Trong hai ngày 8 và 9/9/2025, quân đội Trung Quốc, Nga và Mông Cổ đã tiến hành cuộc tập trận chung mang tên “Hợp tác Phòng thủ Biên giới – 2025” tại khu vực biên giới ba nước. Hoạt động này không chỉ nhằm nâng cao năng lực phối hợp tác chiến và xử lý các mối đe dọa an ninh biên giới, mà còn được xem là bước đi chiến lược để củng cố lòng tin và tạo dựng thế trận phòng thủ khu vực trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.
Một sở chỉ huy chung được thiết lập ngay trên lãnh thổ Trung Quốc, vận hành theo nguyên tắc nước chủ nhà dẫn dắt nhưng dựa trên đồng thuận tập thể. Cách bố trí này vừa thể hiện vai trò trung tâm của Bắc Kinh, vừa tạo không gian cho Nga và Mông Cổ tham gia trong thế cân bằng lợi ích. Cuộc tập trận “Hợp tác Phòng thủ Biên giới – 2025” diễn ra chỉ vài ngày sau hội nghị thượng đỉnh ba bên tại Bắc Kinh (2/9), vốn được xem là bước đi thể chế hóa cơ chế tham vấn an ninh khu vực. Đáng chú ý, sự kiện này cũng nối tiếp cuộc gặp giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và hơn 20 nhà lãnh đạo từ các quốc gia ngoài phương Tây, củng cố thông điệp về việc hình thành một “không gian hợp tác chiến lược” nằm ngoài quỹ đạo ảnh hưởng truyền thống của phương Tây.
Với Mông Cổ, quốc gia từ năm 2004 đến nay vẫn chỉ giữ vị thế quan sát viên trong Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), việc tham gia sâu hơn vào tập trận với Trung Quốc và Nga phản ánh bước chuyển mới trong chính sách cân bằng. Đây có thể là dấu hiệu cho thấy Ulaanbaatar đang tìm cách nâng cấp vị thế an ninh của mình mà không phá vỡ “chính sách láng giềng thứ ba” vốn dựa vào phương Tây và Nhật Bản.
Trong bối cảnh NATO liên tục mở rộng ảnh hưởng sang khu vực Á – Âu, cuộc tập trận ba bên Trung – Nga – Mông Cổ không chỉ là hoạt động quân sự thường kỳ mà còn mang tính biểu tượng chiến lược. Bắc Kinh và Moskva đang tìm cách chứng minh rằng SCO, cùng với BRICS mở rộng, hoàn toàn có thể trở thành “trục an ninh – phát triển” đối trọng với liên minh do phương Tây dẫn dắt. Việc Mông Cổ – quốc gia vẫn giữ vị thế quan sát viên trong SCO – tham gia sâu hơn, cho thấy một xu hướng dịch chuyển từ “quan sát” sang “tham gia thực chất”, phản ánh sức hút ngày càng tăng của các định chế an ninh ngoài NATO.
Ngoài ra, việc tập trận diễn ra ngay sau khi Chủ tịch Tập Cận Bình gặp hơn 20 lãnh đạo từ các quốc gia không thuộc phương Tây càng gửi đi thông điệp rõ ràng: Bắc Kinh đang kiến tạo một mạng lưới an ninh và hợp tác khu vực, song hành với các sáng kiến kinh tế toàn cầu. Với Nga, đây là cơ hội khẳng định mình không bị cô lập trong cục diện quốc tế hậu Ukraine, đồng thời duy trì ảnh hưởng tại khu vực Á – Âu lục địa.
Trong thế đối sánh, NATO nhấn mạnh “phòng thủ tập thể” tại châu Âu và châu Á – Thái Bình Dương, thì SCO/BRICS lại quảng bá “an ninh hợp tác” dựa trên nguyên tắc không liên minh, không đối kháng nhưng tăng cường kết nối chiến lược. Tập trận “Hợp tác Phòng thủ Biên giới – 2025” vì thế không chỉ là diễn tập quân sự, mà còn là phép thử về khả năng định hình một cấu trúc an ninh song song với NATO.
Thế Nguyễn