Hiện nay, Nga sử dụng khí đốt của mình trong quá trình sản xuất phân bón gốc nitơ và rồi xuất sang châu Âu phân bón giá rẻ. Đối với một số loại phân bón như phân bón urê, xuất khẩu từ Nga sang châu Âu thậm chí còn tăng kể từ tháng 2/2022. Phân bón giá rẻ này đã giúp ích cho nông dân châu Âu. Tuy nhiên, các nhà sản xuất phân bón của chính khu vực này đang phải vật lộn.
Tờ Financial Times (FT) dẫn cảnh báo của các chuyên gia nông nghiệp cho biết, “cơn lũ” phân bón giá rẻ của Nga có nguy cơ đẩy các nhà sản xuất phân bón châu Âu ra khỏi thị trường hoặc rời khỏi lục địa này, gây rủi ro cho an ninh lương thực về lâu dài.
Cảnh báo từ các nhà sản xuất phân bón
Giám đốc điều hành của SKW Stickstoffwerke Piesteritz – công ty phân bón, nhà sản xuất amoniac lớn nhất của Đức – ông Petr Cingr nói: “Thị trường châu Âu hiện đang tràn ngập phân bón từ Nga. Loại phân bón này rẻ hơn đáng kể so với phân bón của chúng tôi bởi lý do đơn giản là họ phải chi trả ít tiền hơn cho khí đốt để sản xuất phân bón so với các nhà sản xuất từ châu Âu như chúng tôi.”
Ông Petr Cingr cảnh báo: “Nếu các chính trị gia không hành động, năng lực sản xuất phân bón của châu Âu sẽ biến mất.”
Nhận xét của ông Cingr giống với nhận định của Giám đốc điều hành Yara International – một trong những nhà sản xuất phân bón khoáng gốc nitơ lớn nhất thế giới, ông Svein Tore Holsether rằng, châu Âu đang mơ hồ phụ thuộc vào phân bón của Nga.
Chuyên gia an ninh lương thực tại tổ chức nghiên cứu Chatham House, ông Tim Benton cho hay, các nhà sản xuất châu Âu từ lâu đã phàn nàn về lợi thế mà các đối tác Nga có được nhờ khí đốt tự nhiên giá rẻ.
Ông Tim Benton cho biết thêm rằng, “không phải vô lý khi nói” ngành công nghiệp của châu Âu có thể gặp tổn hại nếu lục địa này trở nên phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ Nga.
Theo dữ liệu của Eurostat, một phần ba lượng phân bón urê nhập khẩu của EU đến từ Nga, với lượng nhập khẩu vào năm 2023 gần đạt mức kỷ lục. Lượng nhập khẩu phân bón từ Nga của Ba Lan đã tăng lên gần 120 triệu USD vào năm 2023 (từ mức 84 triệu USD vào năm 2021), theo dữ liệu hải quan.
“Châu Âu đang chứng kiến những năm khủng hoảng của ngành phân bón,” Benjamin Lakatos, Tổng giám đốc điều hành của MET Group, một công ty năng lượng có trụ sở tại Thụy Sĩ nói. Ông lưu ý rằng, 70-80% chi phí hoạt động của một công ty phân bón đến từ khí đốt tự nhiên. Chính vì vậy, ngành này sẽ bị ảnh hưởng nhanh hơn các ngành khác do chi phí khí đốt và năng lượng ở châu Âu tăng cao.
Các công ty lên kế hoạch rời châu Âu
Một số công ty lớn khác đang rời khỏi thị trường. Tập đoàn hóa chất lớn nhất thế giới BASF đã thu hẹp hoạt động tại châu Âu trong vài năm qua, bao gồm cả mảng kinh doanh phân bón. Thay vào đó, tập đoàn này đã tập trung đầu tư mới vào Mỹ và Trung Quốc.
“Sớm hay muộn, tất cả các nhà sản xuất, có thể bao gồm cả chúng tôi, sẽ làm theo,” ông Cingr (từ tập đoàn SKW) cho biết. Công ty của ông đang đàm phán về phương án lắp đặt dây chuyền sản xuất amoniac ở Mỹ, nơi ông tin rằng có thể nhận được khí đốt tự nhiên rẻ hơn, điện rẻ hơn và có thể nhận được trợ cấp thông qua Đạo luật giảm lạm phát.
Cũng theo giám đốc Cingr, nếu không có hoạt động sản xuất ở châu Âu, khối này sẽ phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ các nước khác chẳng hạn như Nga và Belarus – một đồng minh của Moscow. Khi đó, không biết Nga sẽ làm gì với việc sản xuất lương thực ở châu Âu.
Đinh Hoàng Anh