Ngày 11/10/2025, tờ Thế Giới Trẻ (Đức) đăng tải bài viết của nhà báo Julieta Daza, gửi từ Caracas, với tiêu đề “Chống chủ nghĩa đế quốc – Venezuela đang tự tổ chức”. Bài viết nhấn mạnh rằng trong bối cảnh đối đầu căng thẳng với Washington, Caracas đang đặt nền tảng chiến lược trên khái niệm “phòng thủ toàn diện”, coi đây là trụ cột để duy trì chủ quyền và sự ổn định chính trị trong cuộc chiến không cân sức với Hoa Kỳ.
Kể từ cuối tháng 8, Washington đã đẩy mạnh sự hiện diện quân sự ở vùng Caribe, khu vực mà họ từ lâu xem là “sân sau” của mình. Một loạt tàu chiến, thậm chí tàu ngầm hạt nhân, đã được điều động; đồng thời, máy bay chiến đấu Mỹ cũng xuất hiện tại Puerto Rico, vùng lãnh thổ trực thuộc Hoa Kỳ. Theo các nguồn tin từ Mỹ, chiến dịch này đã gây thiệt hại cho nhiều tàu thuyền và khiến hơn 20 người thiệt mạng, những người bị cáo buộc là buôn lậu ma túy dù đến nay, không có bằng chứng xác thực nào được công bố.
Từ Nhà Trắng, thái độ đối với “Cách mạng Bolivar” của Venezuela, phong trào cánh tả khởi xướng năm 1999 bởi Hugo Chávez vẫn nhất quán trong sự bài trừ và đối kháng. Sự ra đi đột ngột của Chávez vì một loại ung thư hiếm gặp từng làm dấy lên nghi vấn chính trị, khi nhiều cuộc điều tra độc lập cho rằng ông có thể đã bị đầu độc trong thời gian dài. Trong suốt sự nghiệp của mình, Chávez từng là mục tiêu của hơn hai chục âm mưu ám sát.
Giới quan sát nhận định, việc tăng cường quân sự của Hoa Kỳ không chỉ là hành động thị uy gần vùng biển Venezuela, mà còn mang hàm ý đe dọa trực tiếp về chính trị và chủ quyền. Washington tuyên bố mục tiêu là chống buôn lậu ma túy, gán trách nhiệm cho các băng nhóm “Tren de Aragua” và “Cartel de los Soles”, mà họ cáo buộc có liên hệ với Tổng thống Nicolás Maduro. Thậm chí, mức tiền thưởng 50 triệu USD cho việc “bắt giữ” ông Maduro được công bố hồi tháng 8.
Tuy nhiên, theo Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC), Venezuela không phải là nước sản xuất coca hay cocaine, khiến lập luận của Washington thiếu cơ sở. Giới phân tích cho rằng mục tiêu sâu xa hơn của Hoa Kỳ có thể là kiểm soát nguồn tài nguyên khổng lồ của Venezuela, đặc biệt là trữ lượng dầu mỏ, một trong những lớn nhất thế giới.
Trước mối đe dọa quân sự ngày càng gia tăng từ Hoa Kỳ, được xem như chương mới nhất trong chuỗi hành động can thiệp, từ phong tỏa kinh tế đến hơn 1.000 lệnh trừng phạt, chính phủ Bolivar đã triển khai huy động toàn diện lực lượng vũ trang trên phạm vi cả nước, đặc biệt dọc các vùng duyên hải và biên giới chiến lược. Song song với đó, lực lượng dân quân nhân dân, một thành phần hỗ trợ dân sự của quân đội, cũng được huy động mạnh mẽ; theo tuyên bố chính thức, hàng triệu công dân Venezuela đã tham gia trong những tháng gần đây.
Tuy nhiên, như giáo sư Carlos Lanz, học giả và nhà hoạt động nổi tiếng, bị sát hại năm 2020 từng cảnh báo, một cuộc chiến tranh quy ước do Hoa Kỳ khởi xướng không phải là kịch bản khả dĩ nhất. Thay vào đó, Washington đã từ lâu tiến hành “chiến tranh phi truyền thống” chống lại Cộng hòa Bolivar, bằng cách làm xói mòn nền tảng xã hội và tâm lý cộng đồng: khơi dậy sự bất mãn về dịch vụ công yếu kém, thiếu hụt lương thực, thuốc men, và lạm phát leo thang. Mục tiêu, theo Lanz, là làm suy kiệt ý chí tập thể thông qua xung đột xã hội, bất ổn dân sự và chia rẽ nội bộ quân đội.
Đáp lại, Venezuela dựa trên khái niệm “phòng thủ toàn diện”, một chiến lược kết hợp sức mạnh quân sự, dân sự và ý thức hệ, được hình thành từ Phương pháp Chiến thuật Kháng chiến Cách mạng (MTRR) do chính Lanz phát triển. Trong cấu trúc này, các “công xã”, hình thức tự quản cộng đồng được hình thành trong tiến trình Cách mạng Bolivar trở thành hạt nhân của hệ thống kháng cự, vừa thực thi quyền lực nhân dân, vừa đảm nhận vai trò bảo vệ lãnh thổ và cư dân. Nhiều nhà quan sát cho rằng đây có thể là một trong những bước tiến thể chế quan trọng nhất của mô hình Bolivar trong thế kỷ XXI.
Trong khi căng thẳng leo thang, phản ứng quốc tế đã phản ánh rõ sự phân cực địa chính trị toàn cầu. Nga tuyên bố “ủng hộ quyền tự vệ hợp pháp của Venezuela”, coi các biện pháp quân sự và trừng phạt của Hoa Kỳ là “sự vi phạm luật pháp quốc tế và nguyên tắc chủ quyền quốc gia”. Trung Quốc kêu gọi “đối thoại thay vì đối đầu”, nhưng đồng thời tăng cường hợp tác năng lượng và quốc phòng với Caracas, một động thái được giới phân tích xem là biện pháp bảo vệ lợi ích chiến lược tại Tây bán cầu. Ở khu vực Mỹ Latinh, lập trường bị chia rẽ sâu sắc: Cuba, Bolivia, và Nicaragua công khai ủng hộ chính quyền Bolivar, trong khi Chile, Argentina và Colombia, dưới áp lực từ Washington lại ủng hộ phe đối lập thân Mỹ. Bức tranh này cho thấy Venezuela đã trở thành điểm giao thoa của hai trật tự thế giới đang định hình lại quyền lực và ảnh hưởng.
Sự phân cực đó càng được khoét sâu sau khi Ủy ban Nobel Na Uy công bố Giải Nobel Hòa bình 2025 trao cho lãnh đạo phe đối lập thân Mỹ tại Venezuela. Dù được ca ngợi ở phương Tây như “biểu tượng dân chủ và nhân quyền”, giải thưởng này lại gây tranh cãi dữ dội trong nước, khi nhiều người dân coi đó là sự can thiệp mang tính biểu tượng của phương Tây vào tiến trình chính trị nội bộ. Tại Caracas, dư luận bị chia rẽ: một bên xem Nobel là đòn chính danh hóa cho phe đối lập, bên kia nhìn nhận nó như công cụ chính trị hóa của các cường quốc phương Tây trong chiến lược bao vây Venezuela.
Kết cục, quốc gia Nam Mỹ này đang đứng trước ngã rẽ mang tính lịch sử: hoặc củng cố mô hình kháng cự dân tộc kiểu Bolivar trong thế kỷ XXI, hoặc phải đối diện với cuộc tái cấu trúc chính trị – xã hội do các yếu tố bên ngoài chi phối. Dù thế nào, Venezuela vẫn tiếp tục là đấu trường biểu tượng cho cuộc đối đầu giữa chủ quyền dân tộc và ảnh hưởng toàn cầu, nơi những khái niệm như “hòa bình”, “dân chủ” và “đế quốc” không ngừng bị tái định nghĩa.
Hồ Ngọc Thắng/Nguồn: https://www.jungewelt.de/artikel/510132.antiimperialismus-venezuela-organisiert-sich.html