Truyền thông quốc tế những ngày qua tràn ngập tin tức về các trung tâm lừa đảo trực tuyến tại Đông Nam Á. Ước tính hàng trăm ngàn người từ Đông Nam Á và những nơi khác như Trung Quốc đã bị đưa sang làm việc tại các trung tâm như vậy ở Myanmar, Campuchia, Lào… Theo Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), các trung tâm lừa đảo có nguồn gốc từ sự sụp đổ của ngành công nghiệp cờ bạc tại Đông Nam Á và có mối liên hệ chặt chẽ với các nhóm tội phạm Trung Quốc.
Các nước láng giềng vào cuộc
Báo cáo năm 2023 của Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên hợp quốc chỉ ra khoảng 220.000 người đã bị buôn bán vào các trung tâm lừa đảo trên khắp Đông Nam Á.
Ngày 27/2/2025, Reuters dẫn thông tin từ chính khách Thái Lan Rangsiman Rome cho biết có tới 300.000 người đang hoạt động chỉ riêng tại các trung tâm lừa đảo ở khu vực Myawaddy (Myanmar), trong đó mới chỉ có khoảng 10.000 người được giải cứu.
Theo Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), các trung tâm lừa đảo có nguồn gốc từ sự sụp đổ của ngành công nghiệp cờ bạc tại Đông Nam Á và có mối liên hệ chặt chẽ với các nhóm tội phạm Trung Quốc.
Trước đại dịch COVID-19, các nhóm tội phạm Trung Quốc đã đầu tư hàng tỉ USD để phát triển nhiều sòng bạc và khách sạn lớn ở Đông Nam Á. Tuy nhiên khi COVID-19 xảy ra dẫn tới tình trạng phong tỏa, ngăn cản các con bạc đi lại, các nhóm tội phạm đã chuyển đổi các cơ sở này thành những trung tâm lừa đảo qua mạng – nơi nạn nhân bị ép làm lừa đảo để mang về hàng tỉ USD.
“Vì đây là một hiện tượng tương đối mới, chính phủ các nước và các bên liên quan khác vẫn đang nỗ lực tìm hiểu các mô hình buôn người phức tạp và những vụ lừa đảo tinh vi xuất phát từ các trung tâm này” – CSIS nhận định vào tháng 12-2024.
Một khi bị đưa đến các trung tâm lừa đảo, nạn nhân sẽ bị tước hộ chiếu và bị giam giữ trong các khu được canh gác nghiêm ngặt. Họ sẽ được đào tạo để thực hiện các vụ lừa đảo trực tuyến và phải đáp ứng chỉ tiêu hằng ngày.
Các nạn nhân có thể phải làm việc tới 14 giờ mỗi ngày và liên tục bị giám sát. Họ đối mặt với nhiều hình phạt như đánh đập, chích điện, thụt dầu và thậm chí có trường hợp bị sát hại.
Trong tháng qua, Trung Quốc đã phối hợp với các quốc gia Đông Nam Á như Myanmar và Thái Lan để triệt phá các trung tâm lừa đảo. Chính quyền Thái Lan cho biết Myanmar dự kiến sẽ bàn giao hơn 10.000 người tại các trung tâm lừa đảo từ thị trấn biên giới Myawaddy trong những tuần tới.
Các sáng kiến quốc tế của những tổ chức phi chính phủ (NGO) và chính phủ các nước thời gian qua cũng đã giúp giải cứu nhiều nạn nhân. Tổ chức Sứ mệnh Công lý quốc tế (IJM) đã hỗ trợ hơn 350 nạn nhân, còn Tổ chức Chống lừa đảo toàn cầu (GASO) đã giải cứu hơn 500 nạn nhân kể từ tháng 7-2021.
Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) đã hỗ trợ nỗ lực hồi hương khi hợp tác với các chính quyền địa phương và đại sứ quán. Cuộc đột kích của cảnh sát Philippines tại Bamban vào tháng 3-2024 đã giải cứu hơn 800 nạn nhân. Trong một số trường hợp hiếm hoi, nạn nhân tự trốn thoát.
Phòng chống lừa đảo: Phòng bệnh hơn chữa bệnh
Trên trang Fulcrum.sg, nhà nghiên cứu Brandon Tan Jun Wen tại Viện ISEAS – Yusof Ishak (Singapore) đề xuất chính phủ các nước Đông Nam Á nên áp dụng các biện pháp chủ động hơn để xác định và hỗ trợ nạn nhân. Nhiều người bị lừa bởi những lời mời làm việc lương cao giả mạo nhưng lại nhập cảnh hợp pháp thông qua các kênh thông thường.
Các đại sứ quán tại nước có trung tâm lừa đảo có thể triển khai hệ thống cho phép công dân ở nước ngoài trong thời gian dài “check-in” (xác nhận sự có mặt) từ xa với đại sứ quán thường xuyên để đảm bảo an toàn.
Hệ thống này có thể được tích hợp vào các hệ thống nhận dạng kỹ thuật số hiện có như SingPass của Singapore hay MyDigital ID của Malaysia. Việc này giúp phát hiện các trường hợp buôn người bằng cách xác định những người không “check-in” trong thời gian dài.
Các đại sứ quán có thể hợp tác với các tổ chức phi chính phủ và gây áp lực lên chính quyền địa phương để tìm kiếm và hồi hương nạn nhân, tận dụng các khuôn khổ khu vực như Kế hoạch hành động ASEAN về chống buôn người giai đoạn 2023 – 2028.
Chính phủ các nước cũng có thể tăng cường các biện pháp phòng ngừa bằng cách gây áp lực buộc các nền tảng mạng xã hội áp dụng hệ thống xác minh chặt chẽ hơn và hướng dẫn người dùng cách nhận diện, báo cáo những quảng cáo việc làm lừa đảo.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý các nhóm tội phạm mạng liên tục thay đổi chiến thuật. Vì vậy, chính phủ các nước có thể phát động những chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về lừa đảo “việc nhẹ, lương cao” ở nước ngoài.
Hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng
Bất chấp các nỗ lực giải cứu, hiện nay nhiều nạn nhân vẫn bị kẹt lại trong các trung tâm lừa đảo. Theo báo cáo năm 2024 của IOM, số vụ buôn người nhằm ép buộc phạm tội ở Đông Nam Á đã tăng từ 296 vụ vào năm 2022 lên 978 vụ vào năm 2023, tăng 230%.
Một vấn đề đáng quan tâm khác là những nạn nhân được giải cứu phải chịu sang chấn tâm lý, cảm giác tội lỗi, sự kỳ thị xã hội và thậm chí cả hậu quả pháp lý tại quê nhà vì những hành vi mà họ bị ép buộc thực hiện. Điều này đòi hỏi chính phủ các nước cần có những biện pháp hỗ trợ các nạn nhân tái hòa nhập cộng đồng.
40 người Việt được phía Campuchia trao trả cho Việt Nam ngày 24/2
Việt Nam phối hợp với các nước triệt phá lừa đảo xuyên biên giới
Tại họp báo thường kỳ chiều 27-2, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng nhận được câu hỏi đề nghị cho biết có công dân Việt Nam trong số khoảng 7.000 công dân nước ngoài đã được giải cứu khỏi các băng nhóm lừa đảo ở Myanmar hay không.
Bà Hằng cho biết theo thông tin nhận được, các cơ quan chức năng Myanmar đang tạm giữ nhiều công dân nước ngoài, trong đó có công dân Việt Nam, sau khi truy quét các cơ sở lừa đảo trực tuyến dọc biên giới giữa Thái Lan và Myanmar.
“Con số cụ thể chúng tôi đang tìm hiểu thêm. Bộ Ngoại giao đang phối hợp cùng Bộ Công an về vụ việc này, đồng thời chỉ đạo các cơ quan đại diện Việt Nam tại Thái Lan và Myanmar khẩn trương làm việc với các cơ quan chức năng sở tại để xác minh thông tin về nhân thân của công dân Việt Nam, kịp thời có biện pháp bảo hộ công dân, hỗ trợ công dân cần thiết”, bà Hằng thông tin.
Về biện pháp hợp tác với các nước láng giềng triệt phá các cơ sở lừa đảo dọc biên giới, bà Hằng cho biết thời gian qua các cơ quan chức năng Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với các nước điều tra làm rõ và xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật của công dân Việt Nam ở nước ngoài theo đúng các quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật sở tại.
“Chúng tôi cho rằng những hành vi vi phạm pháp luật phải được xử lý theo đúng quy định của pháp luật. Các cơ quan chức năng của Việt Nam đã, đang và sẽ theo dõi sát tình hình, sẵn sàng các biện pháp bảo hộ cần thiết và kịp thời đối với những công dân Việt Nam là nạn nhân trong các vụ việc”, bà nói.
Hàng rào dây thép gai bên ngoài một khu vực ở thành phố ven biển Sihanoukville, Campuchia, nơi các cơ quan chức năng cho biết họ đã thu hồi được bằng chứng về buôn người, bắt cóc và hành hạ – Ảnh: Reuters
Campuchia thành lập ủy ban chống lừa đảo trực tuyến, do đích thân Thủ tướng Hun Manet làm chủ tịch
Các trung tâm lừa đảo trực tuyến đã hoành hành ở Đông Nam Á trong suốt nhiều năm. Kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, các khu phức hợp này chuyển sang hình thức hoạt động trực tuyến, ngày càng trở nên tinh vi hơn và đi kèm với khoản lợi nhuận khổng lồ. Trong đó nhiều ổ lừa đảo trực tuyến tập trung ở Tam Thái Tử, một trong những khu phức hợp nằm tại thành phố Bavet, tỉnh Svay Rieng, Campuchia, gần biên giới với Việt Nam.
Ngày 25/2, Chính phủ Hoàng gia Campuchia công bố thành lập ủy ban chống lừa đảo trực tuyến, do đích thân Thủ tướng Hun Manet làm chủ tịch.
Theo sắc lệnh mới được công bố, ủy ban này quy tụ những lãnh đạo cấp cao của chính phủ để cùng đảm nhận trọng trách ngăn chặn, trấn áp và xử lý các vụ lừa đảo trực tuyến, đặc biệt là những hoạt động lừa đảo có tính chất xuyên quốc gia.
Không chỉ tập trung vào công tác điều tra và truy quét, ủy ban còn đưa ra chiến lược tổng thể, phối hợp với các cơ quan chức năng để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.
Đồng thời ủy ban sẽ giám sát, đánh giá và hợp tác chặt chẽ với các đối tác quốc tế nhằm ngăn chặn các tổ chức tội phạm mạng từ gốc rễ, theo báo Khmer Times.
Việc thành lập ủy ban chống lừa đảo trực tuyến diễn ra trong bối cảnh Campuchia, cùng với Myanmar, đang trở thành điểm nóng của các hoạt động lừa đảo trực tuyến, với nhiều thủ đoạn tinh vi tại khu vực Đông Nam Á.
Ngày 24-2, cảnh sát Campuchia tuyên bố đã phát hiện khoảng 230 người nước ngoài, trong đó có 68 phụ nữ, sau khi đột kích vào hai khu phức hợp lừa đảo trực tuyến ở thành phố Poipet, phía tây bắc nước này.
Một chiến dịch chung của cảnh sát Campuchia và Thái Lan vào ngày 23-2 đã giải cứu 215 người nước ngoài, trong đó có 109 công dân Thái Lan, khỏi một vụ lừa đảo qua điện thoại ở Poipet – cửa khẩu biên giới quan trọng giáp Thái Lan.
Không dừng lại ở đó, chiến dịch này sẽ tiếp tục các đợt truy quét quy mô lớn.
Thái Lan đẩy mạnh trấn áp lừa đảo
Trong những tuần gần đây, Thái Lan đã đẩy mạnh chiến dịch trấn áp các hoạt động lừa đảo trực tuyến tại các nước láng giềng như Lào, Myanmar và Campuchia. Chính phủ Thái Lan khẳng định nước này phải bảo vệ công dân của mình – những nạn nhân đã mất khoảng 1,8 tỉ USD trong 2 năm qua do các trung tâm lừa đảo, theo Hãng tin Bloomberg.
Bên cạnh đó lực lượng cảnh sát của xứ sở chùa vàng cũng cắt đường dây viễn thông ở các thị trấn và khu vực dân cư giáp biên giới Campuchia.
Từ giữa tháng 2 năm nay, Ủy ban Viễn thông và Phát thanh quốc gia của Thái Lan đã bắt đầu cắt các đường dây viễn thông từ tỉnh Sa Kaeo tới các công ty cung cấp kênh thuê riêng quốc tế (IPLC), do những doanh nghiệp này vi phạm hợp đồng khi tạo điều kiện để các tổ chức lừa đảo trực tuyến hoạt động.
Các công ty IPLC cung cấp dịch vụ Internet và điện thoại cho hàng chục khách hàng ở Campuchia, bao gồm cả khu vực Poipet. Trong số đó có nhiều khu phức hợp lừa đảo – nơi tình trạng buôn người diễn ra tràn lan mà gần như không bị trừng phạt bởi pháp luật.
Hieu Nguyen/tổng hợp