Năm 2023, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số – Bộ Công Thương sẽ tập trung vào các giải pháp kiểm soát hàng giả, hàng nhái trong thương mại điện tử nhằm lành mạnh hóa môi trường thương mại điện tử, ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thương mại điện tử.
Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế – Bộ Công Thương, năm 2022 vừa qua, quy mô thị trường thương mại điện tử ước đạt 16,4 tỷ USD, tăng trưởng 20% so với năm trước. Với mức tăng trưởng 20%, có thể thấy, trong suốt 7 năm qua, thương mại điện tử Việt Nam luôn giữ được tốc độ tăng trưởng từ 16 – 30%.
Ước tính sơ bộ ở Việt Nam có 74,8% người dùng Internet tham gia mua sắm trực tuyến. Quần áo, giày dép, mỹ phẩm; thiết bị đồ dùng gia đình; đồ công nghệ và điện tử; sách, hoa, quà tặng và thực phẩm… là những loại hàng hóa dịch vụ được người tiêu dùng lựa chọn mua sắm trực tuyến nhiều nhất. Điện thoại di động tiếp tục là phương tiện chủ yếu thường được người tiêu dùng sử dụng để đặt hàng trực tuyến (chiếm 91%). Mức tăng trưởng thương mại điện tử của Việt Nam được các hãng dự báo tiếp tục bùng nổ trong những năm tới và sẽ cán mốc 39 tỷ USD vào năm 2025, đứng thứ 2 sau Indonesia (104 tỷ USD), ngang bằng Singapore.
Trong bối cảnh khó khăn chung của nền kinh tế, lĩnh vực thương mại điện tử tại Việt Nam vẫn tiếp tục duy trì đà phát triển nhanh và ổn định. Năm 2022 vừa qua, quy mô thị trường thương mại điện tử ước đạt 16,4 tỷ USD, tăng trưởng 20% so với năm trước. Với mức tăng trưởng 20%, có thể thấy, trong suốt 7 năm qua, thương mại điện tử Việt Nam luôn giữ được tốc độ tăng trưởng từ 16 – 30%.
Cụ thể, nếu như năm 2015, thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam mới chỉ đạt 5 tỷ USD, tăng 23% so với năm trước thì đến năm 2018, con số này đã đạt mức 8,06 tỷ USD (tăng 30% so với năm 2017). Sang năm 2019, thương mại điện tử Việt Nam chính thức vượt mốc 10 tỷ USD, đạt 11,8 tỷ USD vào năm 2020, tiếp tục tăng lên 13,7 tỷ USD vào năm 2021.
Nhiều chiêu luồn lách
Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số – Bộ Công Thương, bên cạnh những mặt tích cực, tình trạng buôn bán hàng giả, gian lận thương mại trên môi trường thương mại điện tử vẫn tiếp tục diễn biến hết sức phức tạp. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của đối tượng vi phạm ngày càng tinh vi. Nhiều đối tượng không có kho hàng hay cửa hàng, chỉ tiếp nhận đặt online; phân tán hàng hóa nhiều nơi; chỉ giao hàng với số lượng dè dặt nhỏ lẻ, khó xác định được kho hàng; chỉ bán hàng qua cộng tác viên trung gian; nhiều khi trên website đăng nhiều sản phẩm nhưng thực tế chỉ nhận đơn hàng rồi đặt qua đơn vị khác để làm trung gian kiếm lời… Đặc biệt, việc các website và các trang mạng xã hội dễ dàng được tạo ra và đóng lại trong thời gian nhanh chóng khiến lực lượng chức năng rất khó kiểm soát.
Cụ thể, phương thức, thủ đoạn hoạt động của đối tượng vi phạm ngày càng tinh vi. Nhiều đối tượng không có kho hàng hay cửa hàng, chỉ tiếp nhận đặt online; phân tán hàng hóa nhiều nơi; chỉ giao hàng với số lượng dè dặt nhỏ lẻ, khó xác định được kho hàng; chỉ bán hàng qua cộng tác viên trung gian; nhiều khi trên website đăng nhiều sản phẩm nhưng thực tế chỉ nhận đơn hàng rồi đặt qua đơn vị khác để làm trung gian kiếm lời. Đặc biệt, việc các website và các trang mạng xã hội dễ dàng được tạo ra và đóng lại trong thời gian nhanh chóng khiến lực lượng chức năng rất khó kiểm soát.
Bên cạnh đó, phương thức “treo đầu dê, bán thịt chó” cũng hết sức phổ biến. Các đối tượng khi đưa thông tin lên mạng thì là hình ảnh và thông tin của hàng thật nhưng khi khách hàng nhận được có thể là hàng giả, hàng nhái mà bản thân nhiều lúc khách hàng cũng khó phát hiện.
Đáng lưu ý hơn, nhận thức của một bộ phận người dân đôi khi còn hạn chế hoặc người mua biết hàng giả vẫn mua vì giá rẻ, thích hàng nhái thương hiệu nổi tiếng hoặc chưa đủ kĩ năng và thông tin để nhận biết.
Thực tế cho thấy, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cũng như Tổng cục Quản lý thị trường, lực lượng chức năng các địa phương đã tiến hành xử lý nhiều trường hợp vi phạm. Đơn cử, trong tháng 9/2022, Đội Quản lý thị trường số 11, Cục Quản lý thị trường tỉnh Nghệ An tiến hành kiểm tra đột xuất và xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty TNHH LEVUCE về hành vi thiết lập website thương mại điện tử bán hàng trực tuyến mà không thông báo với cơ quan quản lý nhà nước.
Tại thời điểm kiểm tra, công ty có hoạt động thương mại điện tử trên website rongnhorganicyukibudo.com. Đoàn kiểm tra đã tiến hành xử lý vi phạm hành chính đối với Công ty TNHH LEVUCE số tiền 20 triệu đồng.
Trước đó, Đội Quản lý thị trường số 1 thuộc Cục Quản lý thị trường tỉnh Điện Biên phối hợp với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, xác minh website tadinhquystore.vn hoạt động mà không thông báo với cơ quan chức năng. Theo đó, website này cũng bị xử phạt hành chính 10 triệu đồng.
Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, trong năm 2022, đơn vị đã phối hợp với lực lượng Quản lý thị trường gỡ bỏ 1.663 gian hàng với 6.437 sản phẩm vi phạm; chặn 5 website có dấu hiệu lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, hàng nhái và hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ. Tổng mức xử phạt cho các hành vi gian lận thương mại điện tử là 222 triệu đồng.
Trước sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của thương mại điện tử, theo đó, việc tăng cường xử lý vi phạm hàng giả, gian lận thương mại trên môi trường thương mại điện tử được xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2023.
Những giải pháp làm lành mạnh hóa môi trường thương mại điện tử
Nhằm tăng cường công tác chống hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ và hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong thương mại điện tử giai đoạn 2018 – 2022, năm 2019, Bộ Công Thương khai trương “Hệ thống quản lý và giải quyết phản ánh, khiếu nại, tranh chấp trực tuyến trong thương mại điện tử”. Mục tiêu của Hệ thống nhằm chủ động phát hiện, đấu tranh ngăn chặn kịp thời, hiệu quả các hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong thương mại điện tử, tạo niềm tin cho người tiêu dùng.
Cụ thể, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật, hàng năm, sau khi Bộ Công Thương ban hành Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã xây dựng và ban hành Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật, căn cứ theo Kế hoạch chung của Bộ và các kế hoạch tuyên truyền, phổ biến riêng của Cục. Đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết, năm 2022, Cục đã ban hành Quyết định số 01a/QĐ-TMĐT ngày 20/01/2022 của Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số ban hành Kế hoạch công tác phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2022.
Năm 2022, Cục đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo, tập huấn, phối hợp với các sở công thương địa phương tổ chức các lớp tập huấn, hội nghị, hội thảo về pháp luật thương mại điện tử cho cán bộ quản lý nhà nước tại địa phương, doanh nghiệp và sinh viên. Kết quả, năm 2022, Cục đã tổ chức 63 lớp đào tạo cho khoảng 10.000 học viên.
Cục cũng phối hợp với nhiều đơn vị đào tạo trong cả nước như Đại học Thuỷ Lợi, Đại học Hoa Sen, Đại học Thương mại… triển khai các lớp đào tạo kỹ năng thương mại điện tử với sự tham dự của hơn 1.000 đại biểu là giảng viên, sinh viên các trường; Phối hợp với Amazon Global Selling tổ chức 09 Hội nghị tập huấn về thương mại điện tử với gần 2.000 đại biểu.
Đặc biệt, thông qua việc phát động chương trình “Bệ phóng thương mại điện tử Tây Nguyên” với mục tiêu đào tạo về thương mại điện tử chuyên sâu cho hơn 1.500 doanh nghiệp, hộ kinh doanh vừa và nhỏ trên địa bàn 5 tỉnh Tây Nguyên.
Ngoài ra, Cục tiếp tục phát triển giải pháp đào tạo trực tuyến (MOOC), cung cấp công cụ đào tạo từ xa, hỗ trợ phát triển nền tảng thương mại điện tử và kinh tế số cho các doanh nghiệp, học sinh, sinh viên, người lao động và các đối tượng khác có nhu cầu.
Chủ trì và phối hợp tổ chức các Hội nghị hội thảo về phòng, chống hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hội thảo về giải pháp phát triển Thương mại điện tử và Kinh tế số bền vững cho Việt Nam; nâng cao vai trò, trách nhiệm của doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm trong tình hình mới.
Hàng năm, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cũng xây dựng và phát hành ấn phẩm Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam, cập nhật các các văn bản pháp luật mới có liên quan đến lĩnh vực thương mại điện tử; Phối hợp với Trường đào tạo Bồi dưỡng cán bộ Công Thương trung ương đào tạo kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường cho các cán bộ là học viên lớp kiểm soát viên, kiểm soát viên chính quản lý thị trường, đào tạo cho gần 500 cán bộ quản lý thị trường.
Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã tích cực triển khai các nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính nhiều doanh nghiệp và đã phối hợp với Cục Xúc tiến thương mại, Sở Công Thương TP. Hà Nội trong công tác thực hiện kiểm tra một số đơn vị có website thương mại điện tử.
Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã phối hợp với các đơn vị trong công tác xử lý các trường hợp vi phạm hay có dấu hiệu vi phạm trong thương mại điện tử như phối hợp với Cơ quan cảnh sát điều tra tại các thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Quảng Ngãi, tỉnh Đắk Nông, tỉnh Phú Thọ và tỉnh Hải Phòng, Tổng cục quản lý thị trường, Cục quản lý thị trường Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế…
Phát triển và ứng dụng các công nghệ mới
Trong năm 2023, để nâng cao hiệu quả quản lý trong hoạt động thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tiếp tục thực hiện tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật các quy định mới của Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày 25/9/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 của Chính phủ về thương mại điện tử.
Về thực hiện thanh tra, kiểm tra hoạt động thương mại điện tử, Cục tiếp tục thực hiện tốt công tác quản lý, giám sát, thực thi pháp luật thương mại điện tử, đẩy mạnh công tác phối hợp thanh tra, kiểm tra. Phối hợp với các đơn vị liên quan thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Tài chính có phương án, giải pháp kết nối chia sẻ dữ liệu nhằm tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh trên mạng xã hội rói riêng và hoạt động kinh doanh trên không gian mạng nói chung, tăng cường quản lý thuế trong thương mại điện tử. Đồng thời, tuyên truyền và tổ chức thanh tra, kiểm tra việc thực hiện trách nhiệm của các sàn giao dịch thương mại điện tử, mạng xã hội trong việc sàng lọc, phòng ngừa, ngăn chặn đối với các tài khoản không cung cấp đầy đủ thông tin, các tài khoản có dấu hiệu kinh doanh hàng hóa vi phạm.
Cục cũng tiếp tục duy trì và đẩy mạnh công tác phối hợp với cơ quan Quản lý thị trường, Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao – Bộ Công an, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và truyền thông và các đơn vị liên quan trong việc thanh tra, kiểm tra, giám sát các đơn vị chấp hành pháp luật về thương mại điện tử theo Kế hoạch đã được Bộ trưởng Bộ Công Thương phê duyệt và các chuyên đề đột xuất theo yêu cầu nhiệm vụ.
Đặc biệt, Cục sẽ tăng cường xử lý nghiêm các hành vi vi phạm; Tiếp tục rà soát cơ chế, chính sách để có sự điều chỉnh phù hợp thực tế nhằm quản lý tốt hơn hoạt động kinh doanh trên môi trường thương mại điện tử; Tăng cường năng lực các hệ thống hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ cho thương mại điện tử; Phát triển và ứng dụng các công nghệ mới trong thương mại điện tử, hỗ trợ quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, tăng cường năng lực các hệ thống hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ cho thương mại điện tử; phát triển và ứng dụng các công nghệ mới trong thương mại điện tử, hỗ trợ quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp.
Trong năm 2023, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tiếp tục hoàn thiện và trình phê duyệt Đề án Chuyển đổi số ngành Công Thương, Chính phủ số Bộ Công Thương; phát triển Chính phủ điện tử của Bộ Công Thương; tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế trong thương mại điện tử. Các hoạt động này đều nhằm mục đích hướng tới phát triển thương mại điện tử một cách bền vững.
Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong thương mại điện tử.
Để lành mạnh hóa môi trường thương mại điện tử, ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực thương mại điện tử như kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng; không thực hiện thủ tục thông báo, đăng ký website thương mại điện tử; giả mạo logo đã đăng ký với Bộ Công Thương; lừa đảo khách hàng, giả mạo doanh nghiệp khác… trong thời gian tới, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tập trung tuyên truyền và tổ chức thanh tra, kiểm tra việc thực hiện trách nhiệm của các sàn giao dịch thương mại điện tử, mạng xã hội trong việc sàng lọc, phòng ngừa, ngăn chặn đối với các tài khoản không cung cấp đầy đủ thông tin, các tài khoản có dấu hiệu kinh doanh hàng hóa vi phạm.
Đồng thời, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, đồng thời, tăng cường quản lý hoạt động thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài và hoạt động thương mại điện tử trên mạng xã hội. Tiếp tục rà soát cơ chế, chính sách để có sự điều chỉnh phù hợp thực tế nhằm quản lý tốt hơn hoạt động kinh doanh trên môi trường thương mại điện tử.
Cụ thể như tuyên truyền và tổ chức thanh tra, kiểm tra việc thực hiện trách nhiệm của các sàn giao dịch thương mại điện tử, mạng xã hội trong việc sàng lọc, phòng ngừa, ngăn chặn đối với các tài khoản không cung cấp đầy đủ thông tin, các tài khoản có dấu hiệu kinh doanh hàng hóa vi phạm.
Đồng thời, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, đồng thời, tăng cường quản lý hoạt động thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài và hoạt động thương mại điện tử trên mạng xã hội. Tiếp tục rà soát cơ chế, chính sách để có sự điều chỉnh phù hợp thực tế nhằm quản lý tốt hơn hoạt động kinh doanh trên môi trường thương mại điện tử.
Cục cũng sẽ tham mưu Bộ Công Thương tích cực phối hợp với Bộ Thông tin Truyền thông quản lý kinh doanh thương mại điện tử trên mạng xã hội, xây dựng và hướng dẫn cụ thể quy trình xử lý kỹ thuật các website vi phạm pháp luật.
Trong năm 2023, Cục sẽ tiếp tục hoàn thiện và trình phê duyệt Đề án Chuyển đổi số ngành Công Thương, Chính phủ số Bộ Công Thương; phát triển Chính phủ điện tử của Bộ Công Thương; tăng cường hoạt động hợp tác quốc tế trong thương mại điện tử. Các hoạt động này đều nhằm mục đích hướng tới phát triển thương mại điện tử một cách bền vững.
The Cuong/tổng hợp