Ngày 25/11/2022, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) tổ chức Hội thảo về “Nâng cao hiệu quả xử lý tài sản bảo đảm của các tổ chức tín dụng thông qua thi hành án dân sự”. Thực tế, việc xử lý tài sản đảm bảo (TSBĐ) của các tổ chức tín dụng (TCTD) thông qua thi hành án dân sự (THADS) về cơ bản rất phức tạp do các vụ việc phải đưa ra tòa xét xử, thi hành án là những vụ việc mà các bên không thể tự giải quyết. Nhiều vụ việc nguồn gốc tài sản phức tạp, không đầy đủ rõ ràng; nhiều vụ việc có sự tranh chấp quyết liệt, gay gắt giữa các bên.
Xử lý tài sản bảo đảm có cải thiện nhưng còn nhiều bất cập
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam Phạm Tiến Dũng nhận định, đối với hoạt động ngân hàng, công tác THADS đối với các bản án, quyết định của Tòa án về tranh chấp tín dụng, ngân hàng có vai trò, ý nghĩa hết sức quan trọng, là khâu quyết định hiệu lực pháp luật của các bản án, quyết định của Tòa án thu hồi dòng vốn tín dụng ngân hàng, luân chuyển đến địa chỉ sử dụng hiệu quả hơn, giúp các TCTD đẩy nhanh việc xử lý nợ xấu theo chỉ đạo của Đảng và Nhà nước.
Trong những năm qua, công tác này đã nhận được sự quan tâm, chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ của lãnh đạo Bộ Tư pháp, lãnh đạo Tổng cục THADS. Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với NHNN triển khai Quy chế số 01/QCPH/NHNNVN-BTP ngày 18/3/2015 về việc phối hợp trong công tác THADS liên quan đến hoạt động tín dụng ngân hàng như hàng năm tổ chức các Hội nghị rà soát công tác thi hành án; tại một số địa phương, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh và Cơ quan thi hành án đã ký kết quy chế phối hợp, tổ chức họp liên ngành để lắng nghe các vướng mắc…rong những năm qua, hoạt động thi hành án dân sự (THADS) nói chung, thi hành án kinh doanh thương mại nói riêng đã có những chuyển biến tích cực.
Tổng Cục THADS đã ban hành kế hoạch công tác của tổ xử lý nợ xấu; đồng thời thường xuyên có văn bản chỉ đạo cơ quan THADS địa phương đẩy nhanh tiến độ. Qua đó, đã giúp nhiều vụ việc THADS về tín dụng ngân hàng có giá trị lớn, tồn đọng nhiều năm được xử lý kịp thời, dứt điểm, góp phần hỗ trợ các TCTD từng bước được xử lý, đưa tỉ lệ nợ xấu toàn hệ thống trở về mức an toàn.
Nhưng hiện nay, theo ông Phạm Tiến Dũng, việc thực hiện Nghị quyết số 42/2017/QH14 và Quy chế phối hợp giữa Bộ Tư pháp và Ngân hàng Nhà nước mặc dù đã thu được những kết quả tích cực tuy nhiên việc tổ chức thi hành án tín dụng ngân hàng trên thực tế còn tồn tại, bất cập, chưa đảm bảo quyền của chủ nợ có bảo đảm, gây rủi ro cho bên nhận bảo đảm; lượng án tín dụng ngân hàng tồn đọng khối lượng lớn, trong khi khối lượng án phát sinh thêm hàng năm vẫn tiếp tục tăng, dẫn đến quá tải trong thi hành các bản án tín dụng ngân hàng tại các cơ quan thi hành án.
Qua trao đổi, đại diện các đơn vị, trong đó có các TCTD cho hay, có hiện tượng bên có tài sản bảo đảm nhờ tư vấn, lợi dụng một số quy định chưa chặt chẽ, để phát sinh ra những tranh chấp, buộc các cơ quan phải giải quyết theo trình tự, nhằm cản trở, gây khó khăn trong việc xử lý tài sản bảo đảm. Nguyên nhân chủ yếu của những bất cập hiện nay do quy định pháp luật thi hành án và pháp luật liên quan chưa đồng bộ, thống nhất, thiếu cụ thể, rõ ràng và do việc hiểu, áp dụng pháp luật của cơ quan thi hành án, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, và cả từ phía bản thân các TCTD.
Cần sự phối hợp đồng bộ
Ông Phạm Tiến Dũng cho rằng để công tác xử lý tài sản bảo đảm thu hồi nợ xấu của ngành ngân hàng đạt hiệu quả cao hơn, nhất là công tác xử lý tài sản bảo đảm thông qua thi hành án, ngoài việc hoàn thiện thể chế, rất cần sự phối hợp đồng bộ của các bộ, ngành và các cơ quan liên quan. Cần đánh giá đầy đủ, toàn diện thực trạng công tác thi hành án tín dụng ngân hàng, xác định những hạn chế, khó khăn vướng mắc và nguyên nhân cụ thể, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp sẽ đóng góp quan trọng vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác THADS, từ đó góp phần đẩy mạnh hơn nữa công tác xử lý tài sản bảo đảm, thu hồi nợ xấu của các TCTD. Đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thế giới hiện nay đang diễn biến vô cùng khó lường, nguy cơ suy thoái gia tăng, hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, khả năng trả nợ của doanh nghiệp giảm sút, nợ xấu có xu hướng tăng cao trong thời gian tới.
Ông Nguyễn Quang Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục THADS nhìn nhận, thực tế việc xử lý tài sản bảo đảm của các TCTD thông qua THADS về cơ bản rất phức tạp do các vụ việc phải đưa ra tòa xét xử, thi hành án là những vụ việc mà các bên không thể tự giải quyết, nhiều vụ việc nguồn gốc tài sản phức tạp, không đầy đủ rõ ràng; nhiều vụ việc có sự tranh chấp quyết liệt, gay gắt giữa các bên.
Nhiều vụ việc chưa giải quyết dứt điểm. Số vụ việc phải tiến hành cưỡng chế vẫn còn nhiều. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên như một số quy định của pháp luật còn chưa hoàn thiện dẫn đến khó khăn trong xử lý tài sản; hiệu quả công tác phối hợp của một số cơ quan hữu quan có nơi, có lúc còn chưa cao, nhất là trong việc xác minh, đo vẽ, xác định ranh giới, hiện trạng để xử lý quyền sử dụng đất, khấu trừ tiền trong tài khoản…
Tổng Cục THADS đã ban hành kế hoạch công tác của Tổ xử lý nợ xấu; đồng thời thường xuyên có văn bản chỉ đạo Cơ quan THADS địa phương đẩy nhanh tiến độ. Qua đó, đã giúp nhiều vụ việc THADS về tín dụng ngân hàng có giá trị lớn, tồn đọng nhiều năm được xử lý kịp thời, dứt điểm, góp phần hỗ trợ các TCTD từng bước được xử lý, đưa tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống trở về mức an toàn.
Trao đổi thêm về khó khăn, đại diện BIDV nêu thực tế cơ quan thi hành án vẫn ưu tiên thu tiền án phí của người phải thi hành án trước khi thanh toán tiền thi hành án cho ngân hàng; cơ quan thuế không chuyển thông báo nộp thuế cho văn phòng đăng ký đất đai nếu chưa nộp đủ các loại thuế (thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp, nợ thuế khác của người phải thi hành án…). Do đó, không thực hiện được thủ tục sang tên cho người mua tài sản thi hành án.
Đại diện BIDV kiến nghị, Tổng cục THADS có văn bản hướng dẫn, chỉ đạo các cơ quan THADS tại địa phương không thực hiện việc thu án phí của người phải thi hành án từ số tiền xử lý tài sản khi TCTD chưa thu hồi đủ khoản nợ xấu.
Đại diện Vietcombank kiến nghị với Bộ tư pháp triển khai rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến đấu giá tài sản, thi hành án và sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ những quy định không còn phù hợp, mâu thuẫn để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất về trình tự, thủ tục đấu giá trong thi hành án dân sự, hướng dẫn và khuyến khích các cơ quan THADS áp dụng đấu giá theo thủ tục rút gọn để đẩy nhanh tiến độ xử lý tài sản, bảo đảm quyền lợi của cả người được thi hành án và người phải thi hành án. Kiến nghị Tổng cục THADS tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ, kiểm tra trực tiếp đối với các cơ quan THADS địa phương, nhất là các chi cục THADS, để tháo gỡ các vướng mắc, tồn tại của cơ quan thi hành án, chấp hành viên ở địa phương, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của ngân hàng theo quy định của pháp luật.
“Tổng cục THADS và các cơ quan có thẩm quyền xem xét, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi pháp luật liên quan đến công tác thi hành án theo hướng rút ngắn thời gian thực hiện các bước trong quá trình thi hành bản án, tạo thuận lợi cho việc bán đấu giá tài sản cũng như bàn giao tài sản cho người trúng đấu giá), nhằm hạn chế sự phụ thuộc vào mức độ hợp tác của bên phải thi hành án trong khi bản án đã có hiệu lực pháp luật”, đại diện Vietcombank kiến nghị.
Theo số liệu thống kê năm 2022 của Bộ Tư pháp, các cơ quan THADS đang tiến hành tổ chức thi hành án cho 76 TCTD, công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính. Kết quả thi hành án tín dụng ngân hàng năm 2022 cụ thể như sau: Số phải thi hành là 37.058 việc, tương ứng với số tiền là trên 137.311 tỷ đồng (chiếm 4,31% về việc và 41,14% về tiền so với tổng số việc và tiền phải thi hành của toàn hệ thống).
Trong đó, số có điều kiện là 22.473 việc (chiếm 60,64%), tương ứng hơn 74.250 tỷ đồng (chiếm 54,07%). Đã thi hành xong số việc là 6.215 việc (đạt 27,66% trên số có điều kiện), tăng 1.712 việc so với cùng kỳ năm 20218, số tiền thu được trên 22.544 tỷ đồng (đạt 29,41% trên số có điều kiện), tăng gần 4.300 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2021. Tỉ lệ thi hành xong năm 2022 so với cùng kỳ năm 2021 tăng 7,39% về việc, tăng 4,1% về tiền. Số việc chuyển kỳ sau là 30.843 việc, tương ứng với số tiền là xấp xỉ 114.767 tỷ đồng (bao gồm cả số việc chưa có điều kiện thi hành án).
Theo Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng, để công tác xử lý TSBĐ thu hồi nợ xấu của ngành ngân hàng đạt hiệu quả cao hơn, nhất là công tác xử lý tài sản bảo đảm thông qua thi hành án, ngoài việc hoàn thiện thể chế rất cần sự phối hợp đồng bộ của các bộ ngành và các cơ quan liên quan. Cần đánh giá đầy đủ, toàn diện thực trạng công tác thi hành án tín dụng ngân hàng, xác định những hạn chế, khó khăn vướng mắc và nguyên nhân cụ thể, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp sẽ đóng góp quan trọng vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác THADS, từ đó góp phần đẩy mạnh hơn nữa công tác xử lý tài sản bảo đảm, thu hồi nợ xấu của các TCTD, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thế giới hiện nay đang diễn biến vô cùng khó lường, nguy cơ suy thoái gia tăng, hoạt động sản xuất của các DN gặp nhiều khó khăn, khả năng trả nợ của DN giảm sút, nợ xấu có xu hướng tăng cao trong thời gian tới.
Chy Le-Tuan Vu