Thời gian gần đây, xuất hiện hiện tượng một số phần tử cực đoan, cơ hội chính trị và bất mãn xã hội lợi dụng văn học, các ấn phẩm lịch sử, hồi ký, tự truyện, tiểu thuyết… để cài cắm quan điểm lệch lạc, xuyên tạc sự thật, bóp méo quá khứ, kích động tâm lý chống đối, gieo rắc tư tưởng sai lệch trong công chúng. Dưới danh nghĩa “sáng tạo nghệ thuật”, không ít tác phẩm đã cố tình thổi phồng mặt trái xã hội, xuyên tạc hình ảnh Đảng, Nhà nước và người lính, từ đó gieo rắc tư tưởng sai lệch, kích động tâm lý chống đối, từng bước làm xói mòn niềm tin của nhân dân.
Thời gian qua, đã xuất hiện tình trạng một số đối tượng là tác giả từng thuộc ngụy quân, ngụy quyền cũ ở nước ngoài mang nặng hận thù dân tộc, cùng với cán bộ suy thoái, phần tử mang tư tưởng thù địch tìm cách đưa bản thảo vào hệ thống xuất bản trong nước nhằm hợp thức hóa quan điểm sai trái. Đây là biểu hiện rõ ràng của sự xâm nhập văn hóa có chủ ý, cần được phát hiện và ngăn chặn ngay từ đầu, tuyệt đối không thể khoan nhượng. Đáng lo ngại, vẫn còn những trường hợp cán bộ thẩm định thiếu hiểu biết, buông lỏng trách nhiệm hoặc bị chi phối bởi lợi ích nhóm, dẫn đến dễ dãi trong việc duyệt bản thảo. Một số nhà xuất bản vì áp lực doanh thu đã xem nhẹ vai trò “người gác cổng tri thức”, vô tình tiếp tay cho sản phẩm độc hại đến tay công chúng. Nếu không kịp thời chấn chỉnh, những biểu hiện này sẽ trở thành mảnh đất thuận lợi cho “diễn biến hòa bình”, đe dọa nền tảng tư tưởng và an ninh văn hóa quốc gia. Do đó, việc siết chặt khâu thẩm định cả tác phẩm lẫn tác giả là yêu cầu cấp thiết, là nhiệm vụ chính trị quan trọng trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và sự ổn định xã hội.
Những lỗ hổng trong công tác quản lý hiện nay
Không ít trường hợp, việc thẩm định chỉ mang tính hình thức, thiếu chiều sâu khoa học. Có bản thảo dày hàng trăm trang nhưng hội đồng thẩm định chỉ đọc lướt, nhận xét chung chung, dẫn đến việc bỏ sót những chi tiết sai lệch về lịch sử, thậm chí xúc phạm anh hùng dân tộc hoặc làm méo mó các sự kiện trọng đại.
Công tác lựa chọn cán bộ thẩm định cũng bộc lộ nhiều bất cập, chưa đúng người, đúng việc. Có cá nhân kinh nghiệm thực tiễn hạn chế, hiểu biết lịch sử chưa sâu nhưng vẫn được tham gia hội đồng; thậm chí có trường hợp lệ thuộc vào ý kiến của tác giả hoặc bị chi phối bởi lợi ích cá nhân, làm giảm tính khách quan và chất lượng thẩm định.
Công tác hậu kiểm cũng bị xem nhẹ. Khi một tác phẩm gây bức xúc trong dư luận, việc xử lý thường diễn ra chậm chạp, thiếu minh bạch; các sai phạm nhiều khi bị bỏ qua, không được rút kinh nghiệm sâu sắc, dẫn đến nguy cơ tái diễn.
Không để văn học bị lợi dụng làm công cụ “diễn biến hòa bình”
Mọi tác giả có vấn đề về tư tưởng, động cơ không trong sáng, dù sáng tác ở bất kỳ thể loại nào, cũng cần được kiểm soát chặt chẽ. Không thể để những người từng đứng trong hàng ngũ đối lập với dân tộc, hay các phần tử cực đoan, bất mãn, cơ hội lợi dụng văn học, nghệ thuật để che đậy quan điểm sai trái, chống phá nền tảng tư tưởng của xã hội.2. Văn học là sáng tạo, nhưng không được phép phản bội sự thật lịch sử. Không một ai được lợi dụng ngòi bút để xúc phạm quá khứ cách mạng, bóp méo sự thật đã được trả giá bằng xương máu của biết bao thế hệ.
Những tác phẩm mang tầm quốc gia là tài sản văn hóa, chính trị quý giá của đất nước. Vì vậy, quá trình thẩm định phải được thực hiện ở mức độ cao nhất, nghiêm ngặt nhất, không cho phép bất kỳ sai sót nào, dù là nhỏ nhất.
Mọi hành vi lợi dụng hoạt động xuất bản để phục vụ mưu đồ “diễn biến hòa bình” đều phải bị xử lý nghiêm minh; từ việc thu hồi ấn phẩm, xử phạt hành chính cho đến truy cứu trách nhiệm đối với tổ chức, cá nhân liên quan.
Siết chặt “lọc từ gốc”, thẩm định tác giả trước khi xem tác phẩm
Các đối tượng có hành vi chống phá Đảng, Nhà nước và dân tộc cần được nhận diện, kiểm soát chặt chẽ. Với nhóm này, dù sáng tác ở bất kỳ thể loại nào, từ thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, nghiên cứu lịch sử đến tự truyện đều phải được ngăn chặn ngay từ đầu, không để lợi dụng văn học làm công cụ hợp thức hóa quan điểm sai trái.
Đáng chú ý, một số người từng thuộc ngụy quân, ngụy quyền cũ ở nước ngoài vẫn mang nặng hận thù dân tộc, tìm cách viết lại lịch sử theo góc nhìn lệch lạc, tô hồng quá khứ, phủ nhận bản chất chính nghĩa của cuộc kháng chiến. Nhóm này cần được kiểm soát nghiêm ngặt, không để lợi dụng văn học, nghệ thuật làm phương tiện tuyên truyền phản động.
Bên cạnh đó, có những cán bộ suy thoái, bất mãn, từng vi phạm kỷ luật, do động cơ cá nhân mà lệch lạc về tư tưởng, dễ bị lôi kéo, tiếp tay cho luận điệu sai trái. Cần kiên quyết ngăn chặn việc các đối tượng này đưa bản thảo có nội dung kích động, xuyên tạc hoặc công kích chế độ.
Ngoài ra, còn xuất hiện nhóm tác giả bị tác động bởi “diễn biến hòa bình”, cổ súy quan điểm đi ngược lợi ích dân tộc. Đây là nhóm nguy hiểm vì thường lồng ghép tư tưởng sai lệch một cách tinh vi trong các tác phẩm văn học, nghiên cứu xã hội, tiểu luận. Việc thẩm định cần đánh giá toàn diện động cơ, quá trình tư tưởng, đồng thời kiểm tra chéo phát ngôn và hoạt động của họ trên không gian mạng.
Đối với các phần tử cực đoan, đối tượng chống phá trên mạng xã hội, mọi bản thảo của họ phải được thẩm định đặc biệt hoặc loại bỏ ngay từ khâu tiếp nhận, không để len lỏi vào đời sống văn hóa.
Công tác thẩm định tác giả phải gắn với trách nhiệm pháp lý cụ thể. Cần kiểm tra lịch sử hoạt động, quan điểm công khai, động cơ sáng tác, đối chiếu thông tin qua cơ quan chuyên môn, tránh để lọt người có tư tưởng lệch lạc. Nhà xuất bản phải chịu trách nhiệm nếu cố tình tiếp nhận bản thảo từ những đối tượng có nguy cơ cao.
Đề nghị bổ sung cơ chế thẩm định, ngăn chặn từ gốc, quản lý từ đầu, bảo vệ sự thật lịch sử
Cần công khai bản thảo các tác phẩm cấp quốc gia để lấy ý kiến rộng rãi trong công chúng trước khi phát hành chính thức. Những tác phẩm mang tầm ảnh hưởng quốc gia, có tác động lớn đến nhận thức xã hội, đặc biệt là sách văn học, lịch sử, hồi ký thời chiến, hoặc các công trình nghiên cứu liên quan đến lịch sử, chính trị, văn hóa, xã hội nhạy cảm cần được công bố bản thảo trên trang thông tin của Bộ, hội chuyên ngành hoặc các nhà xuất bản uy tín. Việc này phải được tiến hành một cách minh bạch, khoa học, không né tránh.
Đồng thời, nên tạo điều kiện để độc giả, chuyên gia, lực lượng vũ trang, cựu chiến binh, các nhà sử học và nhân chứng lịch sử tham gia góp ý công khai. Đây không chỉ là bước phản biện khoa học cần thiết mà còn là quy trình bảo đảm tính chuẩn xác và tạo sự đồng thuận xã hội, tương tự như công bố các đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước.
Việc đăng tải công khai bản thảo và tiếp nhận ý kiến phản biện từ giới chuyên môn cũng như nhân dân chính là “lá chắn” khoa học và xã hội, ngăn ngừa từ sớm, từ xa những tư tưởng lệch lạc, quan điểm sai trái có thể len lỏi vào tác phẩm văn học, nghệ thuật và xuất bản phẩm.
Cần tăng cường trách nhiệm và tiêu chuẩn hóa hội đồng thẩm định. Việc lựa chọn cán bộ thẩm định phải được thực hiện nghiêm ngặt, bảo đảm tiêu chuẩn về trình độ, kinh nghiệm, bản lĩnh chính trị và hiểu biết sâu sắc về lịch sử, văn hóa. Chỉ những người tuyệt đối trung thành với lợi ích quốc gia, có uy tín và tinh thần trách nhiệm cao mới được tham gia hội đồng.
Mỗi hội đồng thẩm định cần có sự tham gia của chuyên gia lịch sử có uy tín, cán bộ quân đội từng trải qua thực tiễn, nhà nghiên cứu văn hóa, ngôn ngữ, cùng cán bộ quản lý xuất bản để bảo đảm đánh giá toàn diện. Không bố trí những người yếu kém chuyên môn, lập trường mập mờ, dễ bị tác động hoặc có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” vào các vị trí thẩm định, đặc biệt là ở cấp chiến lược.
Đối với các bản thảo quan trọng, cần tổ chức nhiều tầng thẩm định gồm: thẩm định chuyên môn, thẩm định tư tưởng và thẩm định pháp lý. Người ký duyệt thẩm định sai, gây hậu quả cho xã hội phải chịu hình thức kỷ luật tương xứng, chấm dứt tình trạng “đọc lướt, duyệt ẩu” trong công tác xuất bản.
Không giao nhiệm vụ thẩm định cho cán bộ cấp chiến lược nếu không đủ bản lĩnh và tri thức.
Đối với những tác phẩm có liên quan trực tiếp đến định hướng tư tưởng, việc lựa chọn cán bộ thẩm định phải được tiến hành đặc biệt kỹ lưỡng, thận trọng hơn gấp nhiều lần so với thông thường. Chỉ những người có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thực, am hiểu sâu về văn hóa, lịch sử và có khả năng nhận diện, phản biện tư tưởng sai trái mới được giao trọng trách này.
Tuyệt đối không để “lọt” những cá nhân thiếu trung thực, thiếu hiểu biết hoặc dễ bị tác động bởi các luồng tư tưởng độc hại tham gia vào quá trình thẩm định, nhất là ở cấp chiến lược, nơi trực tiếp ảnh hưởng đến định hướng văn hóa, tư tưởng của quốc gia.
Nâng cao trách nhiệm của nhà xuất bản, không chạy theo lợi nhuận. Nhà xuất bản phải đặt nhiệm vụ chính trị và giáo dục lên trên mục tiêu kinh doanh, coi việc bảo vệ nền tảng tư tưởng và giá trị văn hóa của dân tộc là trách nhiệm hàng đầu. Công tác kiểm soát cần được thực hiện chặt chẽ ở tất cả các khâu: từ biên tập, đọc duyệt, in ấn đến phát hành; đồng thời, nhà xuất bản phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu để lọt nội dung sai trái, xuyên tạc hoặc thiếu kiểm chứng.
Cần minh bạch hóa quy trình thẩm định, công bố danh sách hội đồng duyệt để xã hội giám sát. Với những tác phẩm có nội dung nhạy cảm, đặc biệt là liên quan đến lịch sử, chính trị, văn hóa, phải có báo cáo đánh giá tác động xã hội trước khi quyết định in và phát hành.
Bên cạnh đó, cần quy định bắt buộc các nhà xuất bản phải kiểm chứng tính xác thực của dữ liệu lịch sử trong các ấn phẩm. Trường hợp vi phạm, tái phạm, cần tăng mức xử phạt, thậm chí xem xét đình chỉ quyền xuất bản nhằm bảo đảm tính nghiêm minh và giữ vững kỷ cương trong lĩnh vực xuất bản.
Xây dựng cơ sở dữ liệu lịch sử và chuẩn hóa bộ tiêu chí quốc gia đối với các tác phẩm văn học, lịch sử nhạy cảm. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cần phối hợp xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu lịch sử chính thống, thống nhất và dễ tra cứu. Đây sẽ là nền tảng giúp các nhà văn, biên tập viên, nhà nghiên cứu sử dụng nguồn tư liệu chuẩn xác, hạn chế sai lệch trong quá trình sáng tác, biên soạn và xuất bản.
Hệ thống này đồng thời là căn cứ khoa học để cơ quan quản lý, hội đồng thẩm định và công chúng nhận diện, phát hiện các chi tiết bịa đặt, xuyên tạc hoặc sai lệch lịch sử.
Bên cạnh đó, cần chuẩn hóa bộ tiêu chí quốc gia đối với tác phẩm văn học – lịch sử nhạy cảm, quy định rõ những giới hạn không được vượt qua; yêu cầu tác giả trích dẫn nguồn tư liệu, kiểm chứng nhân chứng, tham chiếu tài liệu trước khi công bố. Song song, cần xây dựng quy định về đạo đức sáng tác đối với các đề tài liên quan đến chiến tranh cách mạng, anh hùng dân tộc, bảo đảm tính chân thực, nhân văn và định hướng tư tưởng đúng đắn.
Tăng cường ứng dụng công nghệ và phát huy vai trò xã hội trong phát hiện nội dung sai lệch.
Cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ trong quản lý và thẩm định xuất bản phẩm. Các cơ quan chuyên môn có thể sử dụng hệ thống kiểm tra dữ liệu lịch sử, công cụ trích xuất và đối chiếu văn bản với nguồn tư liệu chính thống, qua đó kịp thời phát hiện chi tiết sai lệch, xuyên tạc. Đồng thời, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để sàng lọc từ khóa, nhận diện xu hướng sai trái trong các bản thảo, góp phần chủ động ngăn chặn nội dung độc hại ngay từ khâu đầu.
Song song với đó, cần phát huy vai trò của cộng đồng và các tổ chức xã hội, đặc biệt là lực lượng cựu chiến binh, quân nhân, nhà nghiên cứu, độc giả yêu nước trong công tác phản biện. Có thể tổ chức các nhóm phản biện xã hội trên nền tảng số, khuyến khích các ý kiến đóng góp, phát hiện sai phạm hoặc lệch lạc trong các ấn phẩm văn học, lịch sử.
Mọi phản ánh của tổ chức, cá nhân phải được cơ quan quản lý tiếp nhận, xử lý nhanh chóng, công khai, minh bạch, coi đây là một kênh giám sát xã hội hiệu quả, góp phần bảo vệ sự trong sáng của đời sống văn hóa, tư tưởng quốc gia.
Tăng cường kiểm soát tác giả thuộc nhóm có nguy cơ cao, áp dụng chế độ thẩm định đặc biệt.
Đối với những tác giả thuộc nhóm có nguy cơ cao về tư tưởng, cần tự động đưa vào diện thẩm định đặc biệt, bảo đảm quy trình kiểm soát chặt chẽ ngay từ đầu. Các bản thảo của nhóm này phải được Hội đồng thẩm định cấp Bộ đọc kỹ từng chương, có ý kiến thẩm tra của cơ quan an ninh văn hóa trước khi xem xét xuất bản.
Trước khi tiếp nhận bản thảo, cần xác minh lý lịch, tư tưởng, quá trình công tác và hoạt động công khai trên không gian mạng của tác giả; đối chiếu thông tin với danh sách theo dõi của cơ quan chức năng để bảo đảm tính an toàn, khách quan.
Hội đồng thẩm định phải đánh giá rõ ràng liệu tác giả có đủ uy tín, bản lĩnh chính trị, tư tưởng đúng đắn và đạo đức nghề nghiệp hay không. Nếu phát hiện dấu hiệu xuyên tạc, sai lệch hoặc có yếu tố chống phá, kiên quyết không cho xuất bản và xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.
Tăng cường xử lý, chấn chỉnh và phản bác các luận điệu sai trái. Đối với những tác phẩm có sai phạm, cần kiên quyết thu hồi, đính chính, đồng thời xử lý trách nhiệm của tác giả, biên tập viên và nhà xuất bản theo đúng quy định pháp luật. Việc xử lý phải được tiến hành nghiêm minh, công khai, nhằm răn đe và bảo đảm kỷ cương trong hoạt động xuất bản.
Các cơ quan chức năng cần kịp thời ban hành thông cáo chính thức, cung cấp thông tin chính xác để định hướng dư luận, tránh để các luận điệu xuyên tạc, kích động lan rộng trong xã hội.
Song song, cần đẩy mạnh công tác phản bác trên nền tảng khoa học, lý luận và thực tiễn, chủ động tạo dựng môi trường báo chí, truyền thông lành mạnh, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân, bảo vệ nền tảng tư tưởng và giá trị văn hóa của đất nước.
Không để văn học, lịch sử trở thành mảnh đất cho “diễn biến hòa bình”
Văn học và lịch sử phải là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn dân tộc, chứ không thể trở thành công cụ để các phần tử cơ hội, cực đoan tấn công vào niềm tin của nhân dân. Muốn làm được điều đó, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan quản lý, nhà xuất bản, hội đồng thẩm định và cả độc giả.
Công tác quản lý, thẩm định và xuất bản các tác phẩm văn học, lịch sử không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn của ngành xuất bản, mà còn là trách nhiệm chính trị, là thành trì bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và niềm tin của nhân dân. Không thể để bất kỳ ai “ẩn mình sau danh nghĩa sáng tạo” để tuyên truyền, cài cắm quan điểm sai trái.
Chỉ khi làm chặt từ đầu, chúng ta mới ngăn được nguy cơ xuyên tạc lịch sử, bóp méo sự thật cách mạng, gieo rắc tư tưởng phản động, lợi dụng văn học, nghệ thuật để chống phá Đảng, Nhà nước và Quân đội.
Cần một thái độ kiên quyết, chủ động và nhất quán trong quản lý văn hóa, nghệ thuật, xuất bản; thẩm định tác giả thật chặt, thẩm định tác phẩm thật sâu, ngăn chặn từ gốc, chặn đứng từ đầu. Phải xây dựng cơ chế thẩm định mới mạnh mẽ, khoa học và minh bạch hơn, chủ động phòng ngừa mọi nguy cơ, bảo vệ sự thật lịch sử, giá trị dân tộc, nền tảng tư tưởng của Đảng và môi trường văn hóa ổn định, lành mạnh cho nhân dân.
Mỗi tác phẩm cấp quốc gia phải là sự kết tinh của trí tuệ, bản lĩnh và trách nhiệm phản ánh trung thực lịch sử, tôn vinh giá trị dân tộc và hướng con người đến chân, thiện, mỹ.
Trung tướng Ngô Quý Đức/nguyên Cục trưởng, Cục Cứu hộ – Cứu nạn
Các bài viết liên quan:
1. Đấu tranh phản bác luận điệu lật sử, bảo vệ thành quả cách mạng và chân lý lịch sử dân tộc
2. “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh – Gáo nước lạnh dội lên đầu Người lính
3. Chân dung con người thật của Bảo Ninh qua trần thuật của đồng đội
4. Trung tướng Nguyễn Thanh Tuấn – Người chiến sĩ kiên trung giữa cuộc chiến chống “lật sử”
5. Khởi tố đối tượng sử dụng mạng xã hội (Facebook) để xúc phạm, bôi nhọ các cá nhân, tổ chức
6. Cảnh giác với mưu đồ muốn Việt Nam suy yếu tiềm lực quốc phòng
8. Bảo vệ lịch sử dân tộc, bài học từ tư tưởng Hồ Chí Minh và trách nhiệm của chúng ta hôm nay
9. Đấu tranh làm thất bại những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch về chiến thắng 30/4/1975
10. Chủ nghĩa xét lại lịch sử đã tác động vào báo chí và một bộ phận cán bộ Đảng viên
11. Chặng đường 95 năm qua của Đảng Cộng sản Việt Nam từ mùa Xuân lịch sử 1930
13. Nhận thức đúng và hiểu rõ bản chất của cái gọi là “cách mạng sắc màu”
14. Nhận diện, đấu tranh với phần tử xét lại lịch sử
15. Quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận không phải là quyền tự do tuyệt đối.
17. Bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung
18. Kiểm soát tin giả trên các phương tiện truyền thông xã hội nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
19. Phòng, chống, ngăn chặn nguy cơ suy thoái về tư tưởng chính trị trong đội ngũ nhà báo
21. Loại bỏ những con “hải âu” trên con tàu cách mạng Việt Nam