Thanh tra Chính phủ vừa có thông báo kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo trong giai đoạn từ ngày 1/1/2014 đến ngày 31/12/2018. Nội dung đáng chú ý của kết luận này, cơ quan thanh tra chỉ ra nhiều sai phạm liên quan công tác biên soạn, in ấn và tăng giá sách giáo khoa. Sau khi chỉ ra các sai phạm, Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển vụ việc sang Bộ Công an xem xét, xử lý.
Bộ Giáo dục và Đào tạo bị thanh tra về quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa, in và phát hành sách giáo khoa; quản lý, thực hiện một số dự án đầu tư cho giáo dục, đào tạo… Trong đó sai phạm được chỉ ra là Bộ Giáo dục và Đào tạo không kịp thời ban hành văn bản liên quan, dẫn đến gây hiểu nhầm cho phụ huynh, học sinh và xã hội về việc tài liệu này là phải mua kèm.
‘Dấu hiệu lợi ích nhóm’ giữa Bộ Giáo dục, nhà xuất bản trong phát hành sách bài tập
Cụ thể, Bộ GD&ĐT ban hành văn bản số 2372 ngày 11/4/2013 về việc sử dụng sách, tài liệu tham khảo trong trường phổ thông. Văn bản có nội dung hướng dẫn sách bài tập do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn dựa theo sách giáo khoa, được thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành.
“Thực tế, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại sách bài tập, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của nhà xuất bản, là đơn vị thống lĩnh thị trường, độc quyền tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành. Nếu sách bài tập được Bộ Giáo dục và Đào tạo thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành là không đúng chức năng, nhiệm vụ”, cơ quan thanh tra phân tích trong kết luận.
“Ở đây có dấu hiệu lợi ích nhóm giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, là cơ quan quản lý nhà nước với nhà xuất bản trong việc in ấn, phát hành sách bài tập”, Thanh tra Chính phủ kết luận.
Gây hiểu nhầm phụ huynh học sinh bắt buộc phải mua sách bài tập
Vấn đề “nóng” nhất được thanh tra làm sáng tỏ trong công tác quản lý về in ấn, sử dụng sách bài tập. Trong đó sai phạm nghiêm trọng được chỉ ra là Bộ Giáo dục và Đào tạo không kịp thời ban hành văn bản liên quan. Điều này khiến phụ huynh và học sinh hiểu nhầm rằng sách bài tập là tài liệu bắt buộc, phải mua kèm theo sách giáo khoa. Từ đây dẫn đến hầu hết gia đình học sinh khi mua sách giáo khoa đều mua sách bài tập kèm theo do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành.
Cũng theo Kết luận Thanh tra, khi biên soạn sách giáo khoa, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thiết kế một số bảng số liệu để trống nên học sinh có thể viết vào sách. Bộ sau đó mới ban hành được 3 văn bản hướng dẫn việc giữ gìn sách. Từ năm 2014 đến tháng 8/2019, 73 trên 193 sách giáo khoa học sinh có thể viết vào đã được in, phát hành; trong đó bán được hơn 300 triệu bản. Khi sách giáo khoa bị viết vào sẽ không dùng lại được, gây lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội với số tiền tạm tính hơn 2.300 tỷ đồng.
Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa có giải pháp kiểm soát để Nhà xuất bản điều chỉnh tăng giá bán sách giáo khoa gần 17%. Bộ chưa ban hành định mức kinh tế, kỹ thuật trong biên soạn, xuất bản bộ sách giáo khoa chuẩn làm căn cứ xây dựng phương án giá cho các nhà xuất bản khi thực hiện kê khai. Công tác phê duyệt, giao kế hoạch sản xuất kinh doanh sách giáo khoa hàng năm cho nhà xuất bản cũng bị chậm, Thanh tra Chính phủ nêu.
Công tác lưu trữ của Bộ Giáo dục bị xác định đã buông lỏng, trong đó có việc không cung cấp được bản thảo mẫu sách giáo khoa được Bộ trưởng phê duyệt để làm cơ sở đối chiếu sách giáo khoa hiện hành.
Chuyển hai vụ việc đến Bộ Công an xử lý
Sau khi chỉ ra các sai phạm, Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển hai vụ việc sang Bộ Công an xem xét, xử lý.
Một là nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu “lợi ích nhóm” giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, là cơ quan quản lý nhà nước, với Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.
Hai là việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có nhiều dấu hiệu bất thường, chưa đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm với Bộ trưởng và lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo được phân công phụ trách theo từng thời kỳ.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng cho chuyển thông tin hai nội dung sang Bộ Công an để xem xét, xử lý theo quy định.
Chy Lê