Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, không gian mạng đã trở thành “mặt trận” mới của đời sống xã hội, nơi giao lưu, chia sẻ thông tin và tri thức. Song song với những lợi ích, Internet cũng tiềm ẩn nhiều thách thức khi các thế lực thù địch, phản động triệt để lợi dụng để xuyên tạc, gieo rắc tư tưởng sai lệch, gây hoang mang trong dư luận và xói mòn niềm tin xã hội. Đáng chú ý, những luận điệu thù địch ấy đang tác động sâu sắc đến một bộ phận thanh niên, lực lượng nòng cốt, giữ vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Thanh niên, với sự nhạy bén và khả năng thích ứng nhanh với công nghệ – là lực lượng dễ dàng tiếp cận và lan tỏa thông tin trên không gian mạng. Song, chính điều đó cũng khiến họ trở thành đối tượng mà các thế lực thù địch nhắm tới, tìm cách lôi kéo, kích động bằng những luận điệu sai trái, xuyên tạc. Bởi vậy, trách nhiệm của thanh niên trong việc nhận diện và kiên quyết đấu tranh phản bác những thông tin độc hại trên mạng là hết sức quan trọng. Hơn bao giờ hết, thanh niên cần phát huy vai trò tiên phong, trở thành những “người dẫn đường” trong việc bảo vệ sự trong sạch của không gian mạng, đồng thời giữ vững bản lĩnh, không để các thông tin xấu độc chi phối nhận thức, tình cảm và hành động của mình.
Để thực hiện tốt vai trò đó, thanh niên không chỉ cần nắm vững kiến thức về đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, mà còn phải trang bị kỹ năng phân tích, đánh giá thông tin một cách tỉnh táo và khoa học. Họ cần chủ động kiểm chứng nguồn tin, dũng cảm phê phán những luận điệu sai trái, xuyên tạc, đồng thời lan tỏa những giá trị tích cực, góp phần xây dựng một không gian mạng lành mạnh, nhân văn. Trách nhiệm này không chỉ gắn liền với nhiệm vụ bảo vệ nền tảng chính trị, xã hội của đất nước, mà còn giúp thanh niên rèn luyện tư duy phản biện, hình thành lối sống thông minh, bản lĩnh và có trách nhiệm với cộng đồng.
Một số khái niệm về Thanh niên
Thanh niên là lớp người “đang trưởng thành”, trong giai đoạn định hình nhân cách, với đặc thù tâm lý phức tạp, nhạy cảm, linh hoạt, giàu nhiệt huyết và dễ bị tác động trước những vấn đề xã hội. Họ có khả năng tiếp nhận nhanh, dễ thích ứng với những điều mới mẻ, song cũng dễ dao động trước các luồng thông tin và trào lưu khác nhau. Thực tiễn đời sống hiện nay cho thấy, thanh niên Việt Nam, đặc biệt là ở các đô thị lớn đang thể hiện sự đa dạng, phong phú trong cách ăn mặc, học tập, vui chơi, tham gia các hoạt động xã hội. Tuy nhiên, đánh giá về lối sống thanh niên vẫn tồn tại nhiều quan điểm khác biệt, thậm chí trái chiều, cả trong dư luận xã hội lẫn trong các công trình nghiên cứu khoa học.
Từ góc độ quan sát thực tiễn, có thể thấy hoạt động và nhận thức của thanh niên hiện nay mang nhiều gam màu đa dạng, phong phú và linh hoạt. Trong nghiên cứu về trách nhiệm của thanh niên, chúng tôi tập trung tìm hiểu mức độ nhận biết, ý thức và quan điểm của họ trước những “luận điệu xuyên tạc”. tức những ý kiến, lý lẽ sai trái, bóp méo sự thật với dụng ý xấu. Qua đó, xác định thái độ và lập trường của thanh niên trong bối cảnh xã hội hiện nay, đồng thời khẳng định họ có khả năng nhận diện, đấu tranh chống lại các tư tưởng thù địch, phản động. Điều này cũng thể hiện rõ ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, góp phần hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết số 35-NQ/TW.
Hiện nay có nhiều quy định khác nhau về độ tuổi thanh niên. Dưới góc nhìn xã hội học, thanh niên được xem là một bộ phận dân cư đặc thù trong độ tuổi nhất định, song phạm vi xác định lại không thống nhất giữa các quốc gia và tổ chức. Tại Việt Nam, qua từng giai đoạn lịch sử và trong các tổ chức khác nhau, khái niệm về độ tuổi thanh niên cũng có sự khác biệt. Học giả Đặng Cảnh Khanh cho rằng “dân số thanh niên” gồm hai nhóm: 15–24 và 25–34 tuổi, tức là từ 15 đến 34 tuổi. Trong khi đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định thanh niên trong độ tuổi từ 15–24. Thực tế cho thấy, vẫn tồn tại sự đa dạng trong cách quy định độ tuổi thanh niên ở cả Việt Nam và trên thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam, khung tuổi theo WHO (18–24) thường được sử dụng phổ biến trong nhiều nghiên cứu xã hội. Trong phạm vi nghiên cứu này, tác giả lựa chọn cách xác định theo Luật Thanh niên năm 2020 do Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ban hành, trong đó, Điều 1 quy định: “Thanh niên là công dân Việt Nam từ đủ 16 tuổi đến 30 tuổi.”
Trách nhiệm của thanh niên
Trách nhiệm được hiểu là công việc hay nghĩa vụ mà mỗi người phải thực hiện và hoàn thành, gắn liền với những hoạt động, sự kiện diễn ra trong đời sống cá nhân và xã hội. Dù đôi khi là gánh nặng, trách nhiệm lại có ý nghĩa quan trọng, giúp mỗi người trưởng thành, phát triển và được xã hội tôn trọng. Người sống có trách nhiệm thường chủ động, tự tin, dám hành động, sẵn sàng gánh vác và chịu trách nhiệm về những việc đã làm, thay vì đổ lỗi hay né tránh; nhờ đó dễ dàng đạt được thành công, được tập thể yêu quý và được cấp trên tin tưởng, trọng dụng.
Theo Từ điển tiếng Việt, “trách nhiệm là phần việc được giao cho hoặc coi như được giao cho, phải bảo đảm làm tròn, nếu kết quả không tốt thì phải gánh chịu phần hậu quả”. Từ cách hiểu này, có thể khái quát: Trách nhiệm của thanh niên là phần việc mà thế hệ trẻ được giao hoặc coi như được giao, phải có nghĩa vụ hoàn thành và gánh vác, qua đó khẳng định vai trò, vị trí của mình trong gia đình, xã hội và đất nước.
Luật Thanh niên năm 2020, được Quốc hội khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 9 ngày 16/6/2020 và có hiệu lực từ 01/01/2021, đã quy định rõ trách nhiệm của thanh niên trên các phương diện:
Đối với Tổ quốc: Thanh niên có trách nhiệm phát huy truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc; xung kích, sáng tạo, đi đầu trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; sẵn sàng bảo vệ độc lập, chủ quyền, an ninh quốc gia, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; đảm nhận những công việc khó khăn, gian khổ khi Tổ quốc yêu cầu; kiên quyết đấu tranh với mọi âm mưu, hoạt động phương hại đến lợi ích quốc gia, dân tộc.
Đối với Nhà nước và xã hội: Thanh niên gương mẫu chấp hành chính sách, pháp luật và nghĩa vụ công dân; tham gia giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, quốc phòng, an ninh quốc gia; chủ động đóng góp ý tưởng, sáng kiến trong xây dựng chính sách, pháp luật; tham gia quản lý nhà nước và xã hội; tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện Hiến pháp, pháp luật; phát triển mô hình sản xuất, kinh doanh tạo việc làm; tham gia bảo vệ môi trường, hoạt động cộng đồng, chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em.
Đối với gia đình: Thanh niên chăm lo hạnh phúc gia đình; giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam; kính trọng, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ; tôn trọng các thành viên khác; chăm sóc, giáo dục con em; tích cực phòng, chống bạo lực gia đình, xóa bỏ phong tục lạc hậu trong hôn nhân và đời sống gia đình.
Đối với bản thân: Thanh niên có trách nhiệm rèn luyện đạo đức, nhân cách, lối sống văn hóa, ứng xử văn minh; ý thức công dân, chấp hành pháp luật; phòng, chống tiêu cực, tệ nạn xã hội; tích cực học tập, nâng cao tri thức, kỹ năng; tiếp cận, nghiên cứu, ứng dụng khoa học – công nghệ; chủ động định hướng nghề nghiệp; rèn luyện kỷ luật, tác phong lao động; sáng tạo, cải tiến kỹ thuật; chăm lo, bảo vệ và nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần; trang bị kỹ năng sống, kiến thức về sức khỏe sinh sản và phòng chống bệnh tật; hạn chế rượu bia, thuốc lá; tuyệt đối không sử dụng ma túy, chất kích thích cấm; phòng, chống tác hại từ không gian mạng; tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao lành mạnh; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa nhân loại.
Không gian mạng
Không gian mạng được hiểu là mạng lưới kết nối của hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn thông, internet, mạng máy tính, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu… Đây là môi trường mà con người có thể thực hiện các hành vi xã hội vượt qua giới hạn về không gian và thời gian. Không gian mạng quốc gia là phần không gian mạng do Nhà nước xác lập, quản lý và kiểm soát nhằm bảo đảm chủ quyền số và an ninh quốc gia.
An ninh mạng là sự bảo đảm cho các hoạt động trên không gian mạng không gây phương hại đến độc lập, chủ quyền, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, cũng như quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Trong đó, mạng xã hội (social network) là hệ thống thông tin cung cấp cho người sử dụng dịch vụ lưu trữ, chia sẻ, tìm kiếm và trao đổi thông tin, bao gồm diễn đàn (forum), blog, trò chuyện trực tuyến (chat), chia sẻ âm thanh, hình ảnh và các hình thức tương tự.
Luận điệu xuyên tạc, chống phá là những quan điểm, lập luận sai trái nhằm phủ nhận các giá trị cốt lõi của lý luận và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, xuyên tạc và tiến tới phủ nhận, xóa bỏ chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
Hoạt động nhận diện và đấu tranh là việc chỉ rõ, vạch trần bản chất, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch khi cố tình xuyên tạc, bôi nhọ và phủ nhận con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đây cũng là sự nghiệp bảo vệ, khẳng định bản chất khoa học, cách mạng và nhân văn của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, góp phần làm sáng tỏ hơn con đường phát triển xã hội chủ nghĩa của dân tộc.
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế, các thế lực thù địch triệt để tận dụng internet, mạng xã hội, blog để tuyên truyền, phát tán thông tin xấu độc, sai trái về Việt Nam, không chỉ trong phạm vi lãnh thổ mà còn trên bình diện toàn cầu, gây tác động tiêu cực đến nhận thức và niềm tin xã hội.
Trách nhiệm của thanh niên trong nhận diện, đấu tranh chống luận điệu xuyên tạc và chống phá của các thế lực thù địch trên không gian mạng
Vai trò của thanh niên đã được Đảng và Nhà nước nhiều lần khẳng định trong các nghị quyết: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội.” Vì vậy, thế hệ trẻ cần đề cao trách nhiệm trong việc nhận diện và kiên quyết đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc, chống phá của các thế lực thù địch. Để thực hiện sứ mệnh đó, thanh niên cần trang bị cho mình những “hành trang” thiết yếu:
Thứ nhất, định hướng cho bản thân một lý tưởng sống đúng đắn; bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước và lòng tự tôn dân tộc; có ý thức bảo vệ chủ quyền lãnh thổ; tích cực học tập, lao động để khẳng định bản lĩnh, tài năng, sẵn sàng cống hiến cho Tổ quốc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và bùng nổ thông tin, thanh niên cần chủ động tích lũy tri thức, tiếp cận khoa học công nghệ, góp phần đưa đất nước sánh vai với các cường quốc.
Thứ hai, thường xuyên học tập, nghiên cứu, từng bước thấm nhuần Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm và đường lối của Đảng; từ đó xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng, đủ khả năng “tự bảo vệ” trước các luồng thông tin độc hại.
Thứ ba, trong bối cảnh internet và mạng xã hội phát triển mạnh, với hơn 30 triệu người dùng tại Việt Nam (87,5% trong độ tuổi 15–34), thanh niên vừa được hưởng lợi ích giao lưu, học tập, giải trí, vừa đối mặt với nguy cơ bị tác động bởi luận điệu sai trái. Vì vậy, cần tỉnh táo nhận diện, kiểm chứng tính chính thống của thông tin, đồng thời chủ động đấu tranh, phản bác những quan điểm sai lệch trên không gian mạng.
Thứ tư, nếu các thế lực thù địch lợi dụng mạng xã hội để gieo rắc thông tin sai trái, thì thanh niên cần biết tận dụng chính môi trường này để quảng bá thông tin đúng đắn, lan tỏa hình ảnh tốt đẹp của con người, văn hóa và đất nước Việt Nam. Đây cũng là cách để tạo dựng một không gian mạng tích cực, nhân văn, gắn kết cả trong nước lẫn quốc tế.
Thứ năm, chủ động tìm kiếm và tiếp nhận thông tin chính thống từ các cơ quan, tổ chức có uy tín, nhằm tuyên truyền rộng rãi, góp phần đẩy lùi các luận điệu xuyên tạc, bóp méo sự thật, chống phá Đảng và Nhà nước.
Bên cạnh đó, Đảng ta luôn đặc biệt quan tâm đến việc củng cố lập trường tư tưởng chính trị và nâng cao năng lực của thanh niên trong đấu tranh, phản bác các luận điệu sai trái, thù địch. Đồng thời, Đảng cũng xây dựng cơ chế khuyến khích, động viên thanh niên phát huy vai trò, trách nhiệm, song hành với việc kịp thời phát hiện, ngăn chặn và chỉnh đốn những biểu hiện lệch lạc, suy thoái về tư tưởng, đạo đức trong một bộ phận giới trẻ. Qua đó, tạo dựng môi trường thi đua lành mạnh, hun đúc tinh thần xung kích đúng với phương châm: “Đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng và đưa đất nước ngày càng phát triển giàu đẹp, văn minh, hiện đại.
Thực trạng nhận diện, đấu tranh của thanh niên trước những luận điệu xuyên tạc, chống phá của các thế lực thù địch trên không gian mạng hiện nay
Có thể khẳng định rằng, thanh niên đã có những đóng góp quan trọng, thực sự trở thành những “chiến sĩ” trên mặt trận tư tưởng trong việc phát hiện, ngăn chặn và đẩy lùi quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng. Quán triệt và triển khai hiệu quả Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị (22/10/2018) và Kết luận số 53-KL/TW của Ban Bí thư (04/6/2019), lực lượng thanh niên đã nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong cuộc đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch; tích cực tham gia bác bỏ những luận điệu xuyên tạc, phủ nhận Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên quyết chống lại âm mưu chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân. Thanh niên đã thể hiện khả năng phân tích, đánh giá thông tin chính trị nhạy cảm được lan truyền trên mạng, không rơi vào ảo tưởng hay mất cảnh giác, đồng thời bày tỏ thái độ kiên quyết, bất bình trước những thông tin bịa đặt. Họ đã xung kích trong việc nhận diện, vạch trần, phê phán, bác bỏ quan điểm sai trái, thù địch qua nhiều kênh như fanpage, group, video clip trên Facebook, Zalo, YouTube…, qua đó góp phần khẳng định và lan tỏa những giá trị tốt đẹp của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cũng như truyền thống văn hóa, đạo đức dân tộc.
Tuy nhiên, vai trò của thanh niên trong lĩnh vực này vẫn chưa được phát huy tương xứng với tiềm năng to lớn. Công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho đoàn viên, thanh niên về âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch ở một số tổ chức Đoàn còn hạn chế, thiếu tính quyết liệt và chưa kịp thời. Bên cạnh đó, nhiều cấp bộ Đoàn còn lúng túng trong việc xây dựng và chọn lọc thông tin, chưa có cơ chế truyền thông nhanh, chính xác, hấp dẫn; sản phẩm truyền thông dành cho giới trẻ còn ít, thiếu tính thu hút; các trang mạng xã hội của một số cơ sở Đoàn chưa tạo được sự tương tác cao với thanh niên. Đáng chú ý, không ít cán bộ, đoàn viên, thanh niên còn hạn chế về kỹ năng sử dụng internet, mạng xã hội và chưa thể hiện tinh thần trách nhiệm cao trong việc chia sẻ thông tin tích cực, lan tỏa câu chuyện đẹp trên không gian mạng.
Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn khóa X tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XI (2017) đã chỉ rõ: “Công tác giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi chưa đáp ứng yêu cầu tình hình mới. Hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật chưa cao; hoạt động của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên chưa thường xuyên; việc phát huy điển hình tiên tiến sau tuyên dương chưa được quan tâm đúng mức; công tác dự báo, nắm bắt tư tưởng và định hướng thanh niên ở nhiều nơi chưa kịp thời; xử lý các vấn đề nổi cộm còn lúng túng.”
Trong bối cảnh hiện nay, khi tình hình thế giới và khu vực biến động nhanh, phức tạp, khó dự báo, đất nước ta vừa đứng trước thời cơ, thuận lợi, vừa đối diện với nhiều khó khăn, thách thức đan xen, các thế lực thù địch càng gia tăng hoạt động chống phá. Chúng triệt để lợi dụng thành tựu của cách mạng khoa học – công nghệ, sự bùng nổ thông tin trong kỷ nguyên số, lấy không gian mạng làm trọng điểm tuyên truyền chống phá cách mạng Việt Nam. Âm mưu, thủ đoạn ngày càng tinh vi, trực diện, thông qua website, blog, mạng xã hội như Facebook, YouTube, diễn đàn, báo điện tử… để khuyếch trương thanh thế, cổ súy “giá trị” phương Tây, làm phai nhạt lý tưởng cách mạng, trước hết trong giới trẻ.
Thách thức đặt ra không chỉ ở lĩnh vực an ninh truyền thống mà còn ở an ninh phi truyền thống, an ninh thông tin, tội phạm công nghệ cao. Tính chất đấu tranh ngày càng phức tạp, khi các thế lực thù địch lợi dụng cả dịch bệnh Covid-19 và những vụ việc vi phạm kỷ luật, pháp luật để phao tin, dựng chuyện, bóp méo sự thật, tác động tiêu cực đến đời sống xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Tình hình đó đòi hỏi phải có sự đánh giá khách quan, toàn diện, đồng thời phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị, toàn xã hội trong đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng. Trong đó, phát huy hiệu quả vai trò xung kích của thanh niên là nhiệm vụ hết sức quan trọng, nhằm bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ gìn và lan tỏa giá trị văn hóa, đạo đức dân tộc, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Một số vấn đề đặt ra và giải pháp nâng cao trách nhiệm của thanh niên trong việc nhận diện và đấu tranh chống những luận điệu xuyên tạc, chống phá của các thế lực thù địch trên không gian mạng, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới
Trong bối cảnh diễn biến phức tạp của cuộc đấu tranh nhận diện và phản bác các luận điệu xuyên tạc, chống phá trên không gian mạng hiện nay, đặt ra yêu cầu cấp thiết vừa củng cố lập trường tư tưởng chính trị cho giới trẻ, vừa khơi dậy tinh thần trách nhiệm, tính tiên phong của thanh niên trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Để đạt hiệu quả, cần tập trung vào một số giải pháp chủ yếu sau:
Thứ nhất, song song với việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, internet, mạng xã hội vào sự nghiệp phát triển đất nước, cần chú trọng ngăn chặn, đẩy lùi các luồng thông tin xấu độc ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc, đặc biệt tác động trực tiếp đến giới trẻ. Công tác phân cấp, phân quyền trong quản lý thông tin cần minh bạch, rõ ràng, hiệu quả. Đồng thời, việc sửa đổi, hoàn thiện Luật An ninh mạng phải được triển khai kịp thời để “làm sạch” không gian mạng, biến nó thực sự thành công cụ hữu hiệu và kênh cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, góp phần xây dựng đất nước phát triển toàn diện, bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thứ hai, các kênh thông tin chính thống cần cung cấp kịp thời, đầy đủ và đa chiều về các sự kiện, hiện tượng chính trị – xã hội, nhằm định hướng dư luận, giúp giới trẻ không rơi vào tình trạng nhiễu loạn thông tin hay bị dẫn dắt bởi luồng tin sai lệch, từ đó củng cố niềm tin của nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Thứ ba, cần có cơ chế khuyến khích, động viên thanh niên phát huy vai trò tích cực trên không gian mạng, đồng thời kịp thời chấn chỉnh những hành vi lệch lạc. Vai trò của các tổ chức đoàn thể phải được tăng cường, tạo sân chơi lành mạnh, hấp dẫn cho thanh niên; đồng thời, cần có biện pháp cụ thể để bồi dưỡng tình yêu quê hương, củng cố lập trường chính trị và khơi dậy ý thức tự giác trong đấu tranh phản bác luận điệu xuyên tạc.
Thứ tư, từ phía thanh niên, mỗi cá nhân phải nâng cao nhận thức, chủ động chọn lọc, tiếp nhận thông tin chính thống, có trách nhiệm với hành vi của mình trên không gian mạng. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, việc tự học, tự rèn luyện và bồi dưỡng kiến thức thuận lợi hơn bao giờ hết, song điều quyết định vẫn là ý thức tự giác và tinh thần trách nhiệm của mỗi bạn trẻ.
Giải pháp nâng cao trách nhiệm của thanh niên trong nhận diện và đấu tranh chống luận điệu xuyên tạc, chống phá trên không gian mạng
Một là, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức và lối sống văn hóa cho thanh niên.
Đại hội XIII của Đảng đã xác định: “Tăng cường giáo dục thế hệ trẻ lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão, khát vọng vươn lên; nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội; xây dựng môi trường, điều kiện học tập, lao động, giải trí, rèn luyện để phát triển lành mạnh, toàn diện, hài hòa cả về trí tuệ, thể chất và giá trị thẩm mỹ. Tạo động lực cho thanh niên xung kích trong học tập, lao động, sáng tạo, khởi nghiệp, lập nghiệp; làm chủ kiến thức khoa học, công nghệ hiện đại, phát huy vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.”
Với đặc thù còn thiếu trải nghiệm, hạn chế về nhận thức chính trị và kỹ năng xử lý thông tin, thanh niên dễ bị tác động bởi sự đa chiều, phức tạp trên mạng xã hội. Do vậy, công tác giáo dục chính trị – tư tưởng phải trở thành “lá chắn” bên trong, tạo hệ miễn dịch tư tưởng, giúp thanh niên đủ bản lĩnh nhận diện và phản bác quan điểm sai trái, thù địch.
Hai là, quản lý chặt chẽ công tác tư tưởng, kịp thời định hướng thanh niên trước những vấn đề nhạy cảm, phức tạp trên không gian mạng.
Không gian mạng bùng nổ kéo theo nhiều cơ hội và thách thức. Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng để xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cường điệu hóa khuyết điểm trong quản lý, lãnh đạo, nhằm tác động mạnh mẽ đến giới trẻ. Vì vậy, quản lý tư tưởng thanh niên phải trở thành nhiệm vụ trọng tâm, gắn với vai trò nòng cốt của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Việc đa dạng hóa hình thức quản lý, nắm bắt tư tưởng, kịp thời định hướng và uốn nắn nhận thức sai lệch sẽ trực tiếp quyết định đến hiệu quả đấu tranh trên không gian mạng.
Ba là, đa dạng hóa nội dung, hình thức đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch.
Không gian mạng vốn mở, không giới hạn về thời gian, không gian và chủ thể tham gia. Do đó, phương thức đấu tranh của thanh niên phải đa dạng, linh hoạt và gần gũi với đặc điểm tâm lý, nhu cầu của lứa tuổi trẻ. Cần kết hợp giữa tuyên truyền bằng lý luận sắc bén với hình thức truyền tải hấp dẫn, hiện đại, sáng tạo, để vừa lôi cuốn đông đảo thanh niên tham gia, vừa nâng cao chất lượng, hiệu quả đấu tranh phản bác các luận điệu xuyên tạc.
Bốn là, kết hợp các phong trào thanh niên với nhiệm vụ đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch.
Cần lồng ghép hiệu quả nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng vào các phong trào hành động cách mạng như “Thanh niên tình nguyện”, “Tuổi trẻ sáng tạo”… Qua đó, vừa góp phần tuyên truyền, phổ biến quan điểm, đường lối của Đảng đến các tầng lớp nhân dân, vừa tạo môi trường rèn luyện, thử thách và khẳng định vai trò xung kích của thanh niên. Bên cạnh đó, cần phát động các cuộc vận động, hội thi tìm hiểu trực tuyến, các chương trình tuyên truyền trên nền tảng số; khuyến khích thanh niên tham gia nghiên cứu, lan tỏa gương người tốt – việc tốt, xây dựng và phát triển các trang mạng, nhóm cộng đồng để trực diện đấu tranh với quan điểm sai trái, thù địch.
Năm là, đẩy mạnh bồi dưỡng năng lực đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng cho thanh niên.
Năng lực này giữ vai trò then chốt, quyết định trực tiếp đến hiệu quả của thanh niên trong đấu tranh tư tưởng. Việc bồi dưỡng cần toàn diện cả về tri thức chính trị – xã hội, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, lẫn kinh nghiệm xử lý tình huống phức tạp trên không gian mạng. Cần chú trọng giáo dục kỹ năng nhận diện và khai thác thông tin chính thống, kỹ năng phản biện trên nền tảng số, đồng thời trang bị khả năng ứng phó trước những tác động đa chiều của không gian mạng. Đây sẽ là cơ sở để thanh niên chủ động, bản lĩnh hơn trong quá trình phản bác quan điểm sai trái, thù địch một cách khoa học, thuyết phục và hiệu quả.
Như vậy, có thể thấy rằng không gian mạng giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của đất nước, là phương tiện hữu hiệu giúp con người cập nhật thông tin nhanh chóng, thu hẹp khoảng cách, gắn kết cộng đồng. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực, không gian mạng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ khi chứa đựng lượng lớn thông tin chưa được kiểm chứng, thách thức người dùng trong việc nhận diện, sàng lọc và đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc. Các thế lực thù địch triệt để lợi dụng môi trường mở này để tiến hành chống phá Đảng, Nhà nước, phủ nhận thành tựu cách mạng, gieo rắc hoài nghi, lung lay niềm tin, lý tưởng của nhân dân. Đặc biệt, giới trẻ – lực lượng có nhiều cơ hội tiếp cận và thụ hưởng thành quả khoa học – công nghệ, internet, mạng xã hội – lại chính là nhóm đối tượng mà các thế lực thù địch nhắm tới nhằm kích động, lôi kéo, gây suy giảm niềm tin và bào mòn đạo đức, bản lĩnh chính trị.
Vì vậy, việc ứng dụng không gian mạng vào công tác bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đồng thời đấu tranh, phản bác quan điểm sai trái, thù địch cần được xác định là nhiệm vụ thường xuyên của Đảng và các cấp chính quyền. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, không gian mạng sẽ ngày càng trở thành một phần tất yếu của đời sống xã hội, đặt ra yêu cầu người dùng nói chung và giới trẻ nói riêng phải nhận thức đầy đủ tính hai mặt của thế giới công nghệ, chủ động bảo vệ bản thân trước mọi âm mưu, thủ đoạn xấu; đồng thời phát huy vai trò lan tỏa những giá trị tích cực. Chúng ta cần biến không gian mạng thành phương tiện quan trọng, thành “bức tường” vững chắc trong cuộc đấu tranh tư tưởng, bảo vệ Đảng, để nền tảng tư tưởng được giữ gìn, củng cố; qua đó góp phần đưa đất nước phát triển nhanh, toàn diện, khẳng định và nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
Th.s.Trần Quyết Thắng/Học viện Chính trị khu vực II