Theo hãng tin AP, ngày 7/8/2025, Thái Lan và Campuchia đã đạt thỏa thuận thành lập các đội quan sát viên lâm thời để giám sát lệnh ngừng bắn mong manh, nhằm chấm dứt 5 ngày giao tranh đẫm máu ở khu vực biên giới. Tuy nhiên, số phận của 18 binh sĩ Campuchia bị phía Thái Lan bắt giữ vẫn chưa được giải quyết.
Cuộc họp đầu tiên của Ủy ban Biên giới Chung Thái Lan – Campuchia đã khép lại sau bốn ngày đàm phán tại thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia), tập trung vào việc bảo đảm thực thi đầy đủ lệnh ngừng bắn do Malaysia làm trung gian hôm 28/7. Giao tranh bùng phát sau vụ nổ mìn dọc biên giới khiến năm binh sĩ Thái Lan bị thương, đã khiến hàng chục người thiệt mạng và hơn 260.000 người ở cả hai bên phải sơ tán.
Theo tuyên bố chung, mỗi nước sẽ thành lập đội quan sát viên lâm thời riêng, gồm các quan chức quốc phòng từ Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), do Malaysia, Chủ tịch luân phiên của khối điều phối, trong khi chờ triển khai phái đoàn quan sát viên chính thức của ASEAN. Các đội này sẽ hoạt động trong phạm vi lãnh thổ của mình và phối hợp chặt chẽ với lực lượng quân sự địa phương.
Cuộc họp chính hôm thứ Năm do Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia, Tướng Tea Seiha, và Thứ trưởng Quốc phòng Thái Lan, Tướng Natthaphon Nakpanit, đồng chủ trì. Tham dự với tư cách quan sát viên có Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia Mohamed Khaled Nordin, cùng đại diện từ Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Phát biểu trước báo giới, đại diện Hoa Kỳ nhấn mạnh: “Chúng tôi coi đây là một bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, cần nhận thức rằng đây mới chỉ là bước khởi đầu. Mục tiêu là đạt được một lệnh ngừng bắn bền vững, lâu dài, có thể được cả hai bên chấp nhận và thực thi.” Ông cho biết Washington sẽ hợp tác chặt chẽ với Malaysia và ASEAN trong việc giám sát thỏa thuận ngừng bắn.
Lệnh ngừng bắn ngày 28/7 được thiết lập sau sức ép kinh tế từ Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, người cảnh báo rằng Washington sẽ không ký kết bất kỳ thỏa thuận thương mại nào với các quốc gia đang có chiến tranh nếu xung đột tiếp diễn. Ngày 1/8, Mỹ đã giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ Thái Lan và Campuchia từ 36% xuống còn 19%.
Tuy nhiên, căng thẳng vẫn leo thang khi hai bên liên tục cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận, đồng thời tổ chức các chuyến thăm tới những khu vực từng xảy ra giao tranh cho các nhà ngoại giao và quan sát viên quốc tế, nhằm nêu bật thiệt hại được cho là do phía đối phương gây ra.
Ngoài ra, Thái Lan và Campuchia tiếp tục tố cáo lẫn nhau vi phạm luật nhân đạo quốc tế, bao gồm tấn công vào dân thường và sử dụng vũ khí bị cấm.
Dù hai bên tái khẳng định cam kết chấm dứt thù địch, ngừng di chuyển quân và tránh các hành động khiêu khích, vấn đề 18 binh sĩ Campuchia bị bắt chỉ vài giờ sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực vẫn là điểm nóng gây tranh cãi. Tuyên bố chung không đề cập trực tiếp, nhưng nhấn mạnh rằng những người bị bắt “nên được trả tự do ngay lập tức và hồi hương sau khi các hoạt động thù địch chấm dứt”. Tuy nhiên, tuyên bố không làm rõ liệu điều này đồng nghĩa với việc chấm dứt chính thức xung đột hay không.
Phía Campuchia cáo buộc Thái Lan ngược đãi các binh sĩ bị bắt, trong khi Thái Lan gọi nhóm này là “tù binh chiến tranh” và khẳng định chỉ trả tự do sau khi xung đột kết thúc. Hai thành viên bị thương trong nhóm 20 người Campuchia đã được hồi hương hôm thứ Sáu.
Bộ Ngoại giao Thái Lan trong tuyên bố riêng hôm thứ Năm cho biết 18 binh sĩ bị giam giữ được đối xử tuân thủ luật nhân đạo quốc tế. Các thành viên của Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế đã đến thăm họ hôm thứ Ba và xác nhận những người này đều khỏe mạnh, không bị thương.
Thái Lan và Campuchia từng nhiều lần đối đầu vì đường biên giới dài 800 km. Căng thẳng leo thang từ tháng 5, sau vụ một binh sĩ Campuchia thiệt mạng trong cuộc chạm trán khiến quan hệ ngoại giao rạn nứt và làm rung chuyển chính trường Thái Lan.
Diễn biến mới cho thấy lệnh ngừng bắn giữa Thái Lan và Campuchia vẫn đứng trước nhiều thách thức, từ việc giải quyết số phận các binh sĩ bị bắt cho tới những cáo buộc vi phạm luật nhân đạo quốc tế. Dù các cơ chế giám sát đã được thiết lập và cộng đồng quốc tế tích cực tham gia, triển vọng đạt được một nền hòa bình bền vững vẫn phụ thuộc vào thiện chí và sự kiềm chế của cả hai bên.
Thế Nguyễn