Ngày 23/8/2025, tờ Thế Giới Trẻ (Đức) đăng tải bài viết của nhà báo Klaus Fischer với tiêu đề “Khủng hoảng kinh tế tiếp diễn – Nỗi đau của nước Đức”. Bài viết chỉ ra rằng, quá trình phi công nghiệp hóa cùng việc cắt giảm phúc lợi xã hội đang khoét sâu khó khăn, khiến nền kinh tế Đức tiếp tục suy giảm trong quý II.
Sản lượng kinh tế Đức tiếp tục suy giảm, khi dự báo mới nhất của Cục Thống kê Liên bang công bố hôm thứ Sáu cho thấy GDP quý II giảm 0,3%. Nguyên nhân không còn xa lạ: sau giai đoạn bùng nổ vào cuối thời kỳ Merkel năm 2021, nền kinh tế Đức đang dần đánh mất động lực tăng trưởng. Một phần đáng kể của sự hưng thịnh trước đây bắt nguồn từ các cải cách dưới thời Schröder–Fischer (1998–2005). Khi đó, việc cắt giảm hệ thống an sinh xã hội thông qua bộ luật Hartz đã giúp hạ chi phí lao động, đồng thời gia tăng mạnh mẽ lợi nhuận cho doanh nghiệp.
Thời kỳ thịnh vượng đã qua, nhưng cuộc suy thoái kéo dài hiện nay của Đức khó có thể quy trách nhiệm cho thuế quan từ Mỹ. Một giả thuyết đang lan truyền cho rằng gốc rễ khủng hoảng nằm ở chi phí năng lượng quá cao, hệ quả của sự can thiệp chính trị vào quá trình phân bổ vốn. Những sai lầm, đặc biệt trong chính sách năng lượng, đã bộc lộ rõ từ năm 2022, khi Berlin bất ngờ tuyên bố Nga, nhà cung cấp năng lượng giá rẻ chủ chốt là đối thủ. Quyết định này đồng nghĩa với việc nước Đức từ bỏ một phần nền tảng thịnh vượng kinh tế, tạo nên một cuộc suy thoái mang tính “tự áp đặt”. Hiện nay, điện năng phần lớn được sản xuất từ gió và mặt trời, nhưng vẫn chưa thể bù đắp chi phí cạnh tranh so với nguồn cung truyền thống.
Bảo vệ môi trường đã trở thành yêu cầu nghiêm ngặt trong việc khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên. Ngay cả những người ủng hộ mô hình kinh tế tư bản cũng nhận thấy, “sản xuất xanh” không chỉ là trách nhiệm mà còn mở ra lợi nhuận mới. Tuy vậy, câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: liệu khí hậu toàn cầu có thể được cứu vãn chỉ bằng việc thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo ở một số quốc gia, đồng thời loại bỏ dần năng lượng hạt nhân theo “kiểu Đức”, mà vẫn đảm bảo lợi nhuận? Ngay cả mô hình “Sản xuất tại Đức”, vốn được thiết kế để duy trì sức cạnh tranh cho một nền kinh tế xuất khẩu nay cũng đang đối mặt rủi ro, khi mỗi năm hàng trăm tỷ euro dường như bị phân bổ sai mục đích.
Mỗi cuộc khủng hoảng kinh tế đều gắn liền với việc cắt giảm phúc lợi xã hội. Bất chấp mức lương tối thiểu, trợ cấp nhà ở hay phúc lợi công dân, thực tế này vẫn không thay đổi kể từ thời Schröder – Fischer. Khi mức lương tối thiểu được áp dụng, giới chủ phản ứng không khác gì trước sự leo thang của giá năng lượng: họ đẩy giá bán cao hơn miễn là doanh số không giảm, và cuối cùng người lao động lại phải gánh chịu. Lợi nhuận khổng lồ của các tập đoàn góp phần thúc đẩy lạm phát, trong khi sức mua suy yếu ngày càng bào mòn mức sống vốn đã mong manh của người làm công. Nếu môi trường kinh doanh không được cải thiện bền vững, chẳng hạn do giá năng lượng tiếp tục đắt đỏ, các doanh nghiệp sẽ tìm cách di dời sản xuất hoặc cắt giảm lao động.
Trong bối cảnh đó, tiền hỗ trợ công dân, vốn được ông Merz và chính phủ giới thiệu như một “món quà” chính trị lại trở thành nguồn sống duy nhất cho hàng triệu người trong độ tuổi lao động, đồng thời là khoản bổ sung tối cần thiết cho người cao tuổi có lương hưu không đủ sống. Thế nhưng, những khoản hỗ trợ này thực chất lại được tài trợ từ thuế, tức là từ chính túi tiền của người dân. Khi sản lượng kinh tế suy giảm và giới tư bản tiếp tục phản ứng theo lối tăng giá và cắt giảm, nguồn thu ngân sách sẽ bị thu hẹp. Khoản sụt giảm 0,3% GDP trong ba tháng đầu năm thoạt nhìn có vẻ nhỏ, nhưng trên thực tế đồng nghĩa với thâm hụt hàng tỷ euro, gánh nặng mà cuối cùng toàn xã hội đều phải cảm nhận.
Cuộc suy thoái kéo dài ở Đức cho thấy sự mong manh của một mô hình phát triển từng được coi là trụ cột của châu Âu. Khi năng lượng trở thành điểm nghẽn, phúc lợi xã hội bị thu hẹp và niềm tin của người lao động suy giảm, nước Đức phải đối diện với thách thức kép: vừa tìm lại động lực tăng trưởng bền vững, vừa duy trì công bằng xã hội. Câu hỏi đặt ra là liệu Berlin có thể tái định hình chính sách kinh tế, từ năng lượng, sản xuất đến phân phối để thoát khỏi vòng luẩn quẩn hiện tại, hay tiếp tục sa lầy trong một chu kỳ khủng hoảng tự áp đặt.
Hồ Ngọc Thắng/nguồn: https://www.jungewelt.de/artikel/506738.anhaltende-wirtschaftskrise-deutsche-misere.html