Trong hành trình phát triển của đất nước, Huế luôn là một điểm nhấn đặc biệt, không chỉ bởi quá khứ vàng son của một kinh đô xưa, mà còn bởi hệ giá trị văn hóa di sản đã làm nên bản sắc riêng biệt. Giữa xu thế công nghiệp hóa, thương mại hóa, khi nhiều đô thị chọn tốc độ làm thước đo tăng trưởng, Huế lại kiên định với con đường riêng, lấy văn hóa và di sản làm trung tâm, làm nền tảng và động lực cho mô hình phát triển đô thị di sản xanh, thông minh và bền vững.
Văn hóa, di sản, nền tảng làm nên bản sắc Huế
Huế không chỉ là một thành phố hành chính – chính trị. Từ hàng trăm năm trước, nơi đây đã là cái nôi của một nền văn hóa phong phú, tinh tế và bền chặt. Quần thể di tích Cố đô Huế – di sản thế giới đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận (1993), Nhã nhạc cung đình Huế, di sản phi vật thể đại diện của nhân loại (2003), cùng hệ thống di sản phi vật thể phong phú: Hơn 500 lễ hội, tinh hoa ẩm thực trong hàng nghìn món ăn, trang phục truyền thống cùng tri thức dân gian phong phú, tất cả tạo nên một bức tranh văn hóa vừa cổ điển vừa sống động. Đến nay, Huế đã có 8 di sản được UNESCO công nhận, bao trùm cả di sản vật thể, phi vật thể và di sản tư liệu, một thành tựu hiếm có, khắc họa rõ nét chân dung của một đô thị văn hóa điển hình, nơi quá khứ và hiện tại giao hòa trong nhịp sống đương đại.
Điều làm nên sức sống đặc biệt của Huế chính là sự giao thoa tinh tế giữa di sản vật thể và phi vật thể, giữa không gian cung đình và nếp sống làng xã, giữa cảnh quan thiên nhiên và con người. Người Huế sống chậm, trọng nề nếp, thanh nhã và trân quý cái đẹp; họ biết cách gìn giữ những giá trị xưa cũ mà vẫn mở lòng đón nhận điều mới mẻ. Chính sự hòa quyện ấy đã kết tinh nên “Bản sắc văn hóa Huế”, một giá trị không chỉ hiện hữu trong kiến trúc hay lễ hội, mà còn lan tỏa trong cách nghĩ, cách sống, cách ứng xử hằng ngày. Bởi thế, mỗi khi nhắc đến Huế, người ta lại nghĩ về một không gian của ký ức, của sự tĩnh lặng và chiều sâu, nơi văn hóa trở thành hơi thở của đời sống.
Bản sắc ấy không chỉ là niềm tự hào của người Huế, mà còn trở thành thương hiệu văn hóa đặc trưng trên bản đồ Việt Nam và thế giới, một thành phố Festival mang đậm dấu ấn Việt, trung tâm văn hóa lớn của cả nước, và đô thị di sản mang tầm quốc tế.
Văn hóa, di sản, nguồn lực đặc biệt cho phát triển
Với Huế, di sản không chỉ để ngắm nhìn hay tôn vinh, mà còn là nguồn lực sống động, là “vốn xã hội” quý giá nuôi dưỡng sự phát triển toàn diện về kinh tế, văn hóa và con người.
Hơn một phần tư thế kỷ qua, Festival Huế đã trở thành minh chứng sinh động cho cách Huế biến di sản thành động lực phát triển. Từ một sự kiện văn hóa định kỳ, Festival nay đã vươn tầm thương hiệu quốc tế, góp phần thúc đẩy du lịch, thương mại, dịch vụ, tạo việc làm, khơi nguồn sáng tạo nghệ thuật, đồng thời nâng cao vị thế và hình ảnh Huế trên bản đồ thế giới.
Huế đã chứng minh rằng văn hóa và di sản chính là một “công nghiệp đặc thù”, một “tài nguyên tái tạo vô hạn” nếu được khai thác đúng hướng. Cũng bởi vậy, nhiều chuyên gia quốc tế đánh giá Huế là một trong những đô thị hiếm hoi ở châu Á có thể phát triển dựa hoàn toàn trên nền tảng văn hóa – di sản, thay vì phụ thuộc vào công nghiệp nặng hay dịch vụ đại trà.
Hướng tới mô hình “Đô thị di sản, xanh và thông minh”
Trong tầm nhìn đến năm 2030, Huế đặt mục tiêu là thành phố trực thuộc Trung ương, nhưng vẫn giữ trọn bản sắc cố đô, nơi văn hóa và di sản luôn là hạt nhân của phát triển. Con đường mà Huế lựa chọn không phải là đô thị hóa bằng bê tông hay nhà cao tầng, mà là phát triển hài hòa giữa di sản – môi trường – công nghệ, hướng tới một đô thị di sản, xanh và thông minh, nơi con người sống trong không gian hiện đại mà vẫn thấm đẫm hồn xưa.
Đô thị di sản, bảo tồn để phát triển: Huế đặt bảo tồn di sản làm trục trung tâm trong chiến lược phát triển đô thị. Thành phố không chỉ giữ gìn giá trị xưa, mà còn “hồi sinh di sản”, đưa quá khứ trở lại với đời sống đương đại thông qua du lịch, nghệ thuật, lễ hội và các sản phẩm văn hóa sáng tạo. Nhờ đó, di sản không còn “đứng yên” trong bảo tàng hay ký ức, mà trở thành nguồn sống, nguồn cảm hứng, góp phần tạo dựng bản sắc riêng cho đô thị Huế trong thời kỳ mới.
Đô thị xanh, sống hòa cùng thiên nhiên: Triết lý “sống hòa với thiên nhiên” đã thấm sâu trong tâm thức người Huế từ bao đời nay. Với hệ sinh thái phong phú, nơi sông Hương – núi Ngự soi bóng’ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai mênh mang’ biển Thuận An, Chân Mây, Lăng Cô trải dài, và rừng quốc gia Bạch Mã xanh thẳm. Huế sở hữu điều kiện tự nhiên lý tưởng để phát triển kinh tế xanh, du lịch sinh thái và đô thị bền vững. Ở Huế, thiên nhiên không chỉ là cảnh quan, mà còn là một phần bản sắc sống, là nguồn cảm hứng nuôi dưỡng văn hóa và con người.
Đô thị thông minh, kết nối di sản bằng công nghệ: Huế đang ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số trong quản lý đô thị và bảo tồn di sản: từ bảo tàng ảo, trung tâm điều hành thông minh (IOC), đến du lịch số và dữ liệu mở. Thực tiễn cho thấy, công nghệ số chính là chiếc cầu nối giữa di sản, cộng đồng và thế giới, giúp giá trị văn hóa cố đô lan tỏa sâu rộng hơn trong thời đại chuyển đổi số.
Ba trụ cột di sản – xanh – thông minh, khi được gắn kết hài hòa, sẽ tạo nên một diện mạo Huế khác biệt: cổ kính mà hiện đại, yên bình nhưng năng động, truyền thống song hành cùng sáng tạo. Đó chính là hướng đi bền vững để Huế vừa giữ được hồn xưa, vừa khẳng định vị thế của một đô thị văn hóa tầm quốc tế trong kỷ nguyên mới.
Văn hóa, chìa khóa khẳng định con đường riêng của Huế
Không có lợi thế về công nghiệp nặng hay hạ tầng logistics, Huế vẫn kiên định chọn cho mình một hướng đi riêng – phát triển bằng sức mạnh mềm của văn hóa. Đó không phải là lựa chọn ngẫu nhiên, mà là con đường tất yếu của lịch sử và chiến lược phát triển lâu dài, xuất phát từ chính bản sắc và tiềm lực của vùng đất cố đô.
Huế không thể, và cũng không nên, chạy theo mô hình công nghiệp hóa kiểu cũ. Bởi văn hóa – di sản mới là nền tảng và lợi thế đặc thù, thứ giá trị không thể sao chép hay thay thế.
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các đô thị du lịch, Huế càng cần khẳng định bản sắc riêng của mình. Một thành phố có “sức sống văn hóa mạnh mẽ” không chỉ hấp dẫn du khách, mà còn thu hút trí thức, nghệ sĩ, nhà đầu tư – những người tìm kiếm một không gian sáng tạo, nhân văn và bền vững để sinh sống, sáng tạo và cống hiến.
Huế hôm nay đang vươn mình trở thành đô thị văn minh, nhân văn và đáng sống, nơi “cái cũ” và “cái mới” hòa quyện, nơi truyền thống không cản bước hiện đại, và hiện đại không làm lu mờ bản sắc. Đó chính là sức sống của một đô thị di sản trong kỷ nguyên mới – cổ điển trong tâm hồn, hiện đại trong tư duy, và bền vững trong hành động.
Truyền thông, sức mạnh lan tỏa trong kỷ nguyên mới
Trong thời đại toàn cầu hóa, giá trị văn hóa chỉ thật sự “sống” khi được lan tỏa. Vì thế, truyền thông về di sản cần được nhìn nhận như một phần không thể tách rời của công tác bảo tồn, bởi nếu di sản không được công chúng biết đến, nó sẽ dần mất ý nghĩa trong đời sống đương đại.
Huế đang từng bước xây dựng các kênh truyền thông số, quảng bá hình ảnh qua phim tài liệu, lễ hội, âm nhạc, triển lãm quốc tế, và các nền tảng trực tuyến. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là một chiến lược truyền thông tổng thể, chuyên nghiệp, sáng tạo và dài hạn, để mỗi người dân Huế trở thành “đại sứ văn hóa” và mỗi du khách khi rời Huế mang theo một ấn tượng sâu sắc, chân thành.
Truyền thông không chỉ là công cụ quảng bá du lịch, mà còn là phương tiện nuôi dưỡng tình yêu, niềm tự hào và ý thức cộng đồng đối với di sản. Khi người dân tự hào về văn hóa của mình, họ sẽ chung tay gìn giữ và đó mới chính là nền tảng vững chắc nhất cho sự phát triển bền vững của một đô thị di sản.
Thách thức và tầm nhìn
Huế không chọn con đường dễ. Giữ gìn di sản giữa quá trình đô thị hóa, phát triển kinh tế mà vẫn bảo vệ cảnh quan, xây dựng hạ tầng hiện đại nhưng không đánh mất hồn phố cũ, đó là bài toán đầy thách thức, đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và bản lĩnh văn hóa sâu sắc.
Những khó khăn hiện nay không nhỏ: hạ tầng đô thị chưa đồng bộ, đặc biệt ở vùng ven, vùng biển, đầm phá và miền núi; nguồn lực kinh tế còn hạn chế; và thiếu đội ngũ nhân lực chất lượng cao, nhất là cán bộ cơ sở am hiểu văn hóa – di sản.
Nhưng chính những thách thức ấy đang rèn giũa bản lĩnh Huế, bản lĩnh của một đô thị dám kiên định với con đường riêng. Thành công của Huế sẽ không chỉ là câu chuyện của một thành phố, mà còn là mô hình phát triển văn hóa – di sản kiểu mẫu của Việt Nam, đóng góp thiết thực vào việc hiện thực hóa Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030 và Tầm nhìn 2045 mà Chính phủ đã phê duyệt.
Con đường Huế đã chọn
Huế không phát triển bằng sự ồn ào, mà bằng chiều sâu. Không cạnh tranh bằng quy mô, mà bằng chất lượng văn hóa và bản sắc riêng. Đó là con đường riêng, đầy thách thức nhưng cũng đầy tự tin, được hun đúc từ lịch sử, di sản và tâm thế con người xứ Huế.
Văn hóa và di sản không chỉ là ký ức của quá khứ, mà còn là nguồn lực của hiện tại và tương lai. Nếu kiên định với hướng đi ấy, Huế sẽ trở thành hình mẫu của phát triển bền vững dựa trên văn hóa, một đô thị “khác biệt để tỏa sáng” giữa kỷ nguyên hội nhập.
Huế, thành phố của ký ức và sáng tạo, của con người thanh lịch và bao dung đang từng bước đi vững vàng trên con đường “Đô thị di sản, xanh và thông minh.” Đó không chỉ là khát vọng của một vùng đất, mà còn là niềm tự hào chung của dân tộc Việt Nam, nơi quá khứ và tương lai giao hòa, nơi văn hóa trở thành nguồn sức mạnh mềm bền vững nhất.
Trên hành trình ấy, Huế không chỉ giữ gìn những giá trị xưa, mà còn thổi vào di sản hơi thở của thời đại, để văn hóa không đứng yên trong hoài niệm, mà sống động trong từng nhịp phát triển. Với tầm nhìn “di sản – xanh – thông minh”, Huế đang khẳng định vị thế trung tâm văn hóa lớn, thành phố Festival đặc trưng của Việt Nam, và một biểu tượng của phát triển bền vững dựa trên văn hóa, niềm tự hào của cả dân tộc.
Phan Thanh Hải