(Đà Nẵng). Ngày 15/2/2025, trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) đã tổ chức hội thảo “Công nghệ xây dựng và phát triển nguồn nhân lực cho dự án đường sắt tốc độ cao”.
Được biết, tại kỳ họp bất thường lần IX, Quốc hội khóa 15 (đang diễn ra), lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải cũng đã trình bày tờ trình phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng.So với tiến độ, dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam đã khởi động sớm hơn. Theo Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh tiến độ thực hiện dự án (tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng), dự kiến sẽ lập báo cáo nghiên cứu khả thi ngày từ năm 2025, phấn đấu cơ bản hoàn thành dự án năm 2030.
 |
 |
Tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541 km, đi qua địa phận 20 tỉnh, thành phố. Nguồn: Tài liệu hội thảo.
Cấp bách, cấp thiết như đầu tư cho lĩnh vực vi mạch-bán dẫn
“Dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam phù hợp với chủ trương, chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội. Dự án đã được Đảng, Quốc hội, Chính phủ đặc biệt quan tâm và đã có nhiều Nghị quyết, chủ trương thông qua dự án. Xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao này không chỉ đáp ứng nhu cầu vận tải, mà còn tạo nền tảng quan trọng về hạ tầng, tạo động lực mới để phát triển kinh tế – xã hội, cũng vừa bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước.
Kỳ họp bất thường lần IX, Quốc hội khóa 15 (đang diễn ra), sẽ cho ý kiến về việc khởi động sớm dự án của tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng. Như vậy vấn đề cấp bách, nay càng cấp thiết hơn. Sự chuẩn bị cho dự án đường sắt cao tốc, nhất là về nhân sự, cũng cấp bách, cấp thiết như đầu tư cho lĩnh vực vi mạch-bán dẫn. Nghĩa là phải làm ngay không chần chừ. Trong đó, trách nhiệm của nhà trường, là nguồn nhân lực, bởi dự án đòi hỏi có cán bộ, có chuyên viên làm việc ở nhiều khâu từ điện khí hóa, thiết bị công nghệ mới, thông tin tín hiệu, vận hành hệ thống, vận hành toa tàu …
Với 2 nội dung trọng tâm, công nghệ xây dựng và phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng những yêu cầu của một dự án lớn, hội thảo hôm nay, thật sự là đóng góp của cộng đồng chuyên gia, giới khoa học đối với một nội dung phát triển hạ tầng, có nghĩa tất đặc biệt, đó là dự án đường sắt tốc độ cao.
Năm nay, trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) sẽ tổ chức trọng thể kỷ niệm 50 năm ngày thành lập, thì trong đó, ngành Xây dựng cầu đường đã có 40 năm ra đời, xây dựng và phát triển.
Là một trường đại học đào tạo đa ngành từ cơ khí, cơ khí giao thông, điện tử viễn thông, khoa học máy tính, vật liệu, đến môi trường, trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) khẳng định sẽ cung ứng có chất lượng nguồn nhân lực mà dự án cần. Trường cũng sẽ thay đổi cách thức đào tạo để phù hợp với yêu cầu cấp bách, từ đào tạo ngắn hạn, đào tạo chuyển đổi đến bổ sung nâng cao kỹ năng kịp thời (Upskills) cho người học, nhanh chóng bắt kịp vị trí công việc”, PGS.TS Nguyễn Hồng Hải – Phó Hiệu trưởng, trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng), nhấn mạnh.
Mở mới ngành xây dựng đường sắt – Metro
Theo PGS.TS. Phan Hoàng Nam Phó Trưởng khoa, Khoa Xây dựng Cầu đường, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) qua báo cáo “Phát triển chương trình đào tạo chuyên ngành Xây dựng đường sắt – metro theo chuẩn quốc tế, đáp ứng nguồn nhân lực cho hạ tầng đường sắt tốc độ cao và đô thị”; đội ngũ quản lý dự án cần khoảng 300 – 500 người giai đoạn 2025 – 2027 và 700 – 900 người vào giai đoạn cao điểm 2028 – 2032. Nhân lực tư vấn khảo sát, thiết kế, giám sát, ở giai đoạn cao điểm nhất (2026 – 2028), cần khoảng 1.200 – 1.300 người. Đây là nhóm nhân lực yêu cầu trình độ cao với 100% phải tốt nghiệp đại học và một phần (nhỏ) có trình độ tiến sĩ chuyên ngành.
Khối tham gia xây dựng là nhóm có nhu cầu nhân lực lớn nhất, lên tới 220.000 – 240.000 người. Tại thời kỳ cao điểm, cần 18.000 – 20.000 kỹ sư, với 20-30% trong số đó là kỹ sư chuyên ngành xây dựng đường sắt. Khối nhân lực khai thác vận hành, vận hành chạy tàu và bảo trì hệ thống, từ năm 2035- 2036 cần khoảng 13.880 người (số liệu dựa theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam).
“Gần 6.000 kỹ sư, tốt nghiệp Khoa Xây dựng Cầu đường – trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng), đã trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp xây dựng hạ tầng, các công trình công nghiệp và dân dụng cho cả khu vực miền Trung, Tây Nguyên và các tỉnh thành phía Nam.
Khoa chúng tôi đã đào tạo trình độ kỹ sư (từ 1986); Thạc sĩ (từ 2011) và Tiến sĩ (từ 10/2018), Ngành Kỹ thuật xây dựng công trình giao thông ; Ngành Công nghệ kỹ thuật vật liệu xây dựng, bắt đầu đào tạo kỹ sư từ 2007; Ngành Kỹ thuật cơ sở hạ tầng, đào tạo kỹ sư từ 2019. Bắt kịp các xu thế công nghệ, từ 2022, Khoa đã đào tạo (trình độ cử nhân, kỹ sư) ngành “Mô hình thông tin và trí tuệ nhân tạo trong xây dựng”, PGS.TS. Phan Hoàng Nam phân tích.
Tổng mức đầu tư cho dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam đầu tiên là 67,34 tỷ USD
Ông Hoàng Anh Dũng Phó Ban Quản lý kết cấu hạ tầng, Tổng công ty đường sắt Việt Nam cho biết, đến nay dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, đã hội đủ sự cần thiết đầu tư, cơ sở chính trị, pháp lý. Từ Nghị quyết Đại lần thứ XIII của Đảng, Kết luận số 67-KL/TW ngày 22/3/2010, nêu rõ “Bộ Chính trị tán thành chủ trương xây dựng đường sắt cao tốc Hà Nội – Thành phố Hồ Chí Minh”. Kết luận số 72-KL/TW ngày 23/2/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục cũng nhấn mạnh rằng, phải “ưu tiên nguồn lực đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam”.
Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/2/2023 còn xác định “ĐS TĐC Bắc – Nam là trục xương sống”, và đưa ra chỉ đạo “xây dựng tuyến đường sắt quốc gia tốc độ cao, hiện đại, đồng bộ, khả thi, hiệu quả, có tầm nhìn chiến lược dài hạn, phát huy được các lợi thế, tiềm năng của đất nước, phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới”… Dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam còn Quy hoạch tổng thể quốc gia của Quốc hội; Các Quy hoạch phát triển vùng, ngành và các địa phương, nên lãnh đạo Đảng xác định cần “Quan tâm đúng mức phát triển giao thông đường sắt, triển khai xây dựng một số đoạn đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam”.
Dự án đầu tư xây dựng đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam, có điểm đầu tại Thành phố Hà Nội (ga Ngọc Hồi). Điểm cuối tại Thành phố Hồ Chí Minh (ga Thủ Thiêm). Tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541 km (gồm 449Km đường sắt (chiếm tỷ lệ 30%), cầu: 938Km (60%) và hầm: 154Km (10%)..
Dự án đi qua địa phận 20 tỉnh, thành phố gồm: Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai, Thành phố Hồ Chí Minh. Tổng cọng có 23 ga khách, 5 ga hàng hóa sẽ được xây dựng.
Ông Hoàng Anh Dũng cho biết, về hướng tuyến, đích nghiên cứu, lựa chọn là “ngắn nhất có thể”, đặc biệt sẽ hạn chế đi qua các khu vực nhạy cảm về môi trường, các khu di tích, danh lam thắng cảnh, đất quốc phòng; hướng tuyến cũng nghiên cứu giảm khối lượng phải giải phóng mặt bằng, tránh các khu vực tập trung đông dân cư. Nhưng bảo đảm liên kết các hành lang Đông – Tây và các tuyến đường sắt liên vận quốc tế. Hướng tuyến quy hoạch và xây dựng đường sắt có các ưu tiên gồm: Tiếp cận các đô thị trung tâm hiện hữu, hay khu vực quy hoạch có tiềm năng phát triển mới; có khả năng kết nối tốt với hệ thống giao thông khác và khai thác có hiệu quả hạ tầng, phương tiện của dự án.
Tuyến đường sắt đôi sẽ được xây dựng mới có khổ 1.435 mm, điện khí hóa; tốc độ thiết kế 350 km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục; hình thành tuyến đường sắt tốc độ cao, vận chuyển hành khách, đáp ứng cả yêu cầu lưỡng dụng (như vận chuyển hàng hóa khi cần thiết), trong nhiều tình huống.
 |
 |
Hội thảo thật sự là đóng góp của cộng đồng chuyên gia, giới khoa học đối với một nội dung phát triển hạ tầng, có nghĩa tất đặc biệt: Dự án Đường sắt tốc độ cao. Ảnh: T.Ngọc.
Về công nghệ, là loại hình đường sắt tốc độ cao, tàu chạy trên ray. Trong đó, tàu khách là đoàn tàu động lực phân tán; tàu hàng là đoàn tàu động lực tập trung; Hệ thống thông tin tín hiệu tương đương hệ thống đang sử dụng tại các quốc gia vận hành khai thác đường sắt tốc độ cao trên thế giới.
“Để thực hiện thành công và sớm hoàn thành toàn bộ dự án như tiến độ dự kiến, dự án đã đề xuất 19 chính sách đặc biệt thuộc thẩm quyền của Quốc hội và 5 chính sách đặc biệt thuộc thẩm quyền của Chính phủ. Đồng thời kiến nghị Quốc hội cho phép chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác được thực hiện trong bước nghiên cứu khả thi của Dự án”, ông Hoàng Anh Dũng chia sẻ thêm.
Về chi phí đầu tư, mức 43,7 triệu USD/km (được tính bao gồm gồm giải phóng mặt bằng), và 39,9 triệu USD/km (không gồm giải phóng mặt bằng).
Trong tham luận “Công nghệ tiên tiến trong xây dựng hạ tầng đường sắt tốc độ cao: Cơ hội và thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam”- ThS. Nguyễn Trọng Nghĩa, Tổng Giám đốc, Công ty Cổ phần Tư vấn và Đầu tư Invest Global cho biết:
Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam là dự án có quy mô lớn, đòi hỏi ứng dụng công nghệ – kỹ thuật cao. Dự án có chiều dài 1541 km đi qua 20 tỉnh/ thành phố với quy mô siêu liên kết vùng trên trục hành lang kinh tế Bắc – Nam, kết nối 46,5% dân số cả nước, đóng góp 60% GDP cả nước (tính đến năm 2019).
Theo báo cáo của Hội đồng thẩm định nhà nước kiến nghị trình Chính phủ năm 2023 theo phương án thiết kế tuyến với vận tốc 250 km/h, khai thác hỗn hợp thì tổng mức đầu tư là 61,67 tỷ USD, tương đương 1,42 triệu tỷ VNĐ. Theo phương án đã được Quốc hội phê duyệt năm 2024 với vận tốc thiết kế 350 km/h, khai thác hành khách là chủ yếu, đáp ứng vận tải hàng hoá khi có nhu cầu với tổng mức đầu tư của dự án là 67,34 tỷ USD, tương đương 1,71 triệu tỷ VNĐ.
Trong khi đó, tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng (mà kỳ họp bất thường lần IX, Quốc hội khóa 15, đang cho ý kiến), sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 203.231 tỉ đồng (khoảng 8,369 tỉ USD). Dự án có điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện (Hải Phòng), đi qua địa phận 9 tỉnh, thành phố; chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km và 03 tuyến nhánh khoảng 27,9 km.
Tuyến chính đoạn từ ga Lào Cai Mới đến ga Nam Hải Phòng tốc độ thiết kế đạt 160 km/giờ, đoạn qua khu đầu mối Hà Nội tốc độ thiết kế đạt 120 km/giờ, các đoạn nối, tuyến nhánh tốc độ thiết kế đạt 80 km/giờ. Đề xuất (qua Tờ trình) của Chính phủ (do Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, ông Trần Hồng Minh dược ủy quyền trình bày) cho biết, dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng được xác định tiến hành lập báo cáo nghiên cứu khả thi ngay từ năm 2025, phấn đấu hoàn thành vào năm 2030.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội (cơ quan thẩm tra dự án), ông Vũ Hồng Thanh khẳng định Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã thống nhất sự cần thiết đầu tư dự án, sau khi xem xét đầy đủ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và những lý do thực tiễn mà Chính phủ đã nêu tại tờ trình./.
Trần Ngọc