Chiều 9/7/2025, trong chương trình làm việc tại Malaysia, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã tham dự phiên họp hẹp Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 58. Phiên họp tập trung kiểm điểm và định hướng quan hệ đối ngoại của ASEAN, đồng thời trao đổi về các vấn đề quốc tế và khu vực được các nước cùng quan tâm.
Tại hội nghị, các bộ trưởng đã thảo luận sâu rộng về những diễn biến nhanh chóng và phức tạp đang tác động đến môi trường địa chiến lược toàn cầu, bao gồm cạnh tranh giữa các nước lớn, xung đột kéo dài tại nhiều khu vực, sự gia tăng của chủ nghĩa đơn phương và tình trạng xói mòn luật pháp quốc tế. Bên cạnh đó, các thách thức xuyên quốc gia như biến đổi khí hậu, tội phạm mạng và an ninh năng lượng tiếp tục đặt ra nhiều lo ngại. Các nước cũng bày tỏ quan ngại trước tình trạng bất ổn kinh tế ngày càng gia tăng, sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ thương mại, xu hướng phân tách công nghệ và phân mảnh chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trước bối cảnh địa chiến lược nhiều biến động, các bộ trưởng nhấn mạnh rằng hơn bao giờ hết, ASEAN cần củng cố đoàn kết nội khối, phát huy vai trò trung tâm, kiên định các nguyên tắc và chuẩn mực ứng xử chung. ASEAN cũng cần duy trì cách tiếp cận cân bằng, hài hòa trong quan hệ đối ngoại, góp phần xây dựng một cấu trúc khu vực mở, bao trùm và dựa trên luật lệ.
Hội nghị ghi nhận những tiến triển tích cực trong hợp tác giữa ASEAN với các đối tác, đồng thời nhất trí rằng các kế hoạch hành động trong giai đoạn tiếp theo cần được xây dựng gắn kết chặt chẽ với Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 cũng như các chiến lược hợp tác tổng thể của khu vực.
Các bộ trưởng đã thông qua Quyết định về tăng cường quan hệ đối ngoại của ASEAN, giao các cơ quan liên quan đánh giá toàn diện quan hệ với các đối tác, tối ưu hóa nguồn lực và cơ chế hiện có. Việc định hình quan hệ đối tác được yêu cầu bám sát các ưu tiên chiến lược dài hạn của ASEAN, bảo đảm lợi ích chung, thích ứng linh hoạt với các thách thức hiện tại và tương lai, đồng thời củng cố đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN trong khu vực.
Về tình hình quốc tế và khu vực, các bộ trưởng bày tỏ lo ngại trước những diễn biến phức tạp tại Myanmar, đặc biệt là tình trạng nhân đạo ngày càng nghiêm trọng sau trận động đất xảy ra hôm 28/3. Hội nghị tái khẳng định Đồng thuận 5 điểm tiếp tục là cơ sở định hướng cho các nỗ lực của ASEAN trong hỗ trợ Myanmar. Các bộ trưởng nhấn mạnh sự cần thiết phải chấm dứt bạo lực, thúc đẩy đối thoại giữa các bên liên quan, đồng thời tiếp tục ưu tiên triển khai hỗ trợ nhân đạo, gia hạn và mở rộng lệnh ngừng bắn trên toàn quốc.
Hội nghị ghi nhận và đánh giá cao vai trò của Đặc phái viên của Chủ tịch ASEAN về Myanmar, đặc biệt là những nỗ lực tham vấn với các bên liên quan tại Myanmar, cũng như quá trình trao đổi với các nước thành viên ASEAN và đối tác nhằm tìm kiếm giải pháp hòa bình, bền vững cho tình hình tại quốc gia này.
Các bộ trưởng nhất trí cần tiến hành đánh giá toàn diện việc triển khai Đồng thuận 5 điểm, đồng thời đề xuất các khuyến nghị trình lên Hội nghị Cấp cao ASEAN dự kiến tổ chức vào tháng 10/2025. Bên cạnh đó, các quan chức cấp cao ASEAN được giao nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược mới nhằm bảo đảm tính liên tục và hiệu quả cho vai trò của Đặc phái viên về Myanmar.
Liên quan đến tình hình Biển Đông, hội nghị tái khẳng định lập trường nguyên tắc của ASEAN, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, bảo đảm tự do hàng hải và hàng không. Các bộ trưởng cũng kêu gọi tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).
Những yếu tố làm nên thành công của ASEAN
Phát biểu tại phiên họp, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn chia sẻ quan điểm với các nước về những biến động nhanh chóng và bất ổn trong tình hình quốc tế thời gian gần đây, khi hòa bình và an ninh toàn cầu đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Ông đặc biệt nhấn mạnh đến tình trạng xung đột, căng thẳng leo thang, cùng các hành vi sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực đáng lo ngại nhất là các hành vi nhằm vào cơ sở hạ tầng dân sự và hạt nhân.
Trước thực trạng đó, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định vai trò của ASEAN như một “ngọn hải đăng hòa bình”, là hình mẫu tổ chức khu vực điển hình trong việc thúc đẩy đối thoại, hợp tác và giải quyết khác biệt thông qua các biện pháp hòa bình.
Ông cũng nhấn mạnh rằng chính sự gắn bó như một gia đình, tinh thần cộng đồng chặt chẽ giữa các quốc gia thành viên và mối quan hệ láng giềng gần gũi, cùng với nền tảng vững chắc của đối thoại, ngoại giao và tôn trọng luật pháp quốc tế, đã tạo nên thành công của ASEAN trong nhiều thập kỷ qua. Những giá trị đó cần tiếp tục được phát huy mạnh mẽ, đặc biệt trong tiến trình hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh, trong bối cảnh địa chính trị biến động phức tạp, ASEAN cần tiếp tục củng cố năng lực tự cường và khả năng tự chủ chiến lược. Đồng thời, cần chủ động thúc đẩy quan hệ với các đối tác nhằm duy trì cân bằng chiến lược trong khu vực và tăng cường hợp tác đối phó với các thách thức chung. Ông cũng kêu gọi ASEAN phát huy vai trò trung tâm trong việc định hình và dẫn dắt các tiến trình khu vực, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ chế hiện có, trong đó có việc khai thác hiệu quả vai trò của Ủy ban các Đại diện thường trực (CPR) tại Jakarta.
Đánh giá cao vai trò điều phối và dẫn dắt của Chủ tịch Malaysia trong năm ASEAN 2025, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng khẳng định Việt Nam sẽ tiếp tục đóng góp tích cực vào việc xây dựng đồng thuận và tiếng nói chung của ASEAN trong các vấn đề khu vực và quốc tế.
Đối với vấn đề Myanmar, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng cho biết Việt Nam sẵn sàng hỗ trợ quá trình phục hồi và tái thiết tại nước này, đồng thời đề xuất ASEAN nghiên cứu cách tiếp cận mới. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng kế hoạch thực hiện Đồng thuận 5 điểm với các mục tiêu cụ thể, lộ trình rõ ràng và các bước đi khả thi.
Liên quan đến tình hình Biển Đông, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn bày tỏ quan ngại trước những diễn biến gần đây, đồng thời nhấn mạnh ASEAN cần tiếp tục duy trì lập trường nguyên tắc, đề cao thượng tôn pháp luật và luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982). Ông kêu gọi các bên thúc đẩy đối thoại, kiềm chế, tăng cường hợp tác xây dựng lòng tin và giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình.
Phó Thủ tướng khẳng định, Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các nước ASEAN trong việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), đồng thời nỗ lực thúc đẩy sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) có hiệu lực, thực chất và phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982.
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 58 tiếp tục khẳng định quyết tâm của các nước thành viên trong việc củng cố đoàn kết, phát huy vai trò trung tâm của ASEAN, ứng phó hiệu quả với các thách thức khu vực và toàn cầu. Những đóng góp tích cực của Việt Nam, đặc biệt là các đề xuất của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, đã thể hiện rõ cam kết xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, tự cường, lấy đối thoại và hợp tác làm nền tảng, hướng tới hòa bình, ổn định và phát triển bền vững trong khu vực.
Trong chiều 9/7, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cùng các bộ trưởng ngoại giao ASEAN tham dự Lễ ký kết văn kiện tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) của Uruguay và Algeria, nâng tổng số thành viên tham gia Hiệp ước lên 57. Sau gần 50 năm kể từ khi được ký kết vào năm 1976, Hiệp ước TAC tiếp tục mở rộng số lượng thành viên qua các năm, khẳng định giá trị của Hiệp ước cũng như vai trò ngày càng quan trọng của ASEAN đối với hòa bình, an ninh, ổn định và hợp tác ở khu vực.
Ngày 10/7 sẽ tiếp tục diễn ra các hội nghị bộ trưởng ngoại giao ASEAN với các đối tác trong khuôn khổ ASEAN+1 và ASEAN+3.
Lê Huy