Ngày 3/10/2025, Reuters đưa tin, Indonesia đã phát hiện tình trạng ô nhiễm phóng xạ tại một khu công nghiệp rộng lớn gần thủ đô Jakarta. Kết quả kiểm tra cho thấy nồng độ Caesium-137 (Cs-137), một đồng vị phóng xạ nhân tạo thường phát sinh từ hoạt động hạt nhân vượt ngưỡng an toàn. Sự cố này đặt ra lo ngại về nguy cơ rò rỉ phóng xạ đối với môi trường, sức khỏe cộng đồng, đồng thời gợi lại các cảnh báo về việc quản lý và giám sát chất thải phóng xạ trong các khu vực công nghiệp.
Những gì đã biết đến nay về ô nhiễm phóng xạ tại Indonesia
Vào tháng 8/2025, giới chức Indonesia xác nhận hai địa điểm bị nhiễm Cs-137. Tuy nhiên, mới đây Bộ trưởng Môi trường cho biết số điểm ô nhiễm đã tăng lên khoảng 10, nằm trong Khu công nghiệp Modern Cikande – nơi tập trung nhiều ngành sản xuất khác nhau.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Cs-137 thường được ứng dụng trong thiết bị y tế và máy đo, đồng thời là sản phẩm phụ của phân hạch hạt nhân và thử nghiệm vũ khí hạt nhân. Indonesia không có lò phản ứng hay chương trình vũ khí hạt nhân, cho thấy khả năng nguồn phóng xạ đến từ hoạt động công nghiệp.
Tại một số điểm trong khu công nghiệp, phóng xạ đo được lên tới 1.000 microSievert (tương đương 1 milliSievert) mỗi giờ. Để so sánh, một người bình thường tiếp xúc tự nhiên với khoảng 2–3 milliSievert mỗi năm.
Các chuyên gia y tế cho biết, mức phơi nhiễm 100 milliSievert mỗi năm có thể làm tăng rõ rệt nguy cơ ung thư. Liều tích lũy 1 Sievert có thể khiến khoảng 5% số người tiếp xúc tử vong do ung thư nhiều năm sau đó. Hiện ít nhất 9 người đã được điều trị do tiếp xúc phóng xạ, nhưng thời gian và liều lượng hấp thụ cụ thể chưa được xác định.
Nhà chức trách nghi ngờ ô nhiễm bắt nguồn từ một cơ sở luyện kim trong khu công nghiệp.
Vụ việc được chú ý khi Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phát hiện một lô tôm xuất khẩu từ Indonesia sang Mỹ vào tháng 8 có chứa Cs-137. Số hải sản này được chế biến tại chính khu công nghiệp Modern Cikande, dẫn đến cuộc điều tra diện rộng.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khẳng định lô tôm nhiễm Cs-137 từ Indonesia chưa từng được đưa vào thương mại tại Mỹ. Kết quả kiểm nghiệm cho thấy mức Cs-137 trong lô hàng là khoảng 68 Bq/kg, thấp hơn ngưỡng can thiệp đối với Cs-137 do FDA quy định. Dù không gây ra nguy hiểm cấp tính cho người tiêu dùng, FDA vẫn ban hành khuyến cáo không ăn hoặc bán số tôm này. Cơ quan cho biết việc tránh tiếp xúc với thực phẩm có nhiễm phóng xạ, ngay cả ở mức thấp, là cần thiết để giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm tích lũy – vốn có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe nếu kéo dài hoặc lặp lại nhiều lần.
Khu công nghiệp Modern Cikande – nơi phát hiện nhiều điểm nhiễm phóng xạ Cs-137 – vẫn đang duy trì hoạt động sản xuất. Tuy nhiên, toàn bộ khu vực hiện được giám sát chặt chẽ và các cơ quan chức năng Indonesia đã triển khai những bước khử nhiễm ban đầu nhằm hạn chế nguy cơ lan rộng, đồng thời bảo đảm an toàn cho công nhân và cộng đồng xung quanh.- Trong một sự cố tương tự cách đây 5 năm, cơ quan hạt nhân Indonesia đã phát hiện nhiễm Cs-137 vào tháng 1 năm 2020, gần một khu dân cư ở Serpong, thành phố Nam Tangerang.
Sự cố ô nhiễm phóng xạ Cs-137 tại Khu công nghiệp Modern Cikande một lần nữa cho thấy những rủi ro tiềm ẩn từ việc quản lý, giám sát và xử lý chất thải phóng xạ trong môi trường công nghiệp. Dù mức độ ô nhiễm trong lô tôm xuất khẩu chưa gây nguy hại cấp tính, sự xuất hiện của chất phóng xạ này trong chuỗi cung ứng thực phẩm và tại nhiều điểm sản xuất đặt ra thách thức lớn cho Indonesia trong việc bảo đảm an toàn môi trường và sức khỏe cộng đồng. Vụ việc cũng là lời nhắc nhở về tính cấp thiết của cơ chế kiểm soát phóng xạ minh bạch, chặt chẽ và liên ngành, đặc biệt trong bối cảnh các quốc gia đang phát triển ngày càng phụ thuộc vào công nghiệp hóa.
Hiền Nguyễn