Ngày 30/9/2025, hãng truyền thông Reuters dẫn kết quả khảo sát chính thức cho biết hoạt động sản xuất của Trung Quốc tiếp tục suy giảm tháng thứ sáu liên tiếp trong tháng 9. Diễn biến này phản ánh sự thận trọng của các nhà sản xuất khi chờ đợi những gói kích thích kinh tế mới nhằm thúc đẩy nhu cầu trong nước, đồng thời kỳ vọng vào sự rõ ràng hơn trong thỏa thuận thương mại với Mỹ.
Chỉ số nhà quản lý mua hàng (PMI) chính thức của Trung Quốc tăng lên 49,8 điểm trong tháng 9, mức cao nhất trong sáu tháng, từ 49,4 điểm của tháng 8. Dù vẫn dưới ngưỡng 50 – ranh giới giữa tăng trưởng và suy thoái – con số này vượt dự báo trung bình 49,6 trong cuộc thăm dò của Reuters.
Đà suy thoái kéo dài cho thấy nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục chịu sức ép kép: nhu cầu trong nước chưa thể phục hồi bền vững sau đại dịch, trong khi các biện pháp thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục đè nặng lên hoạt động của các nhà máy cũng như doanh nghiệp quốc tế phụ thuộc vào linh kiện từ Trung Quốc.
Trái ngược với khảo sát chính thức, một khảo sát riêng của khu vực tư nhân lại ghi nhận tín hiệu tích cực hơn, với tốc độ tăng trưởng nhanh nhất kể từ tháng 3. Động lực đến từ sự gia tăng các đơn hàng mới, sản xuất mở rộng và đáng chú ý là mức tăng đơn đặt hàng xuất khẩu.
Hai cuộc khảo sát phản ánh các nhóm nhà sản xuất khác nhau: số liệu từ Cục Thống kê Quốc gia (NBS) tập trung nhiều hơn vào các doanh nghiệp vừa và lớn, chủ yếu phục vụ thị trường trong nước; trong khi Chỉ số PMI Chung của RatingDog, do S&P Global biên soạn, đạt 51,2 điểm trong tháng 9, tăng từ 50,5 điểm của tháng 8, phản ánh tình hình của nhóm doanh nghiệp tư nhân định hướng xuất khẩu.
“Sự phục hồi phản ánh yếu tố mùa vụ khi những gián đoạn trong mùa hè đã qua, đồng thời chính phủ gia tăng hỗ trợ,” chuyên gia kinh tế Xu Tianchen tại Economist Intelligence Unit nhận định về số liệu PMI chính thức. Ông cho biết thêm, động lực kinh tế của Trung Quốc mang tính biến động: quý I tăng trưởng mạnh nhờ gói kích thích ban đầu, giữa năm chững lại, và dự kiến phục hồi trong quý IV khi chính phủ tiếp tục tung thêm biện pháp để bảo đảm mục tiêu tăng trưởng.
Thị trường tài chính vẫn duy trì ổn định sau khi dữ liệu PMI được công bố, trong khi sự chú ý của giới đầu tư tập trung vào các biện pháp kích thích ngắn hạn mà Bắc Kinh có thể đưa ra. Bên cạnh đó, cuộc họp của Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng 10 tới được xem là dấu mốc quan trọng, khi giới lãnh đạo dự kiến công bố kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội cho giai đoạn 5 năm tiếp theo.
Bất chấp những lo ngại về thỏa thuận thương mại với Mỹ và hiệu quả của các chương trình kích thích, Bắc Kinh đã tung ra loạt gói trợ cấp cho vay tiêu dùng từ giữa tháng 8. Tuy nhiên, dữ liệu riêng biệt về sản lượng công nghiệp và doanh số bán lẻ lại cho thấy mức tăng trưởng yếu nhất trong vòng 12 tháng.
Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc Pan Gongsheng khẳng định nhiều công cụ chính sách tiền tệ vẫn sẵn sàng để hỗ trợ nền kinh tế, song ngân hàng trung ương đến nay vẫn tránh cắt giảm lãi suất theo bước Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, bất chấp dự đoán của một số chuyên gia.
Các nhà quan sát thị trường cho rằng, dù nền kinh tế 19 nghìn tỷ USD đang mất đà, chính quyền Trung Quốc vẫn chưa vội tung ra gói kích thích lớn, nhờ xuất khẩu phục hồi và thị trường chứng khoán khởi sắc. Song song đó, chỉ số PMI phi sản xuất chính thức – bao gồm dịch vụ và xây dựng – giảm từ 50,3 điểm trong tháng 8 xuống còn 50,0 điểm trong tháng 9, mức thấp nhất kể từ tháng 11 năm ngoái, phản ánh sức ép ngày càng gia tăng.
Chỉ số PMI tổng hợp của NBS về sản xuất và phi sản xuất đạt 50,6 trong tháng 9, so với 50,5 trong tháng 8.
“Dữ liệu kinh tế và lạm phát quý III cho thấy khả năng Trung Quốc sẽ cần thêm hỗ trợ chính sách trong những tháng tới,” Lynn Song, Kinh tế trưởng phụ trách Trung Quốc Đại lục tại ING, nhận định. Ông dự báo Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc có thể cắt giảm 10 điểm cơ bản lãi suất và hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc thêm 0,5 điểm phần trăm trước khi kết thúc năm.
Tuy vậy, các chỉ số chi tiết tiếp tục phản ánh áp lực kéo dài: đơn đặt hàng xuất khẩu mới đã giảm tháng thứ 17 liên tiếp, trong khi tình hình việc làm và giá tại cổng nhà máy vẫn ảm đạm. Theo ông Xu Tianchen của EIU, sự kết hợp giữa tăng trưởng xuất khẩu mạnh ở một số lĩnh vực với đơn hàng mới yếu cho thấy đà phục hồi không đồng đều, khiến PMI trở thành chỉ báo kém tin cậy hơn về sức khỏe xuất khẩu tổng thể.
Dữ liệu hải quan cho thấy xuất khẩu của Trung Quốc sang Ấn Độ đạt mức cao kỷ lục trong tháng 8, trong khi các lô hàng sang châu Phi và Đông Nam Á đang trên đà lập đỉnh hàng năm. Tuy nhiên, Mỹ vẫn là thị trường không thể thay thế: các nhà sản xuất Trung Quốc bán sang Mỹ hơn 400 tỷ USD hàng hóa mỗi năm, tương đương khoảng 14% tổng kim ngạch xuất khẩu.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 19/9, lần đầu tiên sau ba tháng gián đoạn. Cuộc gọi được cho là giúp hạ nhiệt căng thẳng song vẫn chưa rõ liệu có dẫn tới thỏa thuận về ứng dụng video ngắn TikTok – yếu tố mà nhiều nhà phân tích coi là then chốt cho một thỏa thuận thương mại toàn diện hơn.
Trong khi đó, những bất đồng kỹ thuật tiếp tục phủ bóng các cuộc đàm phán. Các quan chức thương mại hai nước đã gặp lại nhau vào tuần trước nhằm rà soát các vấn đề tồn đọng trước thềm hội nghị thượng đỉnh Madrid, nơi một thỏa thuận khung về TikTok từng được đạt tới.
“Chúng tôi hoài nghi rằng tăng trưởng kinh tế Trung Quốc đang tiến gần một giai đoạn phục hồi bền vững,” Zichun Huang, chuyên gia kinh tế tại Capital Economics, nhận định. Theo bà, tình trạng dư thừa công suất vẫn phổ biến, trong khi giá đầu ra tiếp tục giảm, phản ánh áp lực giảm phát còn kéo dài.
Bức tranh kinh tế Trung Quốc hiện lên với những gam màu trái ngược: các tín hiệu phục hồi cục bộ về sản xuất và xuất khẩu song hành với áp lực giảm phát, nhu cầu nội địa yếu và bất định trong đàm phán thương mại với Mỹ. Khi các gói hỗ trợ ngắn hạn chỉ mang tính tạm thời, câu hỏi lớn đặt ra là liệu Bắc Kinh có sẵn sàng tung ra các biện pháp cải cách và kích thích mạnh mẽ hơn để bảo đảm tăng trưởng dài hạn. Trong bối cảnh đó, mọi động thái từ chính sách tiền tệ, kế hoạch 5 năm sắp tới cho tới quan hệ thương mại với Washington đều sẽ đóng vai trò quyết định định hình quỹ đạo kinh tế của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Hiền Nguyễn