Sáng 9/7/2025, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 58 (AMM-58) đã chính thức khai mạc tại Trung tâm Hội nghị Kuala Lumpur (Malaysia), với sự tham dự của Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN, Timor-Leste, Tổng Thư ký ASEAN và đại diện cấp cao từ các đối tác.
Phát biểu tại lễ khai mạc, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim nhấn mạnh, trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, ASEAN cần duy trì tinh thần chủ động, tự chủ chiến lược và đoàn kết để định hình tương lai khu vực. Ông khẳng định, sức mạnh thực sự của ASEAN nằm ở sự gắn kết và cam kết cùng vượt qua khác biệt, dựa trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau, đối thoại và đồng thuận.
Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim nhấn mạnh, ASEAN không ra đời trong điều kiện thuận lợi, mà được hun đúc qua những bất ổn, phức tạp và chia rẽ. Từ đó, khối đã học cách hợp tác để cùng gìn giữ hòa bình và thúc đẩy phát triển thịnh vượng. Trong bối cảnh xung đột, nghi kỵ và các hành vi đơn phương ngày càng gia tăng, đe dọa nghiêm trọng hòa bình và trật tự quốc tế, ông kêu gọi ASEAN cần đóng vai trò tiên phong, phát huy tiếng nói chung nhằm bảo vệ luật pháp quốc tế.
Trước những thách thức địa chính trị ngày càng gia tăng, khi các công cụ kinh tế bị vũ khí hóa để phục vụ cạnh tranh chiến lược, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim nhấn mạnh ASEAN cần hành động tỉnh táo, rõ ràng và dứt khoát. Ông khẳng định, điều cốt lõi là ASEAN phải tự xác định con đường phát triển với tầm nhìn, mục tiêu và bản lĩnh riêng. Để làm được điều đó, khối cần thúc đẩy hội nhập thực chất, tăng cường phối hợp giữa trụ cột ngoại giao và kinh tế, đồng thời gắn kết chặt chẽ giữa các lĩnh vực nhằm xây dựng một nền kinh tế bao trùm, bền vững. ASEAN cũng cần tiếp tục ưu tiên các lĩnh vực hợp tác thiết thực mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân, như kết nối, an ninh lương thực, chuyển đổi số, giáo dục, y tế và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Nhân dịp này, Thủ tướng Anwar bày tỏ kỳ vọng sớm chào đón Timor-Leste trở thành thành viên chính thức của ASEAN, đồng thời kêu gọi các nước thành viên tiếp tục hỗ trợ quốc gia này hội nhập đầy đủ cả về thể chế và định hướng tương lai trong khuôn khổ ASEAN.
Ngay sau lễ khai mạc AMM-58, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cùng các Bộ trưởng đã tham dự phiên họp toàn thể, tập trung thảo luận việc triển khai các quyết định tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 và định hướng tiếp theo trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Tại phiên họp, Nhóm Đặc trách Địa kinh tế ASEAN trình bày đánh giá về những rủi ro và tác động từ xu hướng phân mảnh địa kinh tế toàn cầu, đồng thời nhấn mạnh khả năng thích ứng của ASEAN thông qua tăng cường nội lực, làm sâu sắc hội nhập và tham gia định hình các luật chơi mới. Dự kiến, báo cáo và các khuyến nghị cụ thể sẽ được trình lên Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 vào tháng 10 tới.
Trước những thách thức hiện nay đối với khu vực và ASEAN, các Bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục củng cố niềm tin vào chủ nghĩa đa phương và nâng cao khả năng thích ứng với các chuyển động địa chính trị. Theo đó, ASEAN cần duy trì tầm nhìn dài hạn gắn với chiến lược phát triển rõ ràng, đồng thời phát huy vai trò kiến tạo không gian hợp tác, thúc đẩy đối thoại và xây dựng lòng tin chiến lược.
Về định hướng hợp tác trong thời gian tới, các nước thống nhất sớm triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 và các chiến lược liên quan. Các cơ quan chuyên ngành được yêu cầu nhanh chóng xác định ưu tiên, cụ thể hóa định hướng trong lĩnh vực phụ trách, bảo đảm phối hợp chặt chẽ và gắn kết hiệu quả theo cách tiếp cận liên ngành, liên trụ cột.
Đặc biệt, các nước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường thương mại và đầu tư nội khối, thúc đẩy thuận lợi hóa thương mại, mở rộng kết nối khu vực về hạ tầng, năng lượng, mạng lưới điện và chuyển đổi số. Đồng thời, ASEAN cần đa dạng hóa quan hệ đối tác nhằm bảo đảm tính linh hoạt và chủ động trong hợp tác khu vực.
Các Bộ trưởng cũng kêu gọi tiếp tục ưu tiên nâng cao năng lực thích ứng của ASEAN trước các động lực tăng trưởng mới, cũng như khả năng ứng phó với tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, thiên tai và các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Phát biểu tại phiên họp, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh những giá trị cốt lõi tạo nên thành công của ASEAN, trong đó nổi bật là tinh thần đoàn kết và tôn trọng lẫn nhau. Trong bối cảnh khu vực và thế giới đang trải qua nhiều bất ổn, ông khẳng định đoàn kết, vai trò trung tâm của ASEAN cùng cam kết mạnh mẽ đối với phát triển bao trùm và bền vững tiếp tục là kim chỉ nam dẫn dắt tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Trên tinh thần đó, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đã đề xuất ba định hướng trọng tâm cho ASEAN trong thời gian tới
Thứ nhất, hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030, ASEAN cần tiếp tục đặt ưu tiên hàng đầu cho việc duy trì tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ. Để đạt được điều này, khối cần đẩy mạnh liên kết kinh tế nội khối và triển khai hiệu quả Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) sau khi được nâng cấp. Đồng thời, ASEAN cần rà soát và tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) hiện có với các đối tác, mở rộng liên kết kinh tế liên khu vực – đặc biệt là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) – nhằm đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và chuỗi cung ứng.
Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của thương mại điện tử trong việc thúc đẩy thương mại nội khối và mở rộng mạng lưới thị trường bên ngoài.
Thứ hai, nhằm xây dựng một cộng đồng số hóa hàng đầu, ASEAN cần đẩy nhanh đàm phán Hiệp định khung kinh tế số, bảo đảm phù hợp với nhu cầu thực tiễn – đặc biệt là hỗ trợ hiệu quả cho các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ. Các động lực tăng trưởng mới như chuyển đổi số và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cần được lồng ghép vào các khuôn khổ hợp tác với đối tác, qua đó tranh thủ nguồn lực và hỗ trợ kỹ thuật cần thiết.
Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh, các nỗ lực này cần được cụ thể hóa trong chương trình hợp tác của ASEAN và trong hợp tác tiểu vùng, nhằm tạo sự gắn kết và bổ trợ lẫn nhau. Trên cương vị Chủ tịch Nhóm Đặc trách Sáng kiến liên kết ASEAN (IAI), Việt Nam sẽ phối hợp với các nước triển khai các nội dung này trong Kế hoạch Công tác IAI giai đoạn tiếp theo.
Thứ ba, để xây dựng một cộng đồng ASEAN thực sự hướng tới người dân, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường kết nối giữa ASEAN và người dân trong khu vực. Theo ông, vai trò của ASEAN không chỉ được thể hiện qua các tuyên bố cấp cao, mà cần lan tỏa thông qua những hành động cụ thể, thiết thực và gần gũi với đời sống.
Chiến lược truyền thông của ASEAN cần được đẩy mạnh nhằm quảng bá sâu rộng hơn về các thành tựu và đóng góp của khối, thông qua những câu chuyện thực tế, phản ánh rõ nét lợi ích mà Cộng đồng ASEAN mang lại cho người dân. Phó Thủ tướng cho biết, Việt Nam sẽ sớm xây dựng kế hoạch triển khai các văn kiện chiến lược ASEAN 2045 ở cấp quốc gia, qua đó đưa ASEAN đến gần hơn với người dân, doanh nghiệp và chính quyền địa phương.
Tại Hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn khẳng định Việt Nam ủng hộ mạnh mẽ và sẽ tích cực phối hợp cùng các nước trong tiến trình hỗ trợ Timor-Leste gia nhập ASEAN. Ông nhấn mạnh, Việt Nam sẵn sàng đồng hành với Timor-Leste trong việc hoàn tất các tiêu chí cần thiết, bao gồm tham gia đầy đủ vào các văn kiện pháp lý của khối. Đồng thời, Phó Thủ tướng đề nghị ASEAN sớm xây dựng kế hoạch cụ thể nhằm hỗ trợ Timor-Leste hội nhập hiệu quả và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của một thành viên chính thức.
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 58 diễn ra trong bối cảnh khu vực và thế giới đối mặt với nhiều biến động phức tạp, song tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm, tinh thần đoàn kết và quyết tâm của ASEAN trong việc thúc đẩy hợp tác, củng cố lòng tin và định hình tương lai khu vực theo hướng bao trùm, bền vững và lấy người dân làm trung tâm. Những đóng góp và đề xuất thiết thực của Việt Nam, đặc biệt là ba định hướng trọng tâm được Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đưa ra, đã thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc đồng hành cùng ASEAN xây dựng một cộng đồng vững mạnh, chủ động thích ứng và phát triển toàn diện.
Thế Nguyễn