Năm 1968, đế quốc Mỹ ngừng ném bom phá hoại miền Bắc, chuyển chiến lược “Chiến tranh cục bộ” sang chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”. Để chi viện trực tiếp cho chiến trường miền Nam, Tỉnh ủy Nghệ An chỉ thị Bộ CHQS tỉnh thành lập Tiểu đoàn súng máy cao xạ 12,7mm, mang phiên hiệu Tiểu đoàn 70 Nghệ An. Ngày 28-6-1968, tiểu đoàn thành lập tại xã Diễn Trường, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, gồm 4 đại đội và tiểu đoàn bộ, quân số 750 đồng chí, với 36 khẩu súng 12,7mm.
Ngay sau khi thành lập, thực hiện chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo của cấp trên, chỉ huy tiểu đoàn tập trung huấn luyện cho bộ đội theo phương châm “Cơ bản, toàn diện, có trọng tâm sát với thực tế chiến đấu”; huấn luyện tỉ mỉ, cơ bản, phù hợp với các hình thức chiến đấu, loại hình chiến thuật; kết hợp huấn luyện tại chỗ với huấn luyện dã ngoại, rèn luyện sức cơ động cho bộ đội. Tiểu đoàn tổ chức hội thao để phát huy ưu điểm, khắc phục kịp thời yếu kém, khuyết điểm trong huấn luyện. Sau 4 tháng huấn luyện, rèn luyện cán bộ, chiến sĩ tiểu đoàn có bản lĩnh chính trị, tư tưởng tốt, sử dụng thành thạo súng máy cao xạ 12,7mm, có trình độ chiến thuật khá.
Ngày 10-2-1969, tiểu đoàn mang phiên hiệu Tiểu đoàn 16, thuộc Sư đoàn 324, Quân khu Trị Thiên-Huế (nay là Sư đoàn 324, Quân khu 4) hành quân vào chiến trường miền Nam. Tiểu đoàn cùng với các phân đội trong Sư đoàn 324 chiến đấu kiên cường với các sư đoàn của Mỹ, ngụy, như: Sư đoàn trực thăng vận, sư đoàn dù, sư đoàn 1… Bảy năm chiến đấu trực tiếp và phục vụ chiến đấu trong đội hình Sư đoàn 324, Quân khu Trị Thiên-Huế và Sư đoàn 324, Quân đoàn 2, Tiểu đoàn 16 đã góp phần làm nên chiến thắng vang dội trong các chiến dịch Tam Tanh, Cocava Nam Lào; căn cứ Abia (năm 1969); căn cứ Coóc Bai (năm 1970), Lam Sơn 719, Nam Lào (năm 1971), giải phóng tỉnh Quảng Trị (năm 1972), Đường 12 Tây Nam Huế, Chiến dịch K18 (năm 1974), giải phóng tỉnh Thừa Thiên-Huế, giải phóng Đà Nẵng… góp phần làm nên thắng lợi to lớn của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân năm 1975 lịch sử.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Tiểu đoàn 16 đã chiến đấu tổng cộng 680 trận, bắn rơi 190 máy bay Mỹ, ngụy các loại, trong đó có 1 máy bay AC130, 10 máy bay phản lực; tiêu diệt 30 tên Mỹ, 373 tên ngụy; vận chuyển 420 tấn lương thực, vũ khí, 660 cáng thương binh; đào phá mở đường quân sự dài 79km… Tiểu đoàn được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân (năm 1973), Đại đội 3 được phong tặng danh hiệu đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân (năm 1972); Đại tá, nhà báo Đặng Thọ Truật, nguyên xạ thủ số 1 (Đại đội 3) đã cùng khẩu đội bắn rơi 29 máy bay, được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân (năm 2015). Tiểu đoàn 16 được Đảng, Nhà nước tặng cờ Đơn vị Anh dũng diệt Mỹ-ngụy, được tặng thưởng 3 Huân chương Quân công giải phóng hạng Ba, 5 Huân chương Chiến công giải phóng hạng Nhất, 4 Huân chương Chiến công giải phóng hạng Nhì, 33 Huân chương Chiến công giải phóng hạng Ba.
Sau ngày đất nước thống nhất, Tiểu đoàn 16 nằm trong đội hình Trung đoàn 78, Sư đoàn 324 (Quân khu 4) làm nhiệm vụ quân quản, xây dựng chính quyền mới ở vùng giải phóng, truy quét tàn binh và phản động trên địa bàn huyện Ninh Phước, tỉnh Thuận Hải (nay là Ninh Thuận). Với chức trách, nhiệm vụ của mình, cán bộ, chiến sĩ tiểu đoàn đã không quản vất vả, đến từng nhà, từng lối xóm, cùng làm rẫy phát nương, dựng nhà, khơi giếng nước với bà con nông dân; đến với thanh niên, các cháu thiếu nhi tổ chức sinh hoạt, học tập, vui chơi và xây dựng nếp sống mới; thực hiện “sạch làng, tốt ruộng”; tuyên truyền để nhân dân hiểu rõ chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Bằng lời nói và việc làm của mình, cán bộ, chiến sĩ tiểu đoàn luôn được nhân dân tin tưởng, yêu mến; tích cực góp phần xây dựng chế độ mới, tự giác tham gia các phong trào ở địa phương; qua đó xuất hiện con người mới, nhân tố mới làm nòng cốt xây dựng các tổ chức đoàn thể và LLVT địa phương vững mạnh.
Ngày 17-12-1977, Tiểu đoàn trong đội hình Trung đoàn 78 pháo binh, Sư đoàn 324 hành quân sang bảo vệ tỉnh Viêng Chăn (Lào) trong tình hình mới. 10 năm chiến đấu, công tác trên đất bạn, cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 16 lập nhiều chiến công, thành tích to lớn, giúp bạn đập tan âm mưu của các lực lượng phản động, góp phần đưa đất nước Lào ổn định, phát triển, tô thắm tình đoàn kết, hữu nghị truyền thống đặc biệt giữa hai quân đội và nhân dân hai nước.
Hoàn thành nhiệm vụ quốc tế vẻ vang, ngày 10-11-1987, Tiểu đoàn 16 trở về nước, đứng chân trên địa bàn xã Tường Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An, sau đó đóng quân ở xã Trung Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. Các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 16, Sư đoàn 324 (Quân khu 4) luôn phát huy truyền thống đơn vị anh hùng, xây dựng tiểu đoàn vững mạnh toàn diện, hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ được giao; nhiều năm liền Tiểu đoàn 16 được tặng thưởng danh hiệu Đơn vị Quyết thắng.
Cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 16 hôm nay, luôn luôn trân trọng, giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp, kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng của cha anh, ra sức huấn luyện giỏi, kỷ luật nghiêm, đẩy mạnh phong trào thi đua quyết thắng, quyết tâm xây dựng Đảng bộ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, Tiểu đoàn vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Tiếp tục giữ vững và phát huy danh hiệu Đơn vị Quyết thắng, là lá cờ đầu trong phong trào thi đua quyết thắng của Sư đoàn. Mãi mãi xứng đáng với truyền thống vẻ vang của đơn vị Anh hùng LLVTND.
PV