Ngày 2/6/2025, trong cuộc phỏng vấn được đăng tải trên báo điện tử NachDenkSeiten với tiêu đề “Một trò chơi cực kỳ rủi ro”, Tướng Harald Kujat, cựu Chủ tịch Ủy ban Quân sự NATO đã lên tiếng cảnh báo về những hệ lụy nghiêm trọng từ các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào máy bay ném bom chiến lược của Nga. Ông nhận định đây là một hành động đầy nguy hiểm, tiềm ẩn nguy cơ đẩy xung đột leo thang nghiêm trọng.
Tướng Harald Kujat là một tướng bốn sao người Đức đã nghỉ hưu, từng phục vụ trong lực lượng Không quân Đức. Ông sinh ngày 1/3/1942 và giữ chức Tổng thanh tra Quân đội Đức từ năm 2000 đến 2002, vị trí sĩ quan cao cấp nhất trong quân đội nước này. Giai đoạn 2002–2005, ông đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Ủy ban Quân sự NATO, đồng thời là Chủ tịch Hội đồng NATO–Nga. Tướng Kujat được công chúng biết đến rộng rãi nhờ những phân tích sâu sắc về an ninh và chính sách đối ngoại, đặc biệt liên quan đến quan hệ giữa Đức, NATO và Nga. Ông được đánh giá là một trong những chuyên gia hàng đầu về nước Nga và tình hình khu vực.
Trong cuộc phỏng vấn với nhà báo Éva Péli đăng trên báo điện tử NachDenkSeiten ngày 2/6, Tướng NATO về hưu Harald Kujat cảnh báo về hậu quả sâu rộng của các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào máy bay ném bom chiến lược của Nga diễn ra vào Chủ Nhật. Ông gọi đây là một “canh bạc cực kỳ rủi ro” có thể làm leo thang chiến tranh. Trong cuộc trao đổi, ông Kujat phân tích ý nghĩa quân sự của vụ việc, khả năng can dự của phương Tây và cảnh báo rằng nguy cơ leo thang vẫn hiện hữu, bất chấp các cuộc đàm phán đang diễn ra.
Câu hỏi: Tướng Kujat, ông đánh giá thế nào về cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine vào phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga?
Trả lời: Cuộc tấn công của Ukraine khác với các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái gần đây. Đây chắc chắn là một “cuộc đột kích” thành công của Ukraine. Mặc dù có vẻ thành công, cuộc tấn công này không có tác động đáng kể nào đến tình hình ở tiền tuyến hoặc đến khả năng phòng thủ của Ukraine trước các cuộc không kích của Nga, mặc dù có tác động được nhận thức. Trên thực tế, tình hình quân sự của Ukraine đang ngày càng căng thẳng.
Các cuộc tấn công nhắm vào phi đội máy bay ném bom chiến lược liên lục địa của Nga. Hiện vẫn chưa rõ có bao nhiêu máy bay bị phá hủy và chúng thuộc loại nào. Mặc dù tùy thuộc vào số lượng máy bay thực sự bị phá hủy, khả năng sử dụng tên lửa hành trình của Nga chống lại Ukraine sẽ bị hạn chế phần nào, nhưng tác động này sẽ không có ý nghĩa chiến lược.
Câu hỏi: Tại sao Ukraine lại làm như vậy?
Trả lời: Đây không phải là cuộc tấn công đầu tiên vào phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga. Các cuộc tấn công trước đó đã nhắm vào căn cứ ở Engels gần Saratov. Hai cuộc tấn công cũng đã được thực hiện vào hệ thống cảnh báo sớm của Nga, có thể gây bất ổn cho mối quan hệ chiến lược giữa hai siêu cường.
Vì những cuộc tấn công này không ảnh hưởng đến tình hình quân sự ở Ukraine, người ta phải hỏi mục đích thực sự của chúng là gì. Tôi không biết mục tiêu của giới lãnh đạo Ukraine, nhưng có vẻ như họ đang cố gắng leo thang chiến tranh bằng cách kích động phản ứng dữ dội của Nga, điều này sẽ dẫn đến sự can thiệp của phương Tây. Đó sẽ là một diễn biến rất nguy hiểm.
Khi đánh giá các cuộc tấn công này, người ta thường bỏ qua việc các kho vũ khí hạt nhân nằm ngay gần các sân bay của phi đội máy bay ném bom chiến lược. Mặc dù chúng được bảo vệ nghiêm ngặt, nhưng luôn có nguy cơ máy bay không người lái có thể bị điều hướng sai và tấn công vào một kho như vậy. Bất kỳ ai cũng có thể tưởng tượng ra hậu quả. Về mặt này, đây là một trò chơi cực kỳ rủi ro.
Một điểm cuối cùng, quan trọng: Cuộc tấn công này xảy ra gần với vòng đàm phán thứ hai và rõ ràng có liên quan đến các cuộc tấn công đồng thời vào tuyến đường sắt của Nga. Đây có thể là một hành động được phối hợp. Câu hỏi đặt ra là tại sao điều này lại xảy ra một ngày trước vòng đàm phán thứ hai.
Giải thích thì rõ ràng: Người ta liên tục khẳng định rằng Moscow chỉ sử dụng chiến thuật trì hoãn và không quan tâm đến các cuộc đàm phán thực sự. Điều này bất chấp thực tế là chính Nga đã đề xuất các cuộc đàm phán và cả hai bên đã đưa ra lập trường của mình bằng văn bản để làm cơ sở cho các cuộc đàm phán ngày hôm nay tại Istanbul.
Điều này chỉ có thể có nghĩa là người ta đã tính đến khả năng phía Nga sẽ hủy bỏ các cuộc đàm phán để đáp trả những cuộc tấn công này.
Câu hỏi: Nhưng điều đó đã không xảy ra…
Trả lời: Không, các cuộc đàm phán vẫn đang tiếp tục. Chúng ta thậm chí còn biết rằng các bộ trưởng ngoại giao Hoa Kỳ và Nga đã nói chuyện qua điện thoại một lần nữa trước khi các cuộc đàm phán này bắt đầu. Đối với tôi, đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy Hoa Kỳ ít nhất vẫn đang tiếp tục theo dõi các cuộc đàm phán này và chưa hoàn toàn rút lui—điều mà tôi cho là rất quan trọng.
Câu hỏi: Theo quan điểm của ông và dựa trên kinh nghiệm quân sự của ông, làm sao một cuộc tấn công như vậy có thể xảy ra? Theo các nguồn tin của Ukraine, nó đã được lên kế hoạch trong một năm rưỡi và sau đó, như họ nói, được thực hiện bằng xe tải từ lãnh thổ Nga.
Trả lời: Nếu một quốc gia không có biện pháp kiểm soát hoàn toàn và một hoạt động như vậy được chuẩn bị cẩn thận, điều gì đó như thế này có thể xảy ra. Tuy nhiên, điều này đặt ra câu hỏi: Đây có phải là một thành công quân sự lớn không? Không, đây chỉ là cuộc đột kích, không phải là một hành động quân sự theo đúng nghĩa. Các cuộc tấn công như vậy có thể xảy ra ở bất kỳ quốc gia nào.
Ngoài ra, hiệp ước New START giữa Hoa Kỳ và Nga yêu cầu máy bay ném bom chiến lược phải được bố trí tại một số sân bay nhất định theo cách mà chúng có thể nhìn thấy được để kiểm tra theo thỏa thuận. Trên thực tế, điều này có nghĩa là trong các nhà chứa máy bay mở hoặc trên đường băng, không được giấu trong các tòa nhà kín. Quy định này nhằm xác minh việc tuân thủ hiệp ước và là một phần của việc xây dựng lòng tin lẫn nhau. Tuy nhiên, điều này khiến máy bay dễ dàng thành mục tiêu.
Câu hỏi: Bây giờ có những nghi ngờ hoặc thậm chí là dấu hiệu cho thấy các cơ quan phương Tây có thể đã giúp đỡ bằng hình ảnh vệ tinh. Người Anh đã bình luận về điều này và cũng đã chúc mừng người Ukraine. Ông nghĩ gì về điều này? Có bất kỳ sự hỗ trợ nào từ phương Tây không?
Trả lời: Tôi thường không suy đoán. Tuy nhiên, có một điều rõ ràng: Nếu dữ liệu về các mục tiêu di chuyển được cung cấp gần như ngay lập tức, thì dữ liệu đó không thể đến từ người Ukraine; mà phải đến từ nơi khác. Tuy nhiên, nếu đây là một hoạt động được lên kế hoạch dài hạn, thì hoàn toàn có thể xác định độc lập vị trí của một sân bay của Nga—ngay cả bằng các phương tiện đơn giản. Trong trường hợp cụ thể này, do đó tôi không coi hoạt động trinh sát bên ngoài như vậy là cần thiết; người Ukraine có thể tự mình làm điều đó. Nhưng tất nhiên, có khả năng Ukraine đã được cung cấp bản đồ các sân bay từ hoạt động trinh sát vệ tinh của phương Tây.
Câu hỏi: Liên quan đến các cuộc tấn công trước đó vào sân bay gần Engels năm 2022 và radar cảnh báo sớm của Nga năm 2024, ông đã cảnh báo về những hậu quả có thể xảy ra, bao gồm cả một cuộc tấn công hạt nhân. Là một quan chức quân sự, ông mong đợi phản ứng nào từ Nga đối với cuộc tấn công vừa diễn ra? Tổng thống Putin được cho là đã nói rằng không còn bất kỳ ranh giới đỏ nào nữa và Kyiv sẽ phải hối hận.
Trả lời: Trước hết, không có phản ứng ngay lập tức, và đó là một diễn biến tích cực: các cuộc đàm phán được lên lịch cho ngày hôm nay thực sự đang diễn ra, điều này nên được coi là một diễn biến tích cực. Thứ hai, như thường lệ trong những trường hợp như vậy, khi một bên tiến tới với một biện pháp nhất định, bên kia sẽ phản ứng. Chúng ta thường quên lời dạy của Clausewitz rằng chiến tranh là một hành động bạo lực. Mỗi bên đặt ra luật lệ cho bên kia, bên kia tuân theo, và sau đó, đến lượt mình, lại có một phản ứng—đến mức cực đoan. Điều này được gọi là leo thang trong cách nói hiện đại. Vì vậy, chúng ta có thể chắc chắn rằng Nga sẽ đáp trả.
Tuy nhiên, tôi cho rằng Nga khó có thể đáp trả tương tự. Thay vào đó, họ có thể sẽ tăng cường các hoạt động chiến đấu trên chiến trường và tăng cường các cuộc không kích để làm suy yếu khả năng phòng thủ của Ukraine. Với tình hình của Ukraine vốn đã cực kỳ nguy cấp, nếu Nga nỗ lực thêm, tình hình quân sự sẽ thay đổi đáng kể theo hướng bất lợi cho Ukraine. Mặc dù đây là một giả định hợp lý, nhưng rõ ràng là chúng ta không biết Nga sẽ thực sự phản ứng như thế nào.
Câu hỏi: Có dấu hiệu nào cho thấy chiến lược của Nga luôn đòi hỏi phản ứng có chừng mực nhưng rõ ràng thay vì phản ứng nóng nảy không? Những lời kêu gọi tấn công hạt nhân theo học thuyết hạt nhân của Nga đã ngay lập tức xuất hiện trên mạng.
Trả lời: Điều cần lưu ý, và thường bị đánh giá thấp ở phương Tây, là sự khác biệt lớn giữa các chiến lược leo thang của phương Tây (đặc biệt là Hoa Kỳ) và Nga. Phương Tây leo thang theo từng bước nhỏ: Họ đợi xem kẻ thù phản ứng thế nào—hoặc liệu chúng có phản ứng gì không—và sau đó thực hiện bước tiếp theo. Theo cách này, họ duy trì quyền kiểm soát đối với sự leo thang. Ngược lại, ngưỡng chịu đựng của Nga cao hơn nhiều. Nga chờ đợi, nhưng sau đó phản công mạnh mẽ vào một thời điểm nhất định. Vấn đề là với loại chiến lược leo thang này, rất khó để tính toán khi nào và bằng cách nào một cuộc phản công như vậy sẽ xảy ra. Điều này khiến phản ứng của Nga trở nên khó lường.
Cuối cùng, phản ứng của Nga phụ thuộc vào các mục tiêu chiến lược của Moscow. Nếu mục tiêu là đánh bại nhanh chóng và toàn diện Ukraine, phản ứng sẽ khác so với việc Nga tiếp tục theo đuổi giải pháp đàm phán cho cuộc chiến như là lựa chọn chính của mình. Cho đến nay, chúng ta thấy phương án sau. Chúng ta chỉ có thể hy vọng và mong đợi rằng điều này vẫn đúng và không có phản ứng nào xảy ra phá hủy bất kỳ khả năng đàm phán nào.
Câu hỏi: Một câu hỏi cuối cùng, cũng liên quan đến lời cảnh báo trước đó của ông: Liệu thế giới có đang tiến gần thêm một bước tới chiến tranh hạt nhân không?
Trả lời: Không, tôi không nghĩ vậy. Điểm quan trọng là hai siêu cường hạt nhân luôn duy trì mối quan hệ của họ. Điều tối quan trọng là hành động của bên thứ ba, chẳng hạn như hành động của Ukraine trong trường hợp này, được cả hai cường quốc hạt nhân đánh giá đúng đắn. Cả hai đều tiếp tục theo đuổi lợi ích tối thượng là ngăn chặn một cuộc trao đổi hạt nhân. Đó là điểm quan trọng: Người ta không được để mình bị cuốn vào vòng xoáy leo thang không mong muốn.
Chúng ta có thể thấy rõ rằng cả Hoa Kỳ và Nga đều không có chút lợi ích nào trong cuộc xung đột giữa hai siêu cường này. Đó chính xác là lý do tại sao việc duy trì mối liên hệ này—trước đây được gọi là “đường dây nóng”—giữa hai bên là điều hoàn toàn cần thiết.
Ngoài ra, điểm cuối của mối quan hệ song phương này ở Nga được gọi là “Trung tâm giảm thiểu rủi ro hạt nhân”. Điều này minh họa cho nhãn hiệu tự chọn cho các biện pháp giảm leo thang giữa hai siêu cường này.
Tướng Kujat, cảm ơn ông rất nhiều vì cuộc phỏng vấn.
Những cảnh báo từ Tướng Harald Kujat, một nhân vật kỳ cựu với nhiều năm kinh nghiệm trong giới quân sự quốc tế cho thấy mức độ nghiêm trọng của các hành động leo thang quân sự hiện nay. Dù các cuộc tấn công bằng UAV mang lại hiệu ứng chiến thuật nhất định, ông nhấn mạnh giải pháp bền vững vẫn nằm ở nỗ lực ngoại giao và kiềm chế. Trong bối cảnh xung đột chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, việc các kênh đối thoại, đặc biệt giữa Mỹ và Nga vẫn được duy trì là yếu tố then chốt để ngăn chặn một vòng xoáy đối đầu nguy hiểm hơn.
Hồ Ngọc Thắng/nguồn: https://www.nachdenkseiten.de/?p=133920