Tham mưu trưởng các nước thuộc khối Cộng đồng Kinh tế Các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) dự kiến tham dự cuộc họp tại thủ đô Accra của Ghana ngày 12/8/2023 để thảo luận về tình hình Niger. Tuy nhiên, cuộc họp sau đó bị hoãn vô thời hạn vì “lý do kỹ thuật”. Các nguồn tin cho biết cuộc họp ban đầu được tổ chức để thông báo cho các lãnh đạo trong khối về “những lựa chọn tốt nhất” để kích hoạt và triển khai lực lượng thường trực can thiệp quân sự vào Niger.
Các lãnh đạo ECOWAS trong hội nghị thượng đỉnh hôm 10/8 thông báo kích hoạt lực lượng thường trực của khối và giao cho các tham mưu trưởng họp bàn về phương án triển khai đến Niger để khôi phục trật tự hiến pháp tại quốc gia này. Khối không nêu cụ thể việc “kích hoạt” và “triển khai” sẽ bao gồm những động thái gì.
Giới chuyên gia an ninh cho rằng một lực lượng chung như vậy sẽ cần ít nhất vài tuần để tập hợp, đủ thời gian để tạo điều kiện để các bên thương lượng.
Hội nghị của các tham mưu trưởng ECOWAS bị hủy trong bối cảnh hàng nghìn người ủng hộ đảo chính tập trung gần căn cứ quân sự của Pháp ở ngoại ô thủ đô của Niger ngày 11/8. Người biểu tình hô khẩu hiệu “đả đảo Pháp, đả đảo ECOWAS” và bày tỏ ủng hộ tướng Abdourahamane Tiani, người lãnh đạo cuộc đảo chính.
Chính quyền quân sự Niger cáo buộc Pháp, đồng minh thân cận của Tổng thống bị lật đổ Mohamed Bazoum, đứng sau lập trường cứng rắn của ECOWAS. “Chúng tôi sẽ khiến người Pháp rời đi! ECOWAS không độc lập, họ đang bị Pháp thao túng”, người biểu tình Aziz Rabeh Ali nói.
Pháp duy trì khoảng 1.500 quân nhân ở Niger để đối phó cuộc nổi dậy của phiến quân Hồi giáo. Chính quyền quân sự Niger tuần trước hủy bỏ các thỏa thuận quốc phòng với Pháp, trong khi cuộc biểu tình của người ủng hộ đảo chính bên ngoài sứ quán Pháp ở Niamey ngày 30/7 khiến Paris phải sơ tán công dân khỏi Niger.
Dưới thời Tổng thống Bazoum, Niger giữ quan hệ thân thiết với các nước phương Tây. Chính quyền ông Bazoum cũng tương đối thành công trong việc ngăn chặn cuộc nổi dậy của phiến quân Hồi giáo trong khu vực.
Tuy nhiên, lực lượng cận vệ của Tổng thống Bazoum cuối tháng 7 tiến hành đảo chính lật đổ ông và quản thúc trong dinh thự. Lực lượng đảo chính chỉ định tướng cận vệ Abdourahamane Tiani làm tân lãnh đạo chính quyền quân sự và thành lập chính phủ mới để thúc đẩy chương trình nghị sự.
Phương Tây cùng các nước Tây Phi phản đối cuộc đảo chính. ECOWAS ngày 30/7 ra tối hậu thư với chính quyền quân sự Niger, yêu cầu trao trả quyền lực cho ông Bazoum trước đêm 6/8, nếu không sẽ tiến hành can thiệp quân sự.
Tuy nhiên, khối chưa có động thái can thiệp nào sau hạn chót. Giới phân tích nhận định nếu ECOWAS đưa quân vào Niger, một cuộc chiến quy mô lớn có thể nổ ra, đẩy khu vực vốn nhiều bất ổn này vào hỗn loạn và khủng hoảng.
Phe đảo chính Niger dọa giết Tổng thống nếu bị can thiệp
Ngày 10/8/2023 giới chức quân đội Niger đã đưa ra lời cảnh báo họ có thể giết Tổng thống bị lật đổ Mohamed Bazoum nếu các nước can thiệp quân sự với Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Victoria Nuland trong chuyến thăm của bà tới Niger hồi tuần này.
Cựu quan chức ngoại giao Mỹ phụ trách vấn đề châu Phi Aneliese Bernard nhận định chính quyền quân sự Niger đã leo thang căng thẳng nhanh tới mức có thể dẫn tới hành động cực đoan.
Chy Lê/tổng hợp từ AFP