
1.Cổng thông tin điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (2025). Tuyên bố chung Việt Nam – Cuba. https://dangcongsan.vn/tin-hoat-dong/tuyen-bo-chung-viet-nam-cuba.html. Truy cập ngày 01/10/2025.
2.Lê Quang Long (2025). Nghĩa tình sắt son đặc biệt Việt Nam – Cuba. Trang Thông tin đối ngoại. http://ttdn.vn/nghien-cuu-trao-doi/ly-luan-thuc-tien/nghia-tinh-sat-son-dac-biet-viet-nam-cuba-113194. Truy cập ngày 01-10-2025.
3.Ministerio de Relaciones Exteriores de Cuba (2024). Cuba y Vietnam : En la cercanía de sus Parlamentos, la hermandad de sus pueblos. https://cubaminrex.cu/es/cuba-y-vietnam-en-la-cercania-de-sus-parlamentos-la-hermandad-de-sus-pueblos. Truy cập ngày 01/10/2025.
4.Ministerio de Relaciones Exteriores de Cuba (2024). Ministerio de la Construcción de Vietnam honra a embajador de Cuba. https://cubaminrex.cu/es/ministerio-de-la-construccion-de-vietnam-honra-embajador-de-cuba. Truy cập ngày 01-10-2025.
5.Ngô Lê Văn (2024), Việt Nam – Cuba: Tình hữu nghị vượt thời gian, https://www.tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/viet-nam-cuba-tinh-huu-nghi-vuot-thoi-gian. Truy cập ngày 01/10/2025.
6.Nguyen Mai (2025). Seminar to Update on Cuba Situation and Vietnam – Cuba Cooperation Prospects. https://vietnamtimes.thoidai.com.vn/seminar-to-update-on-cuba-situation-and-vietnam-cuba-cooperation-prospects-82192.html. Truy cập ngày 01/10/2025.
7.Huy Vu (2023). Cuba, Vietnam boast close political relations. https://en.sggp.org.vn/cuba-vietnam-boast-close-political-relations-post105288.html. Truy cập ngày 01/10/2025.
8.Vietnam News Agency (2025). Vietnam, Cuba set new cooperation priorities for comprehensive cooperation. https://en.vietnamplus.vn/vietnam-cuba-set-new-cooperation-priorities-for-comprehensive-cooperation-post325914.vnp. Truy cập ngày 01-10-2025.
9.Vũ Trung Mỹ (2020). Sáu mươi năm quan hệ Việt Nam – Cuba: Đoàn kết, chiến thắng. https://tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/sau-muoi-nam-quan-he-viet-nam-cuba-doan-ket-chien-thang. Truy cập ngày 01/10/2025.