Bão Bualoi, cơn bão nhiệt đới thứ 20 hình thành trên Thái Bình Dương trong năm nay, đã để lại những thiệt hại nặng nề tại nhiều quốc gia Đông Nam Á. Không chỉ là một thảm họa thiên tai đơn lẻ, Bualoi còn được nhìn nhận như lời cảnh báo rõ rệt về xu hướng khí hậu ngày càng cực đoan, khi nhiệt độ đại dương tăng cao đang thúc đẩy bão trở nên mạnh hơn, khó lường hơn và gây tổn thất lớn hơn cho cộng đồng.
Tại Thái Lan, Cục Phòng chống và Giảm nhẹ thiên tai (DDPM) cho biết 17 tỉnh đang chìm trong ngập lụt, ảnh hưởng đến hơn 269.000 người thuộc trên 82.000 hộ gia đình, với ít nhất 7 trường hợp tử vong. Chính quyền đã phát cảnh báo mưa lớn kéo dài đến hết ngày 30/9, đặc biệt nguy hiểm tại vùng trũng thấp, ven sông và khu vực đồi núi. Các biện pháp khẩn cấp được triển khai, bao gồm huy động máy bơm thoát nước, thuyền cứu hộ cùng lương thực, thuốc men và hàng cứu trợ để hỗ trợ người dân.
Tại Myanmar, hoàn lưu bão gây mưa lớn đã tạo ra lũ quét nghiêm trọng ở vùng Magway, miền Trung. Lực lượng cứu hỏa địa phương xác nhận 6 người trong một gia đình đã thiệt mạng khi lũ cuốn trôi nhà cửa tại làng Meizalipin, thị trấn Natmauk. Đây được coi là đợt lũ nặng nề nhất mà khu vực phải hứng chịu trong nhiều năm qua.
Tại Philippines, bão Bualoi cùng với hai cơn bão trước đó là Mirasol và Nando đã gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Theo Hội đồng Quản lý và Giảm nhẹ rủi ro thiên tai quốc gia (NDRRMC), tính đến ngày 28/9, ít nhất 26 người thiệt mạng, 33 người bị thương và 14 người mất tích. Gần 2,8 triệu người bị ảnh hưởng, trong đó 163.000 người buộc phải sơ tán khẩn cấp đến hơn 2.600 trung tâm lánh nạn. Hơn 8.900 ngôi nhà bị hư hỏng, gần 2.000 căn bị phá hủy hoàn toàn. Nông nghiệp Philippines cũng chịu tổn thất nặng nề với thiệt hại vượt 1 triệu Peso, đẩy nhiều hộ nông dân vào cảnh khó khăn. Các hình ảnh do quân đội công bố cho thấy lực lượng cứu hộ vẫn khẩn trương tìm kiếm người mất tích tại tỉnh Đông Samar – một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nhất. Ngoài ra, thời tiết xấu đã khiến hơn 2.600 hành khách cùng nhiều phương tiện vận tải bị mắc kẹt tại các cảng biển.
Trong khi đó, Trung Quốc cũng khẩn trương chuẩn bị ứng phó với mưa lớn và gió dữ dội từ bão Bualoi. Theo Trung tâm Khí tượng Quốc gia, trong những ngày tới, bão sẽ tiếp tục gây mưa to và gió giật mạnh tại các tỉnh Hải Nam, Quảng Đông, Quảng Tây, Quý Châu và Vân Nam. Giới chức cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đất và ngập úng diện rộng, đồng thời yêu cầu các địa phương xây dựng kế hoạch sơ tán khẩn cấp để bảo đảm an toàn cho người dân.
Tại Việt Nam, sau 13 giờ quần thảo từ Quảng Trị ngược ra bắc tới Nghệ An, 13h hôm nay bão Bualoi suy yếu thành áp thấp nhiệt đới khi ở Thượng Lào.
Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia cho biết lúc 13h, khi sang Thượng Lào, cách biên giới Việt – Lào khoảng 50 km, bão Bualoi suy yếu thành áp thấp nhiệt đới, sức gió mạnh cấp 6-7 (61 km/h).
Trong 12 giờ tới, áp thấp nhiệt đới tiếp tục theo hướng tây tây bắc và suy yếu thành vùng áp thấp. Như vậy thời gian bão trên đất liền khoảng 13 tiếng, lâu hơn dự báo ban đầu (6-8 tiếng) và gần bằng bão Yagi năm 2024 (15 tiếng). Khoảng một tiếng sau khi vào đất liền, bão gần như không di chuyển.
Bualoi suy yếu thành áp thấp nhiệt đới khi ở Thượng Lào. Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia cho biết lúc 13h, khi sang Thượng Lào, cách biên giới Việt – Lào khoảng 50 km, bão Bualoi suy yếu thành áp thấp nhiệt đới, sức gió mạnh cấp 6-7 (61 km/h).
Trong 12 giờ tới, áp thấp nhiệt đới tiếp tục theo hướng tây tây bắc và suy yếu thành vùng áp thấp. Như vậy thời gian bão trên đất liền khoảng 13 tiếng, lâu hơn dự báo ban đầu (6-8 tiếng) và gần bằng bão Yagi năm 2024 (15 tiếng). Khoảng một tiếng sau khi vào đất liền, bão gần như không di chuyển.
Ma sát với đất liền, song cường độ bão giảm chậm. Lúc 0h30, bão vào đèo Ngang, giáp ranh Quảng Trị – Hà Tĩnh với sức gió cấp 11, đến 5h khi ở Hà Tĩnh – Nghệ An giảm còn cấp 9-10, đến 7h giảm thêm một cấp và 10h mới xuống cấp 8. Suốt từ 10h đến 13h, bão ở biên giới Nghệ An – Trung Lào, duy trì cấp 8.
Ngoài thời gian lưu bão lâu, suy yếu chậm, Bualoi đi rất thẳng, hầu như giữ hướng tây tây bắc suốt từ khi hình thành. Trong vòng đời 6 ngày, bão có gần 3 ngày giữ tốc độ 30-40 km/h, gấp đôi so với cơn bão thông thường.
Cơ quan khí tượng đã ghi nhận sức gió mạnh nhất trên đất liền cấp 11, giật cấp 14 tại Hoành Sơn (Hà Tĩnh); cấp 11, giật cấp 13 tại Diễn Châu (Nghệ An); cấp 10, giật cấp 12 tại Kỳ Anh (Hà Tĩnh). Hầu khắp vùng ven biển Quảng Ninh – bắc Quảng Trị có gió cấp 6-9, giật cấp 10-12.
Bão đã gây mưa rất lớn cho hầu khắp các tỉnh Trung Bộ và Bắc Bộ. Từ 19h hôm qua đến 8h hôm nay, nhiều nơi mưa trên 300 mm, như: Xuân Bình (Thanh Hóa) 341 mm, Nông Trường 15 (Nghệ An) 376 mm, trạm Kỳ Liên (Hà Tĩnh) 312 mm, Quảng Hợp (Quảng Trị) 445 mm.
Dự báo từ nay đến ngày mai, Thanh Hóa – Hà Tĩnh, đồng bằng Bắc Bộ bao gồm Hà Nội, Phú Thọ, phía nam các tỉnh Sơn La và Lào Cai mưa phổ biến 100-200 mm, có nơi trên 350 mm; các nơi khác ở Bắc Bộ mưa 70-120 mm, cục bộ trên 200 mm.
Cơ quan khí tượng cảnh báo nguy cơ cao xảy ra ngập lụt tại các vùng trũng thấp ven sông, khu đô thị thuộc Bắc Bộ, Thanh Hóa – Hà Tĩnh, Đồng Nai; lũ quét và sạt lở đất trên các sườn dốc ở vùng núi Bắc Bộ, Thanh Hóa – Hà Tĩnh.
Hiện lũ trên các sông lên nhanh do mưa lớn. Từ nay đến ngày 1/10, dự báo sông Thao (Lào Cai), Hoàng Long (Ninh Bình), Đà (Phú Thọ) xuất hiện đợt lũ. Đỉnh lũ trên sông Bưởi, thượng lưu sông Mã, Chu, Cả; sông Ngàn Sâu, Ngàn Phố và các sông nhỏ lên báo động hai, ba và trên báo động ba (báo động ba là cao và nguy hiểm nhất). Đỉnh lũ tại hồ Hòa Bình, sông Thao, Hoàng Long, hạ lưu các sông Chu, Mã, Cả, La và Gianh lên báo động một, hai.
Theo giới chuyên gia khí tượng, bão Bualoi không chỉ là một thảm họa thiên nhiên đơn lẻ mà còn là minh chứng rõ nét cho xu hướng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng tại châu Á. Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp bách đối với các quốc gia trong khu vực: phải tăng cường hợp tác trong phòng chống thiên tai, chủ động xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, đồng thời chú trọng giảm thiểu thiệt hại và hỗ trợ tái thiết sau bão lũ. Chỉ với sự phối hợp toàn diện và lâu dài, khu vực mới có thể giảm bớt những tổn thất nặng nề từ biến đổi khí hậu.
Nhìn rộng ra, Bualoi cũng phản ánh thách thức chung của toàn thế giới trước biến đổi khí hậu. Những cơn bão dữ dội hơn, mùa mưa thất thường và thiên tai khó lường không chỉ là vấn đề riêng của một quốc gia hay khu vực. Đây là lời nhắc nhở rằng ứng phó biến đổi khí hậu cần sự chung tay toàn cầu – từ cắt giảm phát thải khí nhà kính, đầu tư vào năng lượng tái tạo, cho đến xây dựng các quỹ hỗ trợ khẩn cấp dành cho những cộng đồng dễ bị tổn thương. Chỉ khi có sự chia sẻ trách nhiệm và hành động tập thể, nhân loại mới có thể giảm nhẹ tác động tàn phá của các hiện tượng thời tiết cực đoan trong tương lai.
Hoàng Hạnh