Theo Reuters, ngày 9/10/2025, tại một hội nghị thượng đỉnh ở Dushanbe, thủ đô của Tajikistan, Tổng thống Nga Vladimir Putin kêu gọi lãnh đạo năm quốc gia Trung Á tăng cường hợp tác thương mại với Moscow, trong bối cảnh Nga tìm cách khôi phục ảnh hưởng tại khu vực đang trở thành tâm điểm cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc.
Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết, tổng kim ngạch thương mại giữa Nga và năm quốc gia Trung Á – gồm Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, Turkmenistan và Tajikistan – đạt hơn 45 tỷ USD trong năm ngoái, một “kết quả tốt”, song vẫn thấp hơn đáng kể so với mức thương mại song phương với Belarus, quốc gia có dân số chỉ bằng một phần nhỏ tổng dân số của các nước này.
Năm nước Trung Á từng là một phần của Liên Xô cho đến khi tan rã vào năm 1991. Kể từ đó, Moscow vẫn coi khu vực này nằm trong phạm vi ảnh hưởng truyền thống của mình. Tuy nhiên, ảnh hưởng đó đã suy giảm trong những năm gần đây, khi Nga bị cuốn vào cuộc chiến tại Ukraine và Trung Quốc ngày càng mở rộng vai trò trong lĩnh vực thương mại và đầu tư tại khu vực.
Hàng triệu lao động di cư từ Trung Á đang sinh sống và làm việc tại Nga, giúp bù đắp tình trạng thiếu hụt lao động và gửi về lượng kiều hối lớn, đóng góp đáng kể cho nền kinh tế quê nhà. Dù vậy, sau vụ tấn công của các phần tử Hồi giáo cực đoan gần Moscow năm ngoái khiến hơn 140 người thiệt mạng – với các nghi phạm chủ yếu đến từ Tajikistan – chính quyền Nga đã siết chặt hơn các quy định đối với lao động nhập cư.
Trong tuyên bố chung sau hội nghị thượng đỉnh, các quốc gia Trung Á “ghi nhận tầm quan trọng của việc tăng cường hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược với Nga”, nhưng không đưa ra những cam kết mới đáng kể. Các nhà lãnh đạo nhất trí thúc đẩy xây dựng các hành lang vận tải và hậu cần mới, hợp tác chống khủng bố, ngăn chặn di cư bất hợp pháp và buôn bán ma túy, đồng thời cải thiện hệ thống thanh toán và cơ chế thương mại song phương.
Sự kiện tại Dushanbe cho thấy Nga đang cố gắng khôi phục ảnh hưởng trong một khu vực từng được xem là “sân sau” của mình, nhưng giờ đây đang dần chuyển hướng sang quỹ đạo kinh tế của Trung Quốc. Khi Moscow bị chi phối bởi cuộc chiến ở Ukraine và chịu áp lực từ các lệnh trừng phạt của phương Tây, khả năng duy trì sức mạnh mềm của Nga tại Trung Á ngày càng hạn chế. Trong khi đó, Bắc Kinh lại sử dụng thương mại, đầu tư hạ tầng và các dự án trong khuôn khổ “Vành đai và Con đường” để mở rộng ảnh hưởng một cách ổn định và ít đối đầu hơn.
Với các quốc gia Trung Á, cân bằng giữa hai cường quốc trở thành bài toán chiến lược, vừa tận dụng cơ hội kinh tế từ Trung Quốc, vừa duy trì quan hệ an ninh và lao động với Nga. Điều này khiến khu vực tiếp tục là “vùng đệm quyền lực” đầy biến động, nơi mỗi động thái của Moscow đều phản ánh nỗ lực không chỉ duy trì ảnh hưởng kinh tế, mà còn khẳng định vai trò cường quốc trong một trật tự khu vực đang tái định hình.
Hoàng Hạnh