ASEAN news – Chuyên gia đề xuất thiết kế hệ thống bảo hiểm đa tầng trước việc hồ sơ hưởng bảo hiểm xã hội một lần tăng mạnh ở nhiều tỉnh, thành phía Nam.
Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, chỉ tính riêng tháng 10/2021 đã có hơn 700.000 người rút BHXH một lần. Con số gấp 1,5 lần so với sáu tháng đầu năm và tăng gần 5,5% so với cùng kỳ năm 2020. Người lao động (NLĐ) rút BHXH một lần đang tăng mạnh tại các tỉnh phía Nam như TP. HCM, Bình Dương, Đồng Nai sau thời điểm dịch dần được khống chế.
Số NLĐ rút BHXH một lần tăng đột biến, dấy lên những lo ngại khi không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi NLĐ mà còn tác động lâu dài tới an sinh xã hội.
Nếu rút BHXH một lần, NLĐ mất các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, là 3 chế độ ngắn hạn được hưởng ngay trong quá trình lao động. Và đương nhiên khi về hưu, NLĐ không có chế độ hưu trí, tử tuất.
Ông Đỗ Ngọc Thọ- Trưởng Ban thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam) cho biết, số lượng NLĐ hưởng BHXH 1 lần trong thời gian qua tập trung chủ yếu ở đối tượng đóng BHXH do người sử dụng lao động quyết định (ngoài Nhà nước) với 90,74%, sau đó là đối tượng đóng BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định với 8,04% và thấp nhất là đối tượng tự nguyện chiếm 1,22%.
“Các con số trên có thể giải thích với lý do tính chất công việc của đối tượng đóng BHXH do người sử dụng lao động quyết định, trong đó chủ yếu tập trung ở khối doanh nghiệp (DN) tư nhân và DN có vốn đầu tư nước ngoài. NLĐ thường chịu áp lực về công việc nên có tâm lý “nhảy việc” nên khi nghỉ việc, trong thời gian tìm kiếm việc làm mới phù hợp hơn thì muốn hưởng BHXH một lần để trang trải cuộc sống”, ông Thọ nhận định.
Phân tích về nguyên nhân gia tăng số lượng rút BHXH 1 lần, ông Thọ cho rằng, điều kiện hưởng BHXH một lần khá dễ dàng, mức hưởng hấp dẫn hơn trước đối với thời gian đóng BHXH từ năm 2014 trở đi và rất có lợi so với mức đóng góp của bản thân NLĐ (với mức đóng 8% tiền lương tháng vào quỹ hưu trí và tử tuất, một năm đóng 0,96 tháng lương thì việc hưởng 1,5 tháng cho thời gian đóng BHXH trước năm 2014 và bằng 2 tháng lương cho mỗi năm đóng BHXH từ năm 2014 trở đi).
Đây chính là nguyên nhân khiến NLĐ cứ nghỉ việc là mong muốn được nhận BHXH một lần thay vì bảo lưu chờ đóng tiếp để hưởng lương hưu hàng tháng.
Ngoài ra, quy định điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu quá dài, dẫn đến giảm nỗ lực tiếp tục tham gia BHXH của một bộ phận lớn NLĐ.
Theo quy định của Luật BHXH điều kiện thời gian tối thiểu tham gia BHXH để được hưởng lương hưu là đủ 20 năm đóng.
Điều này dẫn đến đa số NLĐ khi nghỉ việc mới chỉ có từ 3 đến dưới 10 năm đóng BHXH sẽ rất khó để quyết định chờ đợi đóng tiếp để đủ điều kiện hưởng lương hưu.
Bên cạnh đó, một số mốc thay đổi trong chính sách BHXH như từ năm 2018 trở đi, quy định tăng thời gian đóng BHXH dần thêm cho đến khi nam phải đóng đủ 35 năm, nữ đóng đủ 30 năm mới được hưởng mức lương hưu tối đa 75%; từ năm 2021 trở đi tăng tuổi nghỉ hưu theo lộ trình đối với NLĐ làm việc trong điều kiện bình thường cho đến khi nam đủ 62 tuổi vào năm 2028 và nữ đủ 60 tuổi vào năm 2035 mới đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu cũng khiến nhiều NLĐ chọn nhận tiền BHXH 1 lần hoặc về hưu sớm vì cho rằng có thể lợi hơn và tâm lý ăn chắc…
Tuy nhiên, đại diện BHXH cũng chỉ rõ, nếu quyền lợi được đặt lên “bàn cân” thì chính sách BHXH đem lại cho NLĐ rất nhiều lợi ích.
Hiện tại, đối với NLĐ tham gia BHXH bắt buộc, mức đóng vào quỹ BHXH bằng 25% mức tiền lương hàng tháng của NLĐ, trong đó, NLĐ đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 17%.
Ví dụ, nếu tiền lương của NLĐ là 5.000.000 đồng/tháng thì quỹ BHXH thu 1.250.000 đồng. Trong đó, NLĐ đóng 400.000 đồng (32% tổng quỹ), người sử dụng lao động đóng 850.000 đồng (68% tổng quỹ).
Vì vậy, khi tham gia BHXH với việc bỏ ra số tiền 8% tiền lương hàng tháng (32% tổng quỹ), NLĐ được hưởng những lợi ích từ nguồn quỹ này bao gồm các chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất.
Và chỉ tính riêng mức lương hưu tối đa, NLĐ nhận được với mức tiền lương đóng 5.000.000 đồng/tháng là 3.750.000 đồng/tháng cũng đã lớn hơn rất nhiều số tiền mà NLĐ phải bỏ ra là 400.000 đồng/tháng.
Còn với NLĐ tự do, khi tham gia BHXH tự nguyện, NLĐ được lựa chọn mức đóng phù hợp với điều kiện của mình, mức thấp nhất bằng chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn (hiện nay là 700.000 đồng).
Như vậy, với tỷ lệ đóng hàng tháng 22%, thì số tiền đóng mỗi tháng tương đương với 138.600 đồng (Nhà nước đã hỗ trợ 10%), nhưng tỷ lệ hưởng lương hưu khi đến tuổi có thể đạt đến 75% bình quân mức đóng.
Ngoài ra, người hưởng lương hưu còn được cấp thẻ BHYT có mức hưởng 95% khi khám, chữa bệnh đúng tuyến. Bên cạnh đó, người thân, người chăm lo cho người tham gia BHXH còn được hưởng chế độ tử tuất khi người tham gia BHXH qua đời.
Ông Thọ cho biết, trong thực tế đã có rất nhiều trường hợp khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này.
“Vì vậy, NLĐ nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH 1 lần. Cách hữu hiệu nhất để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu là có nguồn tài chính ổn định qua lương hưu hàng tháng, được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian hưởng lương hưu”, ông Thọ khuyến cáo.
THE CUONG (tổng hợp)