Sáng 14/1/2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Hội nghị tổng kết công tác năm 2022 của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội. Thủ tướng Chính phủ điểm các đầu việc năm 2023 cho ngành, nhấn mạnh yêu cầu đào tạo lao động chất lượng cao. Theo Thủ tướng, chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu là điểm nghẽn trong kêu gọi đầu tư và nâng cao năng suất lao động.
Thủ tướng cho biết, các đối tác nước ngoài khi bàn hợp tác đều đều băn khoăn hai vấn đề là hạ tầng kỹ thuật và lao động, nếu không đáp ứng được thì họ dễ chọn nước khác. Thực tế, có những tập đoàn muốn vào Việt Nam sớm nhưng do vướng hai điều kiện trên nên phải gần 20 năm sau mới đầu tư.
Được biết, trong chuyến công du Hà Lan cuối năm ngoái, khi tới thăm Trung tâm công nghệ cao Brainport, Thủ tướng đã rất bất ngờ khi chỉ với diện tích 500 ha nhưng họ tạo ra giá trị sản phẩm rất lớn. Nguyên nhân là tập trung được nguồn lao động chất lượng cao đến từ các nước. Từ thực tế đó, Thủ tướng yêu cầu các cơ quan làm tốt việc phân luồng học sinh vào trường nghề và tăng cường kỹ năng số cho người lao động. Khi nhu cầu trình độ lao động ngày càng cao mà nguồn nhân lực đáp ứng lại có hạn, nếu không đào tạo tốt thì các dự án quan trọng sẽ phải phụ thuộc vào người nước ngoài, lao động Việt sẽ bị thua thiệt.
Theo Thủ tướng, xu hướng già hóa dân số tại Việt Nam đã rất rõ nên chính sách về lao động cần phải có đột phá để tận dụng thời kỳ dân số vàng. Hệ thống an sinh xã hội cũng phải bao trùm, bền vững, trong đó có xây dựng nhà ở xã hội cho người lao động vì đây là nhu cầu quan trọng nhất, cũng là khó nhất với người lao động hiện nay. Các bộ ngành cần nghiên cứu chính sách thuê mua nhà ở để tạo điều kiện cho người lao động.
Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ ra một số điểm yếu ngành Lao động Thương binh Xã hội cần khắc phục, như việc kết nối dữ liệu an sinh, quản lý hồ sơ của người lao động; xây dựng các kế hoạch có tính chất dài hơi, gồm giải pháp cho việc mất cân bằng giới tính, già hóa dân số, phát triển thị trường lao động, an sinh xã hội bao trùm…
Theo Bộ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung, hai năm qua, nhà nước đã dành hơn 104.000 tỷ đồng hỗ trợ hơn 68,4 triệu lượt người dân, hơn 1,4 triệu lượt doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi đại dịch. Thời gian tới, ngành tập trung vào sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội, hoàn thiện chính sách hưu trí, bảo hiểm thất nghiệp… nhằm mở rộng người tham gia.
Theo thống kê, lực lượng lao động sau thời kỳ đổi mới đã tăng gấp đôi, từ 27 triệu năm 1986 lên 52,1 triệu ở quý 4 năm 2022. Dân số Việt Nam đang ở thời kỳ vàng nhưng chất lượng lao động “chưa vàng” khi tỷ lệ qua đào tạo chỉ trên 26%, trong khi là nước tiếp nhận nguồn vốn FDI lớn thứ ba khu vực và duy trì ổn định trong nhiều năm.
Nguồn nhân lực không chỉ là vấn đề được nước ta quan tâm mà tất cả quốc gia trên thế giới đều xem trong việc phát triển nó vì nó cũng được xem như việc đặt nền móng cho sự phát triển của xã hội và đất nước bởi nguồn nhân lực chính là nguồn lực đóng vai trò quan trọng. Hiện nay không chỉ chú trọng về việc phát triển nguồn nhân lực mà việc đào tạo nên nguồn nhân lực chất lượng cao cũng được quan tâm rất nhiều.
Nguồn nhân lực chất lượng cao là gì?
Chú trọng công tác tuyển dụng: Quá trình này ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của doanh nghiệp, nhà quản lý nên vạch ra chiến lược tuyển dụng phù hợp, hiệu quả nhất.
Trọng dụng nhân tài: Có thể trong lúc phỏng vấn ứng viên không phù hợp với vị trí đang cần tìm nhưng lại rất hợp với một ví trí khác. Lúc này, nhà tuyển dụng nên thuyết phục để họ đồng ý ở lại làm việc trong vị trí phù hợp kia, tránh lọt nhân tài.
Tổ chức các buổi đào tạo cho nhân sự: Nhân viên trong doanh nghiệp cần được đào tạo về kiến thức chuyên môn và các kỹ năng mềm thường xuyên để nâng cao trình độ, tiếp cận với những cái mới.
Chú trọng đãi ngộ: Lương, thưởng và chế độ đãi ngộ là những yếu tố rất được nhân sự quan tâm. Khi được trả công xứng đáng và các chế độ phù hợp, người lao động sẽ yên tâm làm việc tốt hơn. Từ đó, giúp doanh nghiệp ngày càng bền vững.
Ứng dụng công nghệ vào tuyển dụng: Viêc này sẽ hạn chế được lỗi con người, thậm chí giúp tiết kiệm thời gian, gia tăng hiệu quả của hoạt động quản lý.
Vai trò và cách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao như thế nào?
Ở góc độ vĩ mô, nguồn nhân lực chất lượng cao là nguồn lực chính quyết định quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế – xã hội. Ở góc độ doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhân lực chất lượng cao là yếu tố trung tâm thúc đẩy hoạt động sản xuất của doanh nghiệp suông sẻ, hiệu quả.
Diễn đạt cách khác: Một người biết việc và làm được việc như “đầu kéo” để cỗ máy hoạt động nhịp nhàng và tiến về phía trước. Có điều thực tế ở doanh nghiệp nhỏ, nhân lực chất lượng cao rất hiếm và rất quý. Cản trở dễ thấy nhất chính là “thái độ” của người lao động.
Trên tinh thần “Tiền nào của nấy” họ thường không nỗ lực làm việc hết mình, không học hỏi hay sáng tạo mà ông chủ chỉ đâu làm đó, làm cho xong kiểu “Đước chăng hay chớ”. Đó là chưa kể đến Cái Tôi quá sắc nhọn, ai nói gì mà nghe không lọt lỗ tai là giận dữ, phản ứng gay gắt, giao cho việc mới thì đùn đẩy, chối bỏ, góp ý để tốt hơn thì tự ái, thái độ công thần – kiểu không có mình thì doanh nghiệp bé xiu xíu này chết chắc vì không thuê được ai? .v.v.
Trình độ chuyên môn thì có thể đào tạo hoặc trăm hay không bằng tay quen, làm nhiều – va chạm, cọ sát nhiều tức khắc sẽ khá lên. Thế nhưng THÁI ĐỘ thì không thể ra lệnh hay bắt ép mà được. Họ chưa nhận thức rằng: Việc nhỏ phải làm Tốt thì mới làm việc Lớn. Doanh nghiệp nhỏ với nhân sự hạn chế, áp lực vừa phải, sự cạnh tranh tương đối, khách hàng không quá khó tính như xã hội thu nhỏ với đủ hình thái hỉ, nộ, ái, ố…
Đây chính là môi trường thuận lợi để người lao động học việc, rèn luyện, nâng cao năng lực mà không mất tiền học phí? Tất cả kỹ năng, ứng xử, nguồn khách hàng, các mối quan hệ xã hội thuộc về cá nhân người lao động – Đó là “điểm cộng” cho chính họ.
Cách phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao:
Đầu tiên, để phát triển được nguồn nhân lực chất lượng cao này chúng ta cần ưu tiên cho nguồn nhân lực lãnh đạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt thì sẽ có hiệu quả với nguồn nhân lực này hơn nếu dựa trên phương diện quốc gia, chúng ta mới đưa ra chiến lược, quy hoạch phát triển nguồn nhân lực nói chung, về cơ bản chưa có chiến lược, quy hoạch phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
Hiện nay theo số liệu thống kê thì ta thấy không chỉ ở Việt nam mà các nước đều có hướng quy hoạch phát triển nguồn nhân lực và tại Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 cũng chưa xác định rõ nhu cầu cụ thể về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao của cả nước nói chung cũng như của từng bộ, ngành, địa phương nói riêng.
Ngoài ra nếu chúng ta để có thể có một nguồn nhân lực chất lượng cao trên cơ sở nâng cao, cần phải thực hiện kế hạch tạo bước chuyển biến căn bản, mạnh mẽ, toàn diện về chất lượng giáo dục và đào tạo gắn với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài. Để phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, vai trò của giáo dục và đào tạo được đặt lên hàng đầu.
Không chỉ vậy để phát triển được nguồn nhân lực chất lượng cao chúng ta rất cần phải chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học và từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý dạy và học trực tuyến, các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học.
Một trong những lưu ý rất quan trọng để có được nguồn nhân lực chất lượng cao thì yếu tố đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội và có kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế là rất cần thiết. Đổi mới đồng bộ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương thức, phương pháp giáo dục và đào tạo theo hướng hiện đại, hội nhập quốc tế, phát triển con người toàn diện.
Quan tâm phát triển các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao; gắn giáo dục đào tạo với nghiên cứu khoa học và công nghệ; hình thành các trung tâm nghiên cứu, các nhóm đổi mới sáng tạo. Đồng thời, gắn nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài.
Thực tế cho thấy, nếu có nguồn nhân lực chất lượng cao, nhưng không có cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ hợp lý thì cũng không thu hút được lực lượng này và sẽ dẫn đến “chảy máu chất xám”. Thực tế khi làm việc ta thấy hiện nay nhân tài ngày càng khan hiếm, bởi vì nhân tài thì cần phải có tài năng mà nó không phải ngẫu nhiên mà có, mà để trở thành người thực sự có kinh nghiệm đối với 1 lĩnh vực nào đó thì cần phải trải qua một quá trình học tập, rèn luyện công phu, lâu dài nên cần có cơ chế, chính sách tuyển dụng cụ thể, thiết thực, phù hợp, tạo môi trường thuận lợi để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao về làm việc.
Ngoài các giải pháp chúng tôi đề ra như trên thì để có thể gắn phát triển nguồn nhân lực với đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng và phát triển khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo. Để phát triển và phát huy nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, cần gắn đào tạo với nghiên cứu khoa học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động.
Cuối cùng để đào tạo nên nguồn nhân lực có chất lượng thì cần khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, ý chí phấn đấu vươn lên, phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Như vậy có thể thấy rằng đây cũng là quan điểm mới, thể hiện tư duy, tầm nhìn mới về phát triển nói chung, phát triển nguồn nhân lực nói riêng của Đảng ta. Nói đến chất lượng nguồn nhân lực không chỉ nói đến sức khỏe, trí tuệ, năng lực, mà còn phải nói đến yếu tố nền tảng đó là văn hóa, tư tưởng. Với tinh thần đó, Đại hội XIII của Đảng chủ trương phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao phải gắn với việc “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, ý chí phấn đấu vươn lên, phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Chúng ta thấy rằng con người luôn là nhân tố số một của lực lượng sản xuất; đầu tư cho con người là đầu tư cho phát triển lâu dài và bền vững. Với tinh thần đó, thực hiện thắng lợi đột phá chiến lược phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những ưu tiên hàng đầu ở nước ta hiện nay.
Chy Le – Ngân Nguyễn/CLB Việt Nam-Asean Global
