Ngày 9/8/2024, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ra quyết định số 2320/QĐ-BVHTTDL ghi danh “Tri thức dân gian- Tri thức may, mặc áo dài Huế” vào danh mục Di sản phi vật thể quốc gia. Đây là tin vui lớn cho công cuộc phục hưng quốc phục nói chung và Thừa Thiên Huế, địa phương đang nỗ lực triển khai đề án “Huế kinh đô áo dài Việt Nam” nói riêng…
Thật vinh dự và tự hào khi “Tri thức may, mặc Áo dài Huế” chính thức được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Điều này khẳng định Áo dài Huế luôn mang hồn cốt, tinh hoa giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, có sức sống mãnh liệt trong suốt thời gian dài qua. Qua gần 05 năm kiên trì nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị Áo dài Huế thông qua nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa của tập thể cán bộ, công chức ngành Văn hóa và Thể thao, nghệ nhân, nhà thiết kế và cộng đồng yêu áo dài không chỉ tại Huế mà lan tỏa trong phạm vi cả nước, di sản này đã được nhà nước ghi nhận và vinh danh. Việc lãnh đạo Bộ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cục Di sản Văn hóa đã nhìn nhận, đánh giá và khẳng định vị trí, tầm ảnh hưởng của Áo dài truyền thống Huế, để quyết định đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia càng chứng tỏ áo dài đã trở thành biểu tượng của văn hóa Huế, văn hóa Việt Nam.
Mặc dù tên gọi của di sản được ghi danh có khác so với đề xuất ban đầu (hồ sơ của Sở Văn hóa và Thể thao Thừa Thiên Huế đề xuất là“Nghề may đo áo dài và Tập quán sử dụng áo dài truyền thống Huế”), nhưng về mặt ngữ nghĩa, tên gọi “Tri thức may, mặc áo dài Huế” hay “Nghề may đo áo dài và Tập quán sử dụng áo dài truyền thống Huế” đều có ý nghĩa giống nhau về cơ bản, cụ thể đều phản ánh những thuộc tính của Áo dài Huế, đó là “tri thức may, đo” và “tập quán mặc Áo dài của người Huế”; đó là những giá trị di sản văn hóa phi vật thể đang được lưu giữ, thực hành, trao truyền những tri thức may, mặc áo dài Huế trong cộng đồng trong suốt thời gian qua trên vùng đất Huế. Việc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tri thức may, mặc áo dài Huế” đã mở ra cho Huế nhiều cơ hội trong việc bảo tồn và phát huy Áo dài Huế trong đời sống đương đại, góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam, văn hóa Huế thông qua hình ảnh Áo dài Huế – Áo dài truyền thống như là một biểu trưng văn hóa của dân tộc, văn hóa Huế.
 |
 |
Đội ngũ công chức ngành Văn hóa TTH tiên phong trong việc sử dụng áo dài ngũ thân ở công sở
Việc xây dựng hồ sơ di sản Áo dài cũng như các di sản vật thể và phi vật thể khác trong thời gian qua đều được tiến hành một cách nghiêm túc, khoa học, đảm bảo các bước theo quy định. Quá trình xây dựng hồ sơ, Sở Văn hóa và Thể thao luôn nhận được sự chỉ đạo chặt chẽ của UBND tỉnh, sự quan tâm hỗ trợ của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sự phối hợp của các cấp, các ngành, các nhà thiết kế, nghệ nhân, các cơ sở may đo Áo dài trên địa bàn tỉnh. Những giá trị văn hóa, lịch sử của Áo dài đã từng gắn với vùng đất Cố đô Huế; hình ảnh Áo dài và những ảnh hưởng và mang dấu ấn sâu đậm trong đời sống của người dân xứ Huế… đây là những thuận lợi cơ bản khi xây dựng hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể về Áo dài Huế.
Cùng với đó là sự nỗ lực của ngành Văn hóa và Thể thao, sự đồng hành của các cơ quan ban ngành, nhà nghiên cứu, nghệ nhân, những con người yêu quý di sản văn hóa, yêu quý áo dài; đặc biệt sau khi Đề án “Huế – Kinh đô Áo dài” được UBND tỉnh phê duyệt, đã tạo động lực để Sở nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận cán bộ công chức, viên chức và người dân nhận thức về vấn đề này còn hạn chế, thậm chí có tư tưởng cực đoan, thủ cựu, ít nhiều ảnh hưởng đến quá trình thực hiện. Sở Văn hóa và Thể thao đã rất nỗ lực để làm tốt công tác truyền thông, tổ chức nhiều sự kiện, hoạt động liên quan đến Áo dài, nhằm lan tỏa nét đẹp và giá trị văn hóa, lịch sử của Áo dài Huế, để cộng đồng thấy được lợi ích của việc khôi phục hình ảnh Áo dài trong cuộc sống đương đại, thúc đẩy văn hóa, du lịch phát triển.
Trong những năm qua, hoạt động tuyên truyền, quảng bá Áo dài do ngành văn hóa và thể thao khởi xướng đã có ý nghĩa lớn trong việc định hình, nhận thức đúng đắn về Quốc phục Việt Nam đối với người dân. “Tri thức may, mặc Áo dài Huế” được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, càng chứng tỏ rằng việc quảng bá Áo dài của ngành văn hóa đã đi đúng hướng và đạt được kết quả nhất định. Chúng tôi luôn xác định nhất quán việc quảng bá Áo dài là một hạng mục rất quan trọng luôn được tỉnh Thừa Thiên Huế thực hiện xuyên suốt trong quá trình triển khai Đề án “Huế – Kinh đô Áo dài”.
Đặc biệt, sau khi Di sản văn hóa phi vật thể này được ghi danh, Ngành Văn hóa và Thể thao càng quyết tâm và đẩy mạnh hơn nữa, nỗ lực cùng các ngành, địa phương tích cực phối hợp xây dựng hình ảnh, tăng cường truyền thông, quảng bá Áo dài thông qua việc triển khai các nội dung, hạng mục rất phong phú và đa dạng trong Đề án “Huế – Kinh đô Áo dài” theo lộ trình đã được UBND tỉnh phê duyệt; khẳng định Huế là cái nôi sinh ra, nuôi dưỡng và phát triển của Áo dài truyền thống Việt Nam.
 |
 |
Các hoạt động cộng đồng gắn liền với áo dài được tổ chức thường xuyên hàng năm
Hiện nay, ở Thừa Thiên Huế có hàng chục làng nghề truyền thống và nhiều ngành nghề khác nhau, nhưng đến nay, mới chỉ có Dệt Dèng và “Tri thức may, mặc Áo dài Huế” được vinh danh là di sản văn hóa quốc gia. Đây chính là minh chứng cho nghề may đo và tập quán sử dụng Áo dài Huế đã được khẳng định giá trị trên bình diện quốc gia. Điều này có ý nghĩa hết sức to lớn, là niềm tự hào nghề nghiệp đối với cộng đồng may mặc không chỉ ở Huế mà còn trên phạm vi cả nước. Sự kiện có ý nghĩa này sẽ tạo một làn gió mới, là động lực thúc đẩy các nghệ nhân, nhà thiết kế, các doanh nghiệp liên quan đến may mặc tâm huyết, nỗ lực phấn cống hiến, để tiếp tục khẳng định giá trị độc đáo, riêng có, không ngừng nâng cao vị thế và tầm ảnh hưởng của Áo dài Huế không chỉ trong nước mà mở rộng phạm vi ra quốc tế. Hơn thế, đây còn là cơ hội tốt để họ phát triển nghề, xây dựng và nâng cao thương hiệu của cá nhân, doanh nghiệp mình. Địa phương cũng có cơ hội để đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa mà áo dài sẽ là một trong những sản phẩm chủ lực…
Ngành Văn hóa và Thể thao luôn trân trọng cảm ơn những đóng góp tích cực của các nghệ nhân, nhà thiết kế, doanh nghiệp – Những người nắm giữ các tri thức về may Áo dài Huế, đã tâm huyết gìn giữ, chia sẻ nghề may áo dài với những tri thức vô cùng đặc biệt để Huế có được Di sản quý báu của ngày hôm nay.
Để lan tỏa hơn nữa giá trị của Áo dài Huế trong cuộc sống, cần sự vào cuộc tích cực của các cấp, các ngành, địa phương, đặc biệt là vai trò tích cực của cộng đồng- chủ thể của di sản, trong đó có các nghệ nhân, nhà thiết kế, các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn. Mọi việc làm đều hướng đến mục tiêu cộng đồng, mục tiêu phát triển; đảm bảo phát triển phải gắn với bảo tồn, gìn giữ, để tạo những nét riêng biệt cho Áo dài Huế.
 |
 |
Áo dài lan tỏa mạnh mẽ trong giới trẻ đặc biệt là học sinh, sinh viên nhờ nỗ lực của các tổ chức cộng đồng.
Di sản văn hóa phi vật thể do cộng đồng nắm giữ thì cộng đồng phải tham gia trực tiếp vào công tác bảo tồn, phát huy, phát triển với tư cách là chủ thể. Do vậy, cộng đồng nắm giữ di sản cần ý thức được vai trò, trách nhiệm của mình, nhanh chóng tiếp cận và chủ động tham gia vào hành trình bảo tồn và phát huy giá trị tri thức dân gian đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Việc bảo tồn, phát huy giá trị cần xuất phát từ hai giá trị tri thức dân gian, đó là “may mặc” và “tập quán sử dụng”, hai giá trị này cần được thực hiện song song.
Di sản văn hóa phi vật thể về Áo dài Huế được vinh danh là cơ sở cực kỳ quan trọng, đem lại cơ hội cho nghề may đo và tập quán mặc Áo dài Huế phát triển. Cùng với Đề án “Huế – Kinh đô Áo dài” đang được ngành Văn hóa và Thể thao và các cấp các ngành tích cực triển khai, hy vọng Áo dài Huế sẽ có “đất” để phát triển và tiếp tục khẳng định được thương hiệu, vị thế. Và cũng là tạo cơ sở, tiền đề để xúc tiến các bước tiếp theo đệ trình UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại trong thời gian tới.
Việc “Tri thức may, mặc Áo dài Huế” được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là cơ sở quan trọng để tiến hành các bước xây dựng hồ sơ đề nghị UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây cũng là mục tiêu quan trọng của Đề án “Huế – Kinh đô Áo dài” đã được UBND tỉnh phê duyệt.
 |
 |
Áo dài ngũ thân gắn với hình ảnh các di tích danh thắng của cố đô càng góp phần nâng cao hình ảnh, thương hiệu về di sản của Huế
Tuy nhiên, việc xây dựng hồ sơ đăng ký, đệ trình UNESCO xem xét, ghi danh Áo dài là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cần có lộ trình cụ thể và phải tuân thủ các quy trình chặt chẽ, đồng thời có sự nỗ lực của các cơ quan, ban ngành, địa phương liên quan. Hiện nay, Sở Văn hóa và Thể thao đang tham mưu cho UBND tỉnh lựa chọn danh mục các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của Thừa Thiên Huế để đưa vào kế hoạch xây dựng hồ sơ, vì vậy cũng cần cân nhắc về nguồn lực và lộ trình triển khai cụ thể.
Tin tưởng rằng, với quyết tâm của lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên Huế, sự nỗ lực của ngành Văn hóa và Thể thao, sự chung tay của cộng đồng cùng sự ủng hộ của các bộ, ngành trung ương, di sản Áo dài- Quốc phục Việt Nam sẽ sớm được vinh danh trên bình diện quốc tế./.
TS.Phan Thanh Hải