Ngày 23/4/2024, tại Học viện Ngoại giao Hà Nội, Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 (ASEAN Future Forum – AFF 2024) được diễn ra với sự tham dự của gần 400 đại biểu, gồm lãnh đạo cấp cao của một số nước ASEAN và đối tác, đại diện các tổ chức quốc tế và các học giả hàng đầu khu vực và thế giới. Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 thể hiện sự chủ động, tích cực của Việt Nam, mong muốn đóng góp nhiều hơn nữa cho hợp tác trong ASEAN và phát huy vai trò của Việt Nam trong hợp tác khu vực và toàn cầu.
Sáng kiến tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính công bố tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 43 (Jakarta, Indonesia, tháng 9/2023). Đây là ý tưởng mới của Việt Nam với mong muốn tạo ra một diễn đàn để cùng các nước thành viên, các bạn bè, đối tác của ASEAN và các tầng lớp người dân ASEAN đóng góp vào thúc đẩy định hình con đường phát triển tương lai cho ASEAN.
Phiên khai mạc đã diễn ra với sự tham dự trực tiếp của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Thủ tướng Lào (Chủ tịch ASEAN 2024) Sonexay Siphandone, Tổng thư ký ASEAN TS. Kao Kim Hourn cùng gần 500 đại biểu đại diện Chính phủ, các đại sứ, học giả, các đối tác, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và thanh niên các nước ASEAN.
Trong phiên thảo luận thứ nhất, Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 tập trung thảo luận về những định hướng tương lai nhằm thúc đẩy Cộng đồng ASEAN phát triển bền vững, bao trùm và tự cường. ASEAN được đánh giá đã đạt được thành công to lớn trong việc duy trì hòa bình, thúc đẩy phát triển kinh tế và xây dựng một cộng đồng đa dạng văn hóa.
Điểm lại quá trình phát triển và nhìn nhận thách thức, những thay đổi lớn của ASEAN trong thời gian tới, Bộ trưởng Erywan Yusof, Bộ trưởng Ngoại giao (thứ hai) Brunei, cho rằng ASEAN cần sẵn sàng và chuẩn bị cho người dân tận dụng những cơ hội của Cách mạng công nghiệp 4.0 và thúc đẩy nền kinh tế khu vực phát triển có tính cạnh tranh cao hơn, bao trùm hơn.
Trong Phiên thảo luận thứ hai Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024, các đại biểu đã cùng trao đổi những nội dung trọng tâm: Phương cách thúc đẩy khuôn khổ an ninh khu vực toàn diện, nâng cao năng lực thích ứng trước các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, đi đôi với tăng trưởng kinh tế; Các biện pháp xây dựng một hệ sinh thái kỹ thuật số an toàn, đáng tin cậy và tăng cường khả năng ứng phó trước các mối đe dọa an ninh mới nổi.
Chiến lược của ASEAN nhằm thúc đẩy hợp tác khu vực trong giải quyết các thách thức xuyên quốc gia, đi đôi với tôn trọng chủ quyền và lợi ích đa dạng của các quốc gia; Khả năng tận dụng những tiến bộ trong trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ sinh học và phân tích dữ liệu lớn để phát triển các giải pháp sáng tạo nhằm đảm bảo an ninh và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.
Hướng tới sự phát triển của một Cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm
Với vai trò đại diện cho CHDCND Lào, Chủ tịch ASEAN 2024, Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone nhấn mạnh vào chủ đề “Hợp tác vì một ASEAN gắn kết và tự cường”, đồng thời điểm lại quá trình ASEAN thích ứng với những thay đổi trong môi trường và xu thế của khu vực và quốc tế qua từng thời kỳ, từng bước đạt được những thành tựu.
Lào đã xác định chủ đề của năm là “ASEAN: Tăng cường kết nối và tự cường” nhằm xây dựng một ASEAN gắn kết và kiên cường hơn, thông qua việc thực hiện các lĩnh vực ưu tiên của năm Chủ tịch để giúp ASEAN ứng phó kịp thời với những thách thức đang nổi lên và kịp thời nắm bắt các cơ hội để củng cố Cộng đồng ASEAN hướng tới sự phát triển nhanh chóng và bền vững của một Cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm.
Thủ tướng Lào nhấn mạnh, ASEAN cần tiếp tục đề cao các nguyên tắc cơ bản của ASEAN hay Phương thức ASEAN, đồng thời tăng cường sự gắn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN.
Đồng thời, ASEAN phải làm chủ vận mệnh của mình bằng cách nhất quán duy trì các mục tiêu cơ bản của ASEAN là duy trì và thúc đẩy hòa bình, ổn định, an ninh và hợp tác nhằm củng cố Cộng đồng ASEAN và thúc đẩy khả năng cạnh tranh của ASEAN và vai trò của ASEAN.
Đối mặt với bối cảnh khó khăn của kinh tế thế giới, ASEAN cần tiếp tục nỗ lực tăng cường hội nhập kinh tế khu vực và giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài, trong đó bao gồm thông qua thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN và nâng cao năng cạnh lực tranh kinh tế của các quốc gia thành viên ASEAN.
Thủ tướng Lào cũng đề cao sự tăng cường hợp tác của ASEAN để nâng cao năng lực trong mọi lĩnh vực, bao gồm xây dựng năng lực thể chế nhằm ứng phó hiệu quả với các thách thức và nắm bắt các cơ hội do các xu hướng lớn mang lại trong thời gian tới. Trong đó tập trung vào phát triển khoa học và công nghệ, chung tay giải quyết các vấn đề về biến đổi khí hậu và môi trường.
Ngoài ra, ASEAN cần tăng cường hơn nữa hợp tác với các đối tác bên ngoài để hợp tác thực chất và có ý nghĩa, đồng thời nâng cao vai trò trung tâm và đoàn kết của ASEAN, qua đó góp phần vào nỗ lực tập thể hướng đến củng cố Cộng đồng ASEAN.
Diễn đàn Tương lai ASEAN diễn ra rất kịp thời và cấp thiết
Phát biểu tại Diễn đàn, Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn bày tỏ cảm ơn nồng nhiệt đối với Việt Nam vì đã tổ chức Diễn đàn tương lai ASEAN lần đầu tiên.
Theo ông Kao Kim Hourn, Việt Nam có tầm nhìn xa và trông rộng về vấn đề này và việc tổ chức Diễn đàn tập trung vào tương lai của ASEAN rất phù hợp với những gì ASEAN hiện đang theo đuổi trong việc xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 và bốn phiên bản chiến lược của tầm nhìn. Kế hoạch này đã được bắt đầu trong thời gian Việt Nam đặt nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020, với việc các nhà lãnh đạo ASEAN đã thông qua Tuyên bố Hà Nội về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN năm sau năm 2025 vào tháng 11/2022.
“Diễn đàn Tương lai ASEAN lần này diễn ra rất kịp thời và cấp thiết trước vô số thách thức mà khu vực và Chính phủ các nước thành viên ASEAN đang phải đối mặt” – Tổng thư ký ASEAN nhấn mạnh.Tổng thư ký ASEAN cho rằng, Diễn đàn sẽ góp phần xây dựng Cộng đồng ASEAN và đây cũng là ưu tiên hàng đầu của ASEAN. Điều này nhằm bảo đảm thúc đẩy ASEAN thông qua tăng cường thương mại nội khối và thông qua du lịch và kết nối nội khối, đặt trong một tổng thể về thúc đẩy hợp tác bên trong ASEAN.
Ông Kao Kim Hourn nhấn mạnh, tình hình trong khu vực hiện nay đang trở nên khó khăn hơn bao giờ hết và chúng ta phải đang bận rộn giải quyết rất nhiều vấn đề với việc mở rộng quan hệ đối ngoại và ASEAN, giữ vững vai trò trung tâm trong việc củng cố các mối quan hệ đối tác thông qua việc khởi xướng các chương trình nghị sự, các dự án, các hoạt động hợp tác thiết thực nhằm hỗ trợ xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Tổng thư ký ASEAN cho rằng, Hiệp hội cần tiếp cận với các tổ chức khác và khi mà chúng ta vươn tay với ra với những tổ chức này thì chúng ta mới biến họ thành bạn bè và nâng cao vai trò của ASEAN khi hợp tác với các đối tác của mình. Cần phải thúc đẩy quá trình ASEAN hóa, tức là xã hội hóa có giá trị và chuẩn mực của ASEAN cho các đối tác.
Nâng cao quan hệ đối tác với ASEAN lên tầm cao mới
Gửi thông điệp chúc mừng Diễn đàn, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đánh giá các nước ASEAN đã xây dựng những nền kinh tế năng động, kiên cường và đầy đa dạng trong gần 6 thập kỷ qua.
Tổng thư ký Liên hợp quốc cho rằng, ASEAN đại diện cho tiếng nói mạnh mẽ của hòa bình, đối thoại thẳng thắn, giải trừ vũ khí, và không phổ biến vũ khí trên toàn cầu. Và Diễn đàn Tương lai ASEAN sẽ giúp khu vực phát triển bền vững và xác định mục tiêu cho quãng đường phía trước.
Ông Antonio Guterres nhấn mạnh Hội nghị Thượng đỉnh Tương lai vào tháng 9 tới sẽ là cơ hội để thế giới đoàn kết và chia sẻ giải pháp nhằm hình thành tương lai tốt đẹp và thịnh vượng hơn.
“Các nước ASEAN có vai trò then chốt trong bối cảnh đó, và chúng tôi mong đợi nâng cao quan hệ đối tác với ASEAN lên tầm cao mới” – ông Antonio Guterres nói.
Trong thông điệp của mình, Thủ tướng Malaysia Anwar bin Ibrahim chi ra rằng, trong những năm gần đây, căng thẳng địa chính trị tạo ra sự đứt gãy, phân mảnh địa kinh tế trên toàn thế giới. Vì thế ASEAN cần tự đặt ra hướng đi rõ ràng cho tương lai của mình. ASEAN cần mạnh dạn chuyển đổi cách tiếp cận để đối phó thách thức.
“Chúng ta cần mạnh dạn điều chỉnh ưu tiên và kế hoạch của khu vực để đảm bảo một ASEAN kiên cường, năng động và luôn hoàn thành trách nhiệm cốt lõi của tổ chức này” – ông Anwar bin Ibrahim nêu rõ.
Tổng thống Philippines Ferdinand Romualdez Marcos Jr cũng nhấn mạnh trong thông điệp rằng, ASEAN cần bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên quy tắc, đảm bảo hòa bình, thịnh vượng, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia và dân tộc.
Philippines cam kết với các nguyên tắc của ASEAN về sự tôn trọng lẫn nhau đối với độc lập, chủ quyền, bình đẳng và toàn vẹn lãnh thổ các nước, không can thiệp, luôn giải quyết hòa bình tranh chấp, từ bỏ đe dọa hoặc sử dụng vũ khí và tôn trọng quyền con người.
Gửi thông điệp chúc mừng Diễn đàn, Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin nhấn mạnh về việc hướng tới một ASEAN kết nối, bền vững, đoàn kết và tự cường hơn nhằm đạt được tương lai mà tất cả các nước ASEAN đều mong muốn. Đó là một ASEAN kết nối hơn là chìa khóa phát huy toàn bộ tiềm năng khu vực và nâng cao sức cạnh tranh toàn diện.
Sau một ngày thảo luận, trao đổi sôi nổi, Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 vừa chính thức khép lại, đánh dấu một bước tiến lớn của Việt Nam trên hành trình khẳng định tiếng nói và uy tín của mình trên trường quốc tế.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tham dự và phát biểu tại phiên khai mạc với tiêu đề “Tầm nhìn chiến lược vì một Cộng đồng ASEAN hướng tới tương lai”.
Mở đầu bài phát biểu, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ ra rằng thế giới đang đứng trước những bước ngoặt lớn và tương lai của khu vực, toàn cầu sẽ được định hình đáng kể bởi 3 xu hướng chiến lược lớn, bao gồm: (i) xu hướng cạnh tranh, phân tách ngày càng gay gắt giữa các nước lớn; (ii) xu hướng phát triển bùng nổ của các công nghệ mới, tiến trình số hóa; (iii) xu hướng phát triển bền vững, bao trùm, xoay quanh kinh tế số, kinh tế tuần hoàn và tăng trưởng xanh.
Ba xu hướng này không phát triển riêng rẽ mà sẽ tương tác với nhau theo nhiều cách phức tạp, đa chiều, tạo nên một bức tranh tương lai tiềm ẩn nhiều bất định, bất trắc nhưng cũng tạo ra những cơ hội phát triển bứt phá chưa từng có. Trong một bối cảnh như vậy, việc các quốc gia thành viên ASEAN cùng nhau bàn luận về tương lai và hoạch định cho tương lai của khu vực trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, nhiệm vụ trước mắt là làm thế nào vai trò trung tâm của ASEAN thật sự phát huy hiệu quả, thực chất trong mọi lĩnh vực, mọi vấn đề của khu vực.
Một ASEAN hoà bình, ổn định, phát triển, thống nhất trong đa dạng, có tiếng nói quyết định trong các vấn đề của khu vực, có ý nghĩa quan trọng đối với Việt Nam, là một trong những trụ cột hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Việt Nam gần 30 năm qua bởi lẽ con đường phát triển và hội nhập của Việt Nam kể từ khi tiến hành Đổi mới đến nay luôn gắn liền với ASEAN.
Từ một đất nước bị chiến tranh tàn phá, Việt Nam đã nhanh chóng gây dựng được nền kinh tế năng động, quy mô GDP đạt 430 tỷ USD, là một trong 20 nền kinh tế có quy mô thương mại lớn nhất thế giới. Việt Nam không những hoàn thành sớm các mục tiêu Thiên niên kỷ, mà còn có Chỉ số phát triển con người (HDI) nằm trong nhóm cao nhất trong số các nền kinh tế có cùng trình độ phát triển. Từ một đất nước bị bao vây, cấm vận, đến nay Việt Nam đã có quan hệ đối ngoại rộng mở với 193 quốc gia trên thế giới, thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện với 30 quốc gia trong đó có tất cả các nước Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào – Chủ tịch ASEAN 2024 Sonexay Siphandone, cùng trưởng đoàn các nước ASEAN dự Diễn đàn – Ảnh: VGP
Trong bài phát biểu, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ rõ, đạt được những thành tựu này, trước hết là lời khẳng định về tính đúng đắn của các chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước Việt Nam, đặc biệt là đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng, toàn diện, thực chất và hiệu quả. Bên cạnh đó, một yếu tố quan trọng không thể không nhắc đến là môi trường hoà bình và ổn định ở khu vực với sự đóng góp rất lớn của ASEAN. Do đó có thể nói rằng đầu tư cho tương lai của ASEAN cũng chính là đầu tư cho tương lai lâu dài và bền vững của Việt Nam.
Để ASEAN có thể hiện thực hoá tầm nhìn đến năm 2045, trở thành một Cộng đồng phát triển năng động, gắn kết và tự cường, Thủ tướng đã đề nghị thực hiện “5 tăng cường”: (i) tăng cường đoàn kết, thống nhất trong đa dạng, nêu cao tinh thần độc lập, tự cường, tự chủ chiến lược; (ii) tăng cường tin cậy chiến lược trong ASEAN và trong quan hệ với các đối tác; (iii) tăng cường chuyển đổi số, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, tạo ra các động lực tăng trưởng mới, bền vững; (iv) tăng cường phát triển hài hòa, bền vững, bao trùm, lấy người dân là trung tâm, chủ thể, động lực, nguồn lực và là mục tiêu của sự phát triển; (v) tăng cường huy động mọi nguồn lực xã hội, nhất là hợp tác công tư; tạo đột phá chiến lược về thể chế, nhân lực, hạ tầng và quản trị quốc gia.
Đề xuất “5 tăng cường” của Thủ tướng Phạm Minh Chính vẽ nên một bức tranh tổng thể hài hoà cho tương lai của ASEAN, với các mảnh ghép gắn kết chặt chẽ, bổ trợ lẫn nhau. Tăng cường đoàn kết và thống nhất sẽ giúp ASEAN vừa giúp đảm bảo hoà bình, ổn định, vừa giúp ASEAN duy trì vai trò trung tâm trong khu vực. Thúc đẩy tin cậy chiến lược cũng củng cố nền hòa bình, ổn định và thúc đẩy hợp tác. Có tin cậy chiến lược, các quốc gia phát triển hơn mới có thể chia sẻ, chuyển giao các công nghệ tiên tiến, giúp ASEAN nắm bắt cơ hội từ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và sức chống chịu của nền kinh tế trong bối cảnh tình hình thế giới ngày càng bất định, khó lường.
Cần tăng cường phát triển bao trùm, lấy người dân làm trung tâm, chính là cách duy nhất để đảm bảo sự công bằng trong chia sẻ thành quả, tránh việc tạo ra “kẻ thắng, người thua”, vốn là một trong những nguy cơ hàng đầu dẫn tới bất ổn chính trị – xã hội. Về lâu dài, sức mạnh của ASEAN sẽ phụ thuộc vào việc chúng ta huy động và sử dụng nguồn lực xã hội tốt đến đâu để tạo ra các đột phá chiến lược về thể chế, nhân lực, hạ tầng và quản trị quốc gia cho ASEAN. Tất cả những đề xuất này đều góp phần kiến tạo tầm nhìn chiến lược cao nhất là một Cộng đồng ASEAN phát triển năng động, gắn kết và tự cường, với người dân thực sự là trung tâm, là chủ thể và là động lực cho sự phát triển bền vững và thịnh vượng chung của khu vực.
Trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến động sâu sắc và ASEAN đối mặt với nhiều thách thức chưa từng có, Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 đã trở thành một kênh trao đổi quan trọng, một nơi để các nhà lãnh đạo và chuyên gia cùng nhau thảo luận, trao đổi về tầm nhìn và định hướng phát triển của khu vực.
Tầm nhìn và những đề xuất cụ thể của Thủ tướng Phạm Minh Chính trong bài phát biểu khai mạc không chỉ góp phần định hình cho tương lai của ASEAN mà còn có đóng góp to lớn cho thành công chung của Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024.
Trong bối cảnh thế giới đầy biến động và khó lường, Diễn đàn Tương lai ASEAN có thể trở thành kênh đối thoại quan trọng để xây dựng lòng tin, thắt chặt đoàn kết và hợp tác giữa các quốc gia thành viên, giữa ASEAN với các đối tác và hơn hết là giữa người dân với Chính phủ. Diễn đàn là cơ hội để tất cả có thể thẳng thắn nhìn nhận các thách thức mà khu vực đang gặp phải, những cơ hội tiềm ẩn và cùng nhau thảo luận, tìm ra các giải pháp mới, có tính đột phá vì một tương lai thịnh vượng chung cho toàn khu vực.
Diễn đàn Tương lai ASEAN đã có một bước khởi đầu hết sức thành công, có tiềm năng to lớn, sẽ trở thành sự kiện thường niên mang thương hiệu của Việt Nam. Nếu thành hiện thực, một Diễn đàn Tương lai ASEAN được tổ chức hằng năm tại Hà Nội sẽ tạo ra một diễn đàn mở, nơi các đại biểu đến từ nhiều quốc gia, nhiều giới, nhiều lĩnh vực có thể cùng nhau thảo luận một cách cởi mở, đa chiều về các vấn đề gắn liền với tương lai của khu vực. Đây sẽ là đóng góp thiết thực của Việt Nam trong việc thúc đẩy đối thoại, hợp tác và phát triển bền vững ở khu vực, giúp nâng cao vị thế và uy tín của đất nước ta trên trường quốc tế.
Các học giả và chuyên gia quốc tế tham dự Diễn đàn có nhiều ý kiến đa dạng về định hướng tương lai của khu vực cũng như cách mà ASEAN đang quản trị một số vấn đề, một số điểm nóng. Tuy nhiên, gần như tất cả đều thừa nhận vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực và khẳng định rằng vai trò, tiếng nói mà ASEAN có được trên trường quốc tế hiện nay là trái ngọt của những nỗ lực ngoại giao bền bỉ của nhiều thế hệ các nhà lãnh đạo các nước ASEAN, chứ không phải nghiễm nhiên có được.
Nguyên Thủ tướng Anh Tony Blair nhấn mạnh trong thông điệp ghi hình, ASEAN đóng vai trò quan trọng đối với các vấn đề mà các quốc gia trong khu vực không thể tự giải quyết. Các nước ASEAN cần hội tụ để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng xanh.
“Tôi muốn cảm ơn Chính phủ Việt Nam, đặc biệt là Thủ tướng Phạm Minh Chính vì đã khởi xướng Diễn đàn lần này để hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn cho người dân ASEAN”, nguyên Thủ tướng Anh Tony Blair bày tỏ.
Thế Cương – Lê Huy/tổng hợp
