(Đà Nẵng). Ngày 21/10/2025, tại Đà Nẵng diễn ra Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Đề án “Phát triển hệ thống thư viện công cộng thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030”. Hội nghị thảo luận định hướng, giải pháp nhằm tiếp tục phát huy vai trò của thư viện như một trung tâm tri thức, góp phần nâng cao văn hóa đọc và xây dựng xã hội học tập tại Đà Nẵng.
Tại Hội nghị, Phó Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng, bà Nguyễn Thị Anh Thi đã giao trách nhiệm cho “Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị, địa phương, trên cơ sở nhiệm vụ Đề án đã giao trong giai đoạn 2026 – 2030, tiếp tục nghiên cứu, tham mưu, đề xuất lộ trình đầu tư, hoàn thiện hệ thống thư viện công cộng thành phố về cơ sở vật chất, kết cấu hạ tầng, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động thư viện, đặc biệt tại các thư viện cấp xã, phường.
Thành phố Đà Nẵng dành nguồn lực đầu tư, đẩy mạnh phong trào đọc sách trong toàn dân, đưa văn hóa đọc trở thành một phần trong đời sống xã hội, từ trường học, cơ quan, doanh nghiệp đến từng khu dân cư, từng gia đình; khuyến khích mỗi người dân Đà Nẵng trở thành “công dân học tập suốt đời”.
Nhìn lại đề án “Phát triển hệ thống thư viện công cộng thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2021 – 2025”, báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, mạng lưới thư viện công cộng đã phát triển rộng hơn, đạt mục tiêu đề ra. Vào cuối năm 2021, khi bắt đầu triển khai, toàn hệ thống có 1 thư viện thành phố, 6 thư viện quận, huyện, 12 phòng đọc sách xã, phường; đến tháng 6 năm 2025 đã có thêm 7 phòng đọc sách xã, phường đi vào hoạt động, nâng tổng số 19 xã, phường có phòng đọc sách và 3 thư viện tư nhân phục vụ cộng đồng đó là Thư viện Triết Nhân (quận Sơn Trà), Thư viện Olive Gallery (quận Ngũ Hành Sơn), Thư viện Vạn Hạnh (Chùa Quán Thế Âm, quận Ngũ Hành Sơn). Trong đó, 6 thư viện quận, huyện (cũ) được đầu tư hạ tầng CNTT, nối mạng, sử dụng chung phần mềm thư viện Ilib-web, liên thông dữ liệu sách toàn hệ thống và truy cập sử dụng chung thư viện điện tử từ Thư viện Khoa học tổng hợp Đà Nẵng (nay là Thư viện Đà Nẵng).
Toàn hệ thống thư viện công cộng thành phố Đà Nẵng (cũ) có 467.235 bản sách giấy/1.188.374 người dân ; 3.939 bản tài liệu băng đĩa, 5.564 bản sách điện tử, 972.068 tài liệu số. Trung bình mỗi người dân Đà Nẵng có được khoảng 1.2 bản sách (mục tiêu giai đoạn 2021 – 2025 là 0,8 bản/người dân); 50% dân số toàn thành phố sử dụng các dịch vụ của thư viện công cộng (khoảng 595.000 người sử dụng). Trung bình mỗi năm hệ thống thư viện công cộng của thành phố Đà Nẵng (cũ) được ngân sách cấp bổ sung 17.650 bản sách giấy, 550 bản sách điện tử, 235 đầu báo – tạp chí.
Thư viện Khoa học tổng hợp Đà Nẵng (trước ngày 1/7/2025) còn đầu tư phát triển thư viện điện tử. Năm 2022, đã triển khai thiết kế lại giao diện và nâng cấp website Thư viện; giai đoạn 2021-2025, bổ sung khoảng 2.500 bản sách điện tử (cả tiếng Anh và tiếng Việt), hợp đồng thuê sử dụng trang thư viện số của các đơn vị, mua quyền truy cập sử dụng cơ sở dữ liệu chung, cập nhật nguồn tài liệu số hóa nội sinh vào thư viện điện tử để nâng cao chất lượng, số lượng tài nguyên thông tin điện tử. Thư viện đã số hóa nguồn tài liệu địa chí, tài liệu quý hiếm, các công trình nghiên cứu khoa học tại chỗ với tổng số gần 500 tài liệu. Công tác bổ sung, sưu tầm, phát triển nguồn vốn tài liệu địa chí về thành phố Đà Nẵng, tỉnh Quảng Nam (cũ) và các tài liệu quý hiếm đạt mục tiêu Đề án giao là 100 tài liệu/năm. Xây dựng hoàn chỉnh (dịch thuật tiếng Việt) bộ sưu tập số tài liệu Hán Nôm cổ gồm 315 sắc phong, nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản dân tộc, phục vụ công tác nghiên cứu về địa phương. Có 14.660 bản/ 14.660 tên sách mới được biên mục cho toàn hệ thống thư viện cơ sở, phục vụ độc giả tra cứu.
Thông tin các nguồn tư liệu, tài liệu địa chí, quý hiếm, sách mới, được thư viện đẩy mạnh truyền thông, quảng bá qua nhiều hình thức, qua nhiều kênh: website, fanpage, youtube. Do vậy, giai đoạn từ năm 2021 – 2025: Tổng số lượt bạn đọc được phục vụ 4.759.758 lượt (trung bình 951.952 lượt/năm); Tổng số lượt tài nguyên thông tin được luân chuyển 7.513.099 lượt (trung bình 1.502.620 lượt/ năm); Tổng số người đăng kí thẻ bạn đọc mới tại thư viện 41.251 thẻ (trung bình 8.250 thẻ/ năm).
Cũng được ngân sách đầu tư bổ sung trang thiết bị hiện đại như thiết bị công nghệ nhận dạng qua tần số vô tuyến RFID phục vụ quản lý thư viện (Cổng RFID; Nhãn RFID; Thẻ thư viện RFID; Trạm thủ thư; Máy kiểm kê tự động RFID). Từ năm 2023, Thư viện thành phố đã ứng dụng công nghệ RFID quản lý kho sách phòng Mượn, phòng Ngoại văn tiếng Anh và phòng Thiếu nhi; cuối năm 2023, ứng dụng hệ thống trả sách tự động 24/7, tạo điều kiện thuận lợi cho độc giả trả sách bất cứ thời gian nào mà không phải phụ thuộc vào thời gian Thư viện mở cửa.
Còn không ít hạn chế, thách thức
Theo Phó Chủ tịch Nguyễn Thị Anh Thi, bên cạnh những kết quả đạt được, “thẳng thắn nhìn nhận, hoạt động thư viện thời gian qua vẫn còn không ít khó khăn, hạn chế. Một số thư viện cơ sở còn thiếu nhân lực chuyên môn, thường xuyên biến động nhân sự; đầu tư cho công nghệ, số hóa tài liệu chưa đồng đều.”.
100% thư viện cấp quận, huyện (cũ) được nối mạng internet và từng bước triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động chuyên môn, dần dịch chuyển từ loại hình thư viện truyền thống sang thư viện điện tử. Hiện nay, tất cả thư viện quận huyện (cũ) đã triển khai ứng dụng phần mềm Thư viện liên thông Ilib_Web 8.0 trong hoạt động chuyên môn. Trang website và fanpage các thư viện bước đầu được khởi động. Tuy nhiên, yêu cầu tăng cường bổ sung về hạ tầng cơ sở vật chất, trang thiết bị tại các thư viện này, hầu như, chưa được quan tâm đầu tư đúng mức. Điều này khiến cơ sở vật chất, các thiết bị đầu cuối cũng như hạ tầng công nghệ ở ngay tuyến thư viện tuyến cơ sở chưa được quan tâm đầu tư, trang bị, còn thiếu so với yêu cầu đề ra, thậm chí có thư viện quận, huyện chưa có đường truyền internet riêng để đảm bảo công tác liên thông.
Một thực tế là đa phần trụ sở các thư viện, phòng đọc sách cơ sở nằm trong trụ sở UBND xã, chung với nhà truyền thống xã. Phòng đọc sách thôn nằm trong thiết chế nhà văn hóa thôn. Phòng đọc sách phường được bố trí riêng biệt nơi tập trung khu dân cư. Nhưng ngân sách cấp cho hoạt động của thư viện xã, phường, tủ sách cơ sở gần như không có, vốn tư liệu-tài liệu khiêm tốn (chỉ khoảng trên 1.000 bản/1 phòng đọc sách). Vừa hạn chế về số bản, chất lượng nội dung cũng chưa phong phú. Nhìn nhận của ngành Thư viên là “phần nhiều trong tình trạng đã cũ, lỗi thời”.
Cán bộ (trực) ở các phòng đọc sách cơ sở, phần lớn là cán bộ văn hoá thông tin, cán bộ văn hoá xã hội hay xã, phường, tổ chức đoàn thể kiêm nhiệm, thay phiên nhau đảm đương thêm công việc, nên thường xuyên biến động về nhân sự. Trách nhiệm xây dựng phòng đọc sách cơ sở còn gặp rất nhiều khó khăn. Lãnh đạo UBND các phường, xã chưa quan tâm đúng mức, cán bộ phụ trách phòng đọc cơ sở chưa nhiệt tình và kiêm nhiệm quá nhiều công việc, do đó hiệu quả hoạt động chưa cao.
Số lượng cán bộ tại hệ thống thư viện quận, huyện, cơ sở thường xuyên biến động (đã đề cập), lại còn thiếu, trình độ chuyên môn nghiệp vụ chưa cao, không có chế độ chính sách riêng, nên không thể yên tâm công tác lâu dài, làm ảnh hưởng đến yêu cầu duy trì hoạt động thường xuyên. Tới thời điểm hiện tại, khi chuyển từ hệ thống thư viện quận huyện thành thư viện phường xã, thì mỗi đơn vị thư viện chỉ có 1 cán bộ phụ trách, trong số đó chỉ 1/7 cán bộ thư viện phường xã có trình độ chuyên môn về nghiệp vụ thư viện.
Giai đoạn hiện nay, khi đã thực hiện chính quyền đô thị 2 cấp và sáp nhập thành phố Đà Nẵng mới bao gồm cả địa bàn tỉnh Quảng Nam (cũ), lại thêm khó khăn là định hướng phát triển mạng lưới hệ thống thư viện xã phường trên toàn địa bàn thành phố Đà Nẵng (mới) đang gặp nhiều lúng túng. Trong khi đó, Thư viện thành phố đã ngày càng quá tải, nhất là vào các thời gian cao điểm.Nhìn chung, hệ thống thư viện cơ sở, phòng đọc sách xã phường phát triển chậm so với sự phát triển chung của thành phố, bởi chưa được quan tâm đầu tư đúng mức về cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật, con người; nguồn kinh phí chưa đáp ứng yêu cầu hoạt động và phát triển của thư viện. Hoạt động phát triển văn hóa đọc bị hạn chế do việc cấp kinh phí tổ chức không đáp ứng. Đội ngũ cán bộ thư viện tuy được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nhưng vẫn còn thiếu về số lượng, hạn chế về trình độ công nghệ thông tin.
Tầm nhìn 2030: Quy hoạch mạng lưới thư viện công cộng trên toàn địa bàn theo hướng chuẩn hóa
Giải pháp căn cơ thời gian đến là tiến hành quy hoạch lại mạng lưới thư viện công cộng trên toàn địa bàn thành phố theo hướng chuẩn hóa thư viện xã, phường; nghiên cứu xây dựng thư viện theo vùng nhằm tối đa hóa công tác phục vụ bạn đọc, đặc biệt là các địa bàn vùng sâu, vùng xa. Trong đó sẽ đầu tư dự án “Nâng cấp phần mềm triển khai Thư viện số cho toàn hệ thống thư viện công cộng thành phố Đà Nẵng và xã/ phường”. Tiếp tục nâng cấp phần mềm liên thông, phát triển và khai thác hiệu quả hệ thống thư viện điện tử công cộng. Đà Nẵng từng bước hướng tới mô hình “Thư viện không biên giới”, thực hiện liên kết mạnh mẽ với các thư viện trong nước và quốc tế để đẩy mạnh quá trình trao đổi tài nguyên thông tin phục vụ cho công tác nghiên cứu học tập của mọi tầng lớp nhân dân.
Ngành Văn hóa-Thể thao và Du lịch thành phố cho biết, đến nay, địa bàn thành phố Đà Nẵng có đến 93 phường, xã và 1 đặc khu; để “Đề án Phát triển hệ thống thư viện công cộng thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2026 – 2030”, được triển khai đồng bộ, hiệu quả trên toàn địa bàn, UBND thành phố cần sớm cho phép điều chỉnh bổ sung đề án theo hướng mở rộng phạm vi, tập trung phát triển tới các xã/phường phía Nam thành phố (địa bàn tỉnh Quảng Nam cũ).
Hệ thống thư viện xã, phường của thành phố Đà Nẵng được nhìn nhận phải có đầu tư tập trung để phát triển trở thành thư viện vệ tinh của Thư viện thành phố. Trong đó, sẽ có mô hình thư viện vùng, thư viện xã/phường (tại những địa phương chưa có thư viện). Trên 80% thư viện cấp xã, phường (mới) phải đạt chuẩn về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và dịch vụ; có cán bộ chuyên trách được đào tạo nghiệp vụ thư viện và kinh phí hoạt động; có cơ chế, chính sách hỗ trợ đối với cán bộ thư viện công cộng cấp xã, phường.. 100% thư viện xã, phường (mới) tổ chức hoạt động phục vụ người yếu thế (người khuyết tật, người cao tuổi, trẻ em, dân tộc thiểu số).
Tại hội nghị, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức đề nghị UBND thành phố chỉ đạo UBND các xã phường hàng năm chủ động đề xuất, bố trí, đầu tư kinh phí, bổ sung nguồn nhân lực, mua sắm trang thiết bị công nghệ, đảm bảo phát triển đồng bộ hệ thống thư viện công cộng thành phố Đà Nẵng.
Riêng Thư viện thành phố sẽ tiếp tục phát triển theo hướng thư viện số hiện đại hàng đầu toàn quốc, chất lượng dịch vụ cao, đáp ứng tốt nhu cầu đọc và thông tin đa dạng của mọi tầng lớp nhân dân, bạn đọc trong và ngoài nước. Mô hình thư viện số của Thư viện Đà Nẵng phải được triển khai đồng bộ, gồm: phần mềm quản lý tích hợp, số hóa tài liệu (nhất là số hóa tài nguyên thông tin có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, khoa học hiện đang có tại Thư viện Đà Nẵng), thư viện số dùng chung và nền tảng phục vụ bạn đọc trực tuyến; kết nối và chia sẻ dữ liệu thư viện giữa các thư viện để giảm chi phí và tối ưu hóa nguồn lực. Có như vậy mới hợp tác và chia sẻ tài nguyên cho cả hệ thống thư viện xã, phường toàn địa bàn. Thư viện Đà Nẵng về mục tiêu phải là Thư viện vùng trọng điểm của cả miền Trung – Tây Nguyên.
Phát triển thư viện công cộng không chỉ là nhiệm vụ của ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch, mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Tôi đề nghị các sở, ban, ngành, địa phương liên quan phải tích cực phối hợp, hỗ trợ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong thực hiện các nhiệm vụ được giao vì sự phát triển chung của thành phố. Đặc biệt, đề nghị ngành Giáo dục và Đào tạo tăng cường xây dựng và triển khai chương trình giáo dục kỹ năng đọc, xây dựng thói quen đọc sách cho học sinh ngay từ cấp học mầm non, tiểu học một cách có hệ thống.Chúng ta tin tưởng rằng, với sự quyết tâm, đồng lòng và tinh thần đổi mới, sáng tạo, hệ thống thư viện công cộng của thành phố Đà Nẵng sẽ khẳng định được vai trò là trung tâm tri thức, phục vụ hiệu quả sự nghiệp phát triển văn hóa, giáo dục của thành phố trong thời gian tới”, bà Nguyễn Thị Anh Thi – Phó Chủ tịch UBND thành phố nhấn mạnh ./.
Trần Ngọc